TURİZM GELİRLERİ VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNE ARDL SINIR TESTİ VE ZAMANLA DEĞİŞEN ARDL TEKNİKLERİ İLE EKONOMETRİK BAKIŞ

Bu araştırmada Türkiye'de 1964-2018 yılları arası turizm gelirleri ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki incelenmiştir. Ekonomik büyüme ile turizm gelirleri arasındaki bağlantıyı irdeleyen sayıca birçok araştırma olmasına rağmen, literatürde bu ilişkiyi dönemsel olarak inceleyen çalışmaların sınırlı olduğu görülmektedir. Bu bağlamda, araştırmada turizm gelirleri ve ekonomik büyüme ilişkisinin verilen tarih aralığında Türkiye’de dönemsel olarak değişip değişmediğinin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmanın bu yönüyle alanyazına katkı sunacağı düşünülmektedir. Araştırmada yöntem olarak ARDL Sınır Testi ve Zamanla Değişen ARDL testi kullanılmıştır. Araştırmanın ARDL testi sonuçları; turizm gelirleriyle ekonomik büyüme arasında uzun dönemli bir ilişki olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda turizm gelirlerinde %1 oranındaki artış, ekonomik büyümede %0.02’lik artış yaratmaktadır. Bu sonuçlar, ilgili alanda yapılan çalışmaların büyük çoğunluğunu oluşturan, turizm gelirlerinin ekonomik büyüme yarattığının savunulduğu “turizme dayalı büyüme hipotezi”ni desteklemektedir. Zamanla Değişen ARDL testine göre 1964-1971 yılları arasında eşbütünleşme ilişkisi varken; 1972-1979 yılları arasında eşbütünleşme ilişkisi yoktur. 1980-2018 yılları arasında ise eşbütünleşme ilişkisi yeniden kurulmuştur. Eşbütünleşmenin sağlanamadığı yıl aralığı için, Türkiye'de ulusal ve uluslararası boyutta yaşanan çeşitli siyasi ve ekonomik krizler ile ilgili dönemlerde izlenen ekonomi ve maliye politikalarının etken olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Ekonomik Büyüme, Turizm, Zamanla Değişen ARDL Yaklaşımı

AN ECONOMETRİC PERSPECTİVE ON THE RELATİONSHİP BETWEEN TOURİSM REVENUES AND ECONOMİC GROWTH VİA ARDL BOUND TEST AND ROLLİNG ARDL APROACHES

In this research, the relationship between tourism revenues and economic growth examined for the period between 1964-2018 in Turkey. Although there are many studies examining the relationship between economic growth and tourism revenues, it is seen that there are limited studies in the literature that analyzes this relationship periodically. In this context, the purpose of the research is to determine whether the relationship between tourism revenues and economic growth in Turkey changes periodically in the specified period. This aspect of the study is thought to contribute to the literature. ARDL bound test and rolling ARDL test were used as methods in the research. According to the ARDL test results of the study, there is a long-term relationship between tourism revenues and economic growth. According to this, 1% increase in tourism revenues provides 0.02% increase in economic growth. These results support the “tourism led-growth hypothesis”, in which it is claimed that tourism revenues create economic growth and supports the majority of studies conducted in this field. According to the rolling ARDL test, there is a cointegration relationship between the years 1964-1971, while there is no cointegration relationship between the years 1972-1979. The cointegration relationship is re-established between 1980-2018. It is thought that various political and economic crises experienced in national and international dimensions and the economic and fiscal policies followed in the relevant periods in Turkey are factors for the year range in which cointegration could not be achieved.

Keywords:

Tourism, Economic Growth, Rolling ARDL,

PDF

___

Akan, Y., Arslan, İ. ve Işık C., (2007). The impact of tourism on economic growth: The Case of Turkey, Journal of Tourism, Volume IX, https://www.researchgate.net/publication/228270513_The_Impact_of_Tourism_on_Economic_Growth_The_Cas e_of_Turkey, ET. 24.06.2021.
Akan, Y. ve Işık, C., (2009). Yabancı ziyaretçi harcamalarının ekonomik büyümeye etkisi (1970 – 2007), Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt 20, Sayı 2, Bahar, 197-203.
Akdağ, S., ve Seçilmiş, C., (2018). OECD ülkelerinde turizm gelirleri ile GSYH arasındaki ilişki: Dinamik panel ve panel Nedensellik Analizi, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7 (4), 2960-2977.
Akıncı, A., 2014. Türkiye’nin darbe geleneği: 1960 ve 1971 Müdahaleleri, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 9 (1), 55- 72.
Algan, N. ve Gencer, S., (2015). Türkiye’de turizm gelirlerinin ekonomik büyümeye etkisi: Yapısal Kırılmalı Eşbütünleşme Testinden Bulgular, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 24, Sayı 1, 31-44.
Altıner, A., (2019). Turizm ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye örneği (1969-2018), Anadolu İktisat ve İşletme Dergisi, 3 (2) 2019, 114-133.
Aslan, A., (2008). Türkiye’de ekonomik Büyüme ve Turizm İlişkisi Üzerine Ekonometrik Analiz” Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 24, Yıl:2008/1, 1-11.
Ayaydın, H., Baltacı, N, Pala, F., Barut, A., (2019). Türkiye’de turizm, finansal gelişme ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki, Global Journal of Economics and Business Studies, Cilt: 8, Sayı: 15, 69-84.
Aydın, M., (2020). En fazla turizm gelirine sahip 10 ülke için turizm gelirleri- ekonomik büyüme ilişkisi: panel nedensellik yaklaşımı, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 38 (2), 215-227.
Aykaç Alp, E.,(2010). Türkiye'de turizm gelirleri ile büyüme arasındaki ilişkinin analizi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Issue:28, https://dergipark.org.tr/en/pub/dpusbe/issue/4770/65624, ET. 26.06.2021.
Bahar, O., (2006). Turizm sektörünün Türkiye’nin ekonomik büyümesi üzerindeki etkisi: VAR analizi yaklaşımı, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 13 (2), 137-150. Bahar, O., ve Bozkurt, K., (2010). Gelişmekte olan ülkelerde turizm-ekonomik büyüme ilişkisi: dinamik panel veri analizi, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt 21, Sayı 2, Güz, 255-265.
Balıkçıoğlu, E. ve Oktay, K., (2015). Türkiye’de turizm gelirleri ve ekonomik büyüme ilişkisinin kamu politikaları doğrultusunda değerlendirilmesi, Sosyoekonomi, Vol.23 (25), 113-125.
Balkanlı, A. O., (2002). Küresel ekonominin belirleyici faktörleri üzerine, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt XXI, Sayı 1, 13-26.
Bozgeyik, Y. ve Yoloğlu, Y., (2015). Türkiye’de turizm gelirleri ile GSYH arasındaki ilişki: 2002-2014 dönemi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 40, 627-640.
Bozkurt, E. ve Topçuoğlu, Ö., (2013). Türkiye’de ekonomik büyüme ve turizm ilişkisi, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, Sayı 7, 91-105.
Çelebi, E., (2001). Türkiye'de Devalüasyon Uygulamaları (1923-2000), Doğuş Üniversitesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, 55-66.
Çetintaş, H. ve Bektaş, Ç., (2008). Türkiye’de turizm ve ekonomik büyüme arasındaki kısa ve uzun dönemli ilişkiler, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, Bahar, 37-44.
Çınar, M. ve Ülker, B., (2018). The long-run relationship between economic growth and tourism revenue: the case of turkey and TRNC, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17 (2), 592-602.
Çil Yavuz, N., (2006). Türkiye’de Turizm Gelirlerinin Ekonomik Büyümeye Etkisinin Testi: Yapisal Kirilma ve Nedensellik Analizi, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7 (2), ss.162-171.
Çoban, B., Firuzan, E., Oğuzhan, A.,(2018). Farklı varyanslık ve yapısal kırılmalar altında ekonomik büyüme ile turizm ilişkisinin incelenmesi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Haziran 2018, Cilt 20, Sayı 1, 319-337.
Çoban, O. ve Özcan, C. C.,(2013). Türkiye’de turizm gelirleri-ekonomik büyüme ilişkisi: nedensellik analizi (1963-2010), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, Nisan 2013, 8 (1), 243-261.
Değer, M. K., (2006). Turizme ve İhracata Dayalı Büyüme: 1980-2005 Türkiye Deneyimi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20 (2), ss. 67 – 86.
Demir, E., ve Bahar, O., 2021. “Turizm gelirlerinin ekonomik büyüme üzerine etkisi: türkiye üzerine ampirik analiz”. International Journal of Social Sciences and Education Research, 7 (2),162-172.
Dickey, D.A. ve Fuller, W.A., (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root, Journal of the American Statistical Association, Vol. 74, No. 366a, 427–431.
Dolanbay, H., (2019). 1975-1984 arası gündem: Kıbrıs barış harekâtı ve Türkiye’nin dış politikası, Tarih ve Gelecek Dergisi, Cilt 5, Sayı 3, 851-862.
Durgun Kaygısız, A., (2015). Net turizm gelirleri ve büyüme ilişkisi: VAR model-granger nedensellik analizi, Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7 (2), 155-164. Dücan, E., Şit, M., ve Şentürk, M., (2016). Ekonomik büyümeye bir katkı bağlamında turizm gelirleri bir panel veri uygulaması”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6 (2), 1–14.
Erdil Şahin, B., (2018). Türkiye’de Turizm Gelirleri ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki (1980-2016), Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16 (3), 239-253.
Esen, E. ve E. Özata, (2017). Turizmin ekonomik büyümeye etkisi: turizme dayalı büyüme hipotezinin türkiye için geçerliğinin ARDL modeli ile analizi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (1), 43 – 58.
Gövdeli, T., (2018). Ekonomik özgürlük, turizm ve ekonomik büyüme: BRİCS ülkelerinde Konya bootstrap nedensellik analizi, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Prof. Dr. Harun Terzi Özel Sayısı, 379-390.
Gündüz, L. ve Hatemi-J, A., 2005. Is the tourism-led growth hypothesis valid for Turkey?, Applied Economics Letters, 12:8, 499-504.
Hatemi-J, A., 2011, Asymmetric Panel Causality Tests with an Application to the Impact of Fiscal Policy on Economic Performance in Scandinavia, Munich Personal RePEc Archive, https://mpra.ub.unimuenchen.de/55527/1/MPRA_paper_55527.pdf, E.T. 28.06.2021.
Ilgaz Yıldırım, B., Şahin, D., (2018). Akdeniz ülkelerinde turizm gelirleri ve ekonomik büyüme ilişkisi: bootstrap panel nedensellik testi, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (16), 73-83.
Işık, C., (2016). Türkiye’de turizm harcamaları, doğrudan yabancı sermaye yatırımları ve ekonomik büyüme ilişkisinin sınır testi yaklaşımıyla analizi, Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 1-8. Kamacı,A. ve Oğan, Y., (2014). “Turizm gelirlerinin ekonomik büyüme üzerine etkileri: panel eşbütünleşme ve nedensellik analizi, International Conference on Eurasian Economies, http://avekon.org/papers/859.pdf, ET. 27.06.2021.
Kanca, O.C., (2015). Turizm gelirleri ve ekonomik büyüme: Türkiye örneği (1980-2013)”, Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı:8,1-14.
Katircioglu, S. T., (2009). Revisiting the tourism-led-growth hypothesis for Turkey using the bounds test and Johansen approach for cointegration, Tourism Management, 30, 17–20.
Kızılgöl, Ö. ve Erbaykal, E., (2008). Türkiye’de turizm gelirleri ile ekonomik büyüme ilişkisi: bir nedensellik analizi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13 (2), 351-360.
Kızılkaya, O., Sofuoğlu, E., Karaçor, Z., (2016). Türkiye’de turizm gelirleri-ekonomik büyüme ilişkisi: ARDL sınır testi yaklaşımı, Yönetim ve Ekonomi, 23 (1), 203-215.
Kızılkaya, O., (2018). Türkiye’de turizm gelirleri ve büyüme ilişkisinin bootstrap nedensellik testi ile incelenmesi”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl:10, Sayı:21, 218-227.
Ongan, S. ve Demiröz, D. M., (2005), The Contribution of Tourism to the Long-Run Turkish Economic Growth, Ekonomický časopis (Journal of Economics), Vol: 53, Issue: 9, 880-894. Özcan, C.C., (2015). Turizm gelirleri-ekonomik büyüme ilişkisinin simetrik ve asimetrik nedensellik yaklaşımı ile analizi: Türkiye örneği”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 46, 177-199.
Özdemir, A. R. ve Öksüzler, O., (2006). Türkiyede turizm bir ekonomik büyüme politikasi araci olabilir mi? bir granger nedensellik analizi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (16), 107-126.
Pata, U. K., (2020). Türkiye’de turizm ve ekonomik büyüme ilişkisi: Bootstrap ARDL yaklaşımı ve asimetrik nedensellik testi ile sektörel bir analiz”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22 (2), 590-611.
Pesaran, M.H., Shin, Y., Smith, R.J., (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships, Journal of Applied Econometrics, 16 (3), 289-326.
Phillips, P.C. ve Perron, P., (1988). Testing for a unit root in time series regression, Biometrika, Vol. 75, No. 2, 335–346
Polat, E. ve Günay, S., (2012). Türkiye’de turizm ve ihracat gelirlerinin ekonomik büyüme üzerindeki etkisinin testi: Eşbütünleşme ve nedensellik analizi”, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 16 (2), 204-211.
Samırkaş, M. ve Samırkaş, M. C., (2014). Turizm sektörünün ekonomik büyümeye etkisi: Türkiye örneği, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 15 (1), 63-76.
Sarı, D., 2010. Konaklama işletmelerinde kriz yönetimi: 2009 küresel ekonomik krizine yönelik bir araştırma, T.C. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
Sarıdoğan, H. Ö. ve Çetin, D., (2016). Turizm ve yoksullaştıran büyüme, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5 (4), 922-932.
Sharif, A., Afshan, S. ve Khan, B.S., (2018). Does democracy embolden economic growth in Pakistan? Evidence from ARDL bound testing and rolling window analysis, International Journal of Economics and Business Research, Vol. 15 (2), 180–203.
Tang, C.F., (2007). The stability of money demand function in Japan: Evidence from rolling cointegration approach, Munich personal Repec Archive, https://mpra.ub.uni-muenchen.de/19807/
T.C. Cumhurbaşkanlığı Mevzuat Bilgi Sistemi, (2021). Turizmi Teşvik Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2634&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5, ET. 30.06.2021.
Topallı, N., (2015). Turizm Sektörünün Türkiye’nin Ekonomik Büyümesi Üzerindeki Etkisi: 1963-2011, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Sayı:14. TÜİK, (2014). “İstatistik Göstergeler 1923-2013”. Yayın No. 4361. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası.
TÜİK, (2020). TÜİK Çıkış Yapan Ziyaretçiler ve Vatandaş Giriş Araştırmaları.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 2021. Kalkınma Planları, https://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/, ET. 30.06.2021.
UNWTO, 2020. International Tourism Highlights 2020 Edition, https://www.eunwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284422456, ET. 29.06.2021. UNWTO, 2021. Why Tourism, https://www.unwto.org/why-tourism, ET. 29.06.2021.
Uysal, D., Erdoğan, S., Mucuk, M., (2004). Türkiye’de Turizm Gelirleri ile Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki (1992-2003), Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4 (8), 162-170.
Yamak, N., Tanrıöver, B., Güneysu, F., (2012). Turizm – Ekonomik Büyüme İlişkisi: Sektör Bazında Bir İnceleme. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26 (2), 205-220.
Yenal, S., 2020, Savaş Kavramının Dönüşümü: 1. Ve 2. Körfez Savaşı Örneğinde Hibrit Savaşların İncelenmesi, Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, 30 (1), 85-110.
Yıldız, A., ve Zortuk, M., (2018). E-7 Ülkelerinde Turizm ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Asimetrik Panel Nedensellik Analizi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 58, 130-142.