Cumhuriyetin İlk Yıllarında Çin Guomindang Partisi Üyelerinin Türkiye Ziyareti: Hu Hanmin’in Türkiye Gözlemleri

Hu Hanmin cumhurbaşkanlığı genel sekreterliği, dışişleri bakanlığı, yasama konseyi başkanlığı gibi görevlere getirilmiş, Minguo (1911-1949) dönemi Çin Ulusal Partisi (国民党-Guomindang) sağ kanadının önemli liderlerindendir. Hizipleşmenin yaşanıp, ülkede Nanjing’de ve Wuhan’da olmak üzere iki farklı hükümetin bulunduğu bir dönemde, Hu Hanmin yanında partinin önde gelenleriyle birlikte altı aydan fazla sürecek olan, Güneydoğu Asya, Ortadoğu ve Avrupa’yı kapsayacak bir dizi ziyaret gerçekleştirmiştir. Bu kapsamda 14-25 Mart 1928 tarihleri arasında Türkiye’de temaslarda bulunmuş, dönemin Başbakanı İsmet İnönü, Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras, Milli Eğitim Bakanı Mustafa Necati dâhil olmak üzere üst düzey görüşmelerde bulunmuştur. Bu çalışma 19. yüzyılın sonları ve 20 yüzyılın başlarında benzeri gelişmelerin yaşandığı, Asya’nın batısındaki ve doğusundaki ‘hasta adam’ olarak addedilen iki kadim ülkenin imparatorluktan cumhuriyete geçiş süreçlerinde birbirlerini nasıl gördüklerini ortaya koymayı amaçlar. Bu çalışmamızda Hu Hanmin’in 1928’de Türkiye’ye gerçekleştirdiği resmî ziyaret üzerine gözlemleri için, kendisinin seyahat boyunca tuttuğu günlüğünden, daha sonrasında anılarında ve otobiyografisinde yer verdiği notlarından ve de Çin’e döndükten sonra Türkiye edinimleri hakkında yapmış olduğu konuşmalardan yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hu Hanmin, Minguo, Guomindang, Ulus İnşası, Türkiye

PDF

___

ALTAN, Selda (2013), “Osmanlı’ya Doğudan Bakmak: 20. Yüzyıl Dönümünde Çin’de Osmanlı Algısı ve Milliyetçilik”, Türkiye’de Çin’i Düşünmek: Ekonomik, Siyasi ve Kültürel İlişkilere Yeni Yaklaşımlar, Ed: Selçuk Esenbel, İsenbike Togan, Altay Atlı, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. ARAL, Hamîd (Haz.) (1968), Dışişleri Bakanlığı 1967 Yıllığı, Ankara: Ankara Basım ve Ciltevi. CHEN, Hongmin / 陈红民 (2004), Ed. Hu Hanmin’in Günlüğü (Şubat- Temmuz 1928) / 胡汉民日记 (1928年2月 – 7月), Çin Cumhuriyeti Arşivleri 2004/2/ 民国档案2004年第2期. ÇUFALI, Mustafa (2012), Türk Parlamento Tarihi TBMM -VIII. Dönem (1946-1950) III. Cilt: Milletvekilleri Özgeçmişleri, Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları. ERTAN, Temuçin Faik (2007), “Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Laiklik”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (39), 409-423. FİDAN, Giray (2013), Çin’den Görünen Osmanlı: Çinli Düşünür Kang Youwei’in Türk Seyahatnamesi, İstanbul: Yeditepe Yayınevi. HU, Hanmin / 胡汉民(1974), Hu Hanmin Bey’in Derleme Eserleri / 胡汉民先生文集, Cilt IV, Ed: Çin Guomindang Partisi Parti Tarihi Komisyonu,中国国民党党史委员会, Taibei: Çin Guomindang Partisi Merkezi Komitesi Parti Tarihi Komisyonu / 中国国民党中央委员会党史委员会. (1977), Türk Devriminin Ordumuza Söyleyecekleri / 就土耳其革命告我国军人, Xinhai Devrimi Öncesi On Yıllık Süreçte Yazılmış Makalelerden Seçmeler / 辛亥革命前十年间时论选集,Cilt III, Ed: Zhang Zhan, Wang Renzhi / 张栴，王忍之 Pekin: San Lian Shudian / 三联书店. (2013), Hu Hanmin’in Anıları / 胡汉民回忆录, Ed: Li Bin / 李斌 Pekin: Dongfang Chubanshe / 东方出版社. (2016), Hu Hanmin’in Otobiyografisi /胡汉民自述, Ed: Zhang Dianxing / 张殿兴. Pekin: Renmin Chubanshe / 人民出版社. KIRİLEN, Gürhan (2013), "Reformcu Kişiliğiyle Kang Youwei ve Türkiye Seyahatnamesi", Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3(6), 121–160. SUN, Zhongshan / 孙中山(2011), Üç Halk İlkesi / 三民主义, Pekin: Jiuzhou Chubanshe / 九州出版社. ZHOU, Yu'e - CHEN, Hongmin / 周聿峨, 陈红民 (1989), Hu Hanmin’in Eleştirel Biyografisi,胡汉民评传, Guangdong: Guangdong Renmin Chubanshe, 广东人民出版社. ZHANG, Dianxing / 张殿兴 (2013), Guomindang Partisi’nin Üç Önde Geleni: Jiang Jieshı, Wang Jingwei, Hu Hanmin 国民党三巨头: 蒋介石, 汪精卫, 胡汉民, Pekin: Taihai Chubanshe / 台海出版社. ZHAO, Suisheng (2000), "A Tragedy of History: The Chinese Search for Democracy in the Twentieth Century", China and Democracy: Reconsidering the Prospects for a Democratic, Ed: Zhao Shuisheng, New York: Routledge.