İki Devrim Sonrası İran-Çin İlişkileri: İran’ın Doğu’ya Bakış Stratejisinde Çin’in Yeri

Devrim öncesi İran’ın Batı ile birlikte hareket etmesi Çin ile olan ilişkilerini durağan bir hale getirse de devrim sonrası ikili ilişkiler değişmeye başlamıştır. 1979 Devrimi ilk başlarda "Ne Batı Ne Doğu Bir Tek İslam Cumhuriyeti" sloganıyla başlasa da daha sonra bu slogan yerini Doğu’ya bakışa vermiştir. İran her ne kadar Batı’ya karşı Çin’i kendine bir müttefik olarak görse de ve bunu ima etmeye çalışsa da Çin’in İran’a bakışı Ortadoğu’da olan diğer ülkelere bakışından farklı bir bakış değildir ve ikili arasındaki ilişkileri bu çerçevede görmek gerekir. Hatemi döneminde nispi olarak hem Batı ve hem de Doğuyla iyi bir yönde seyreden ilişkiler Ahmedinejad ve Ruhani’nin cumhurbaşkanlığının ikinci döneminde tekrardan Doğu’ya bakış politikası İran tarafından izlenilmiştir. Çin, ABD ile bir yarışmada olsa da ABD’ni İran aleyhine uyguladığı ambargolarda ABD’nin yanında olmayı tercih etmiştir. Çin her zaman İran’la olan ilişkilerinde düşman olmadığı kadar dost olmadığını da ispatlamıştır. Özellikle ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesiyle birlikte Çin de İran ile ilişkilerine mesafe koymaya başlamış ve 2020’de İran’dan ithal ettiği petrol son 20 yılın en düşük miktarı olmuştur. Görünen şu ki İran dış politikasında kesin karar veremeyecek durumdadır. Başka bir deyişle, Tahran’ın Washington ve bazı komşu ülkelerle kalıcı düşmanlığı, Çin ve Rusya gibi Doğu güçlerine her zaman, Tahran’ın uluslararası arenada çeşitli güvenilir seçeneklerden yoksun olduğunu ve tecrit içinde müzakere etme gücüne sahip olmadığını belirten bir mesaj olmuştur. Bu nedenle İran, her koşulda, bu ülkelere yakın olmaya mahkûmdur.

Anahtar Kelimeler:

İran, Çin, Doğu, Batı, Doğu’ya Bakış Stratejisi, Pehleviler, 1979 İran İslam Cumhuriyeti

Iran-China Relations After Two Revolutions: The Position of China in Iran's Look East Strategy

Though pre-revolutionary Iran's rapprochement with Western countries made relations with China stationary, post-revolutionary Iran’s bilateral relations with China have changed. The 1979 Revolution initially began with the slogan of "Neither West nor East, Islamic Republic Alone." However, this slogan was soon supplanted by a strategy of “Look East.” Whereas Iran views China as ally against the West and attempts to put this view into practice, China views Iran not differently from it views any other country in the Middle East. It is necessary to see Iran-China in this framework. Iran pursued the look-east strategy during Ahmadinejad’s presidency, and again, in the second term of Rouhani’s foreign relations, and remained to be in good direction with the West and the East during Khatami’s presidency. Though China competes with the United States, Iran even stood by the United States during a period of sanctions the U.S. imposed against it. Virtually always in relations with Iran, China has proven that it is not Iran’s friend nor its enemy. Especially after the United States withdrew from the nuclear deal, China further distanced itself from Iran in 2020 when its Iranian oil importation has registered the lowest records for the last 20 years. Iran is apparently not in a position to make effective decisions in its own foreign policy. Likewise, Iran’s persistent hostility with Washington D.C., and several neighboring countries has typically conveyed some messages to these Eastern powers such as China and Russia. These messages indicate that Tehran does not have reliable options in the international arena, or any unilateral power to negotiate in isolation. Iran is ultimately dependent upon other countries in all circumstances.

Keywords:

Iran China, East, West, Look East, Pahlavi, Revolution of 1979, Islamic Republic of Iran,

PDF

___

Ahani. A (2010), Asya Yakınsama Vizyonu, FaslnameyeSiyasateKhareji, No 3, Tahran.
CELİL, Abdürreşit (2001), Çin Halk Cumhuriyeti'nde Sosyo Ekonomik Kalkınma Girişimleri ve Reformlar. Kök Araştırmaları, III (1), S. 265-283.
Dilek. K (2011), İran’ın Orta Asya Politikaları, Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi.
Doran. CH (2000), ConfrontingthePrinciples of thePowerCycle: Changing SystemsStructure, Expectations, andWar”, Handbook of WarStudies II, Manus I. Midlarsky (ed.), AnnArbor: Michingan UniversityPress.
Ghazizadeh. Sh, Talebifar. A (2012), İran ve Çin arasındaki stratejik ilişkiler, Pajoheshkadeye Motaleate Rahbordi, Tahran.
Hami. k. V (2012), İran ve Çin İlşkileri, Markaze Asnad EnghelabeEslami, Tahran.
Olamayifar. A (2011), İran ve Çin’in İkili İlişkilere Bakışı, Ketabe Asya, Moasseseye AbrareMoaser, Tahran.
Saghafi A. N (2009), İran Dış Politikasında Yeni Ufuklar Arayışında, Doğu’ya Bakış Politikaları, Moavenate Pazhoheshhaye Siyasete Khareji, Tahran.
Salehi, J. (2013), İran Nükleer Programı ve İran Dış Siyasetinin Geleceği, Markaze Nashre Daneshgahi, Tahran.
Sariolghalam. M (2006), İran’ın Dış Siyaseti-Koalisyon Paradigması, Markaze Tahghighate Stratejhik, Tahran.
Shariatinia. M (2013), İran ve Çin İlişkilerinde Önemli Unsurlar, Faslnameye Ravabete Khareji. Sayı 2. Tehran.
Vaezi. T (2016), Doğu Dünyası ve İran; Nükleer Anlaşma Sonrası, Didebane Amniyate Melli Dergisi, Sayı 47. Tahran.
https://bit.ly/2A4uHAi, Ava Haber Sitesi, Erişim Tarihi: 05 Mart 2020.
https://bit.ly/2Vhb5jA, Emeklier. N (2016), Güç Döngüsü Kuramı, Erişim Tarihi: 15 Mart 2020.
https://bit.ly/3aXHKQt, Entekhab Haber Sitesi, Erişim Tarihi: 03 Mart 2020.
https://bit.ly/2NpkMYS, Ensaf Haber Sitesi, Erişim Tarihi: 05 Mart 2020.
https://bit.ly/3hYMAl6, Fararu Haber Sitesi, Erişim Tarihi: 01 Mart 2020.
https://bit.ly/2Z8DSrV, Hamshahri Haber Sitesi, Erişim Tarihi: 05 Mart 2020.
https://bit.ly/2AYYL0K, Porseman Sitesi - Dini Lidere Bağlı, Erişim Tarihi: 05 Mart 2020.