Türkiye’de Seçilen Hava Kalitesi İzleme İstasyonları için Eğilim (Trend) Değerlendirmeleri

Mühendislikten ekonomiye, sağlıktan sosyal bilimlere kadar çoğu alanda toplanan çok sayıdaki verinin eğilim (gidiş-trend) analizi yöntemleriyle işlenmesi, artan ve/ya azalan durumların ortaya konulması, gelecek için öngörüde bulunulması ve sonuçta tüm bu bilgiler ışığında her alanın sorunu ve çözümlerine yönelik yol haritalarının belirlenmesi için yoğun çaba harcanmaktadır. Tüm bu alanlardaki faaliyetlerin sürdürülebilirliği için, en başta çevrenin korunması gerekir. Çalışmada Türkiye’de yakıt olarak ithal ve linyit kömür kullanan termik santrallerin çevresinde yer alan ulusal hava kalitesi izleme istasyonlarında kirletici verilerinin belli periyot içerisindeki değişimi Yenilikçi Trend (Eğilim) Diyagramı (YTD) yardımıyla değerlendirilmiştir. Yapılan çözümleme ile illerdeki kirlilik eğilimi (trendi) veya sağlık riskindeki değişim ortaya konularak, konuyla ilgilenen idareler, sivil toplum kuruluşları, uzmanlar ve paydaşlar için faydalanabilecekleri grafik, bilgi ve yorumlar üretilmiştir. Havayı kirleten salım (emisyon) verilerinin, belirlenen standartlar arasındaki değişimi, geliştirilen yeni trend analizi yaklaşımındaki görsel grafiklerle açıklanabilirse, hava kalitesine bağlı risk analizlerinin ve önlemlerin daha somut şekilde ortaya konulabilmesi mümkün olacaktır. Yapılan çalışma sonunda Zonguldak (Merkez), Kahramanmaraş (Merkez), Çanakkale (Merkez, Biga, Çan), Adana (Çatalan, Doğankent, Valilik), Hatay (İskenderun), Manisa (Merkez), Ankara (Sincan), Kütahya ve Şırnak’ın hava kalitesinin zamanla iyileştiği, Kahramanmaraş (Elbistan), Hatay (Antakya), Muğla (Yatağan) ve Manisa (Soma)’nın hava kalitesinin ise zamanla kötüleştiği görülmüştür. Kullanılan verilerin zaman aralığı ve hava kirlilik koşullarında gelinen nokta yapılan araştırma çalışmasına göre değerlendirildiğinde, hava kalitesinde hedefimiz olan iyi koşullara ulaşılabilmesi için daha fazla çaba gösterilmesinin gerektiği anlaşılmaktadır.

Trend Assessments for Selected Air Quality Monitoring Stations in Turkey

Numerous data collected from engineering, economy, health and social sciences activities are analyzed by trend test methods. After analyzing the data, information about the trend is gathered leading to increasing and / or decreasing trends cases. As a result, intensive efforts are being made to determine the plan for each area's unique problems and solutions in the light of all this information. It is necessary to protect the environment and to ensure that all activities in these areas are sustainable. In this study, the trend in the stations data around the coal-fired power plants is determined by the Innovative Trend Diagram (ITD). With ITD, it is tried to reveal the change in the future air quality trend or health risk. At the end of this analysis, graphics, information and comments are produced for the administrations, non-governmental organizations, experts and stakeholders. If the trend of air pollutant emissions can be explained by the visual graphs, it will be possible to reveal the air quality related risk analyzes and measures in a more concrete way. It has been determined that the air quality of Zonguldak (Center), Kahramanmaraş (Center), Çanakkale (Center, Biga, Çan), Adana (Çatalan, Doğankent, Valilik), Hatay (İskenderun), Manisa (Center), Ankara (Sincan), Kütahya and Şırnak has improved over time. At the same time, Kahramanmaraş (Elbistan), Hatay (Antakya), Muğla (Yatağan) and Manisa (Soma) air quality has deteriorated over time. It is clear that further efforts are necessary in order to be able to reach the target conditions of good quality in the air quality

PDF

___

Alashan S., (2018), An improved version of innovative trend analyses, Arabian Journal of Geosciences, 11:50, doi:10.1007/s12517- 018-3393-x.
Algedik Ö., (2017), Kömür ve İklim Değişikliği - 2017, http://panel.stgm.org.tr/vera/app/var/files/k/o/komur-ve-iklim-degisikligi2017.pdf, [Erişim 26 Haziran 2018].
Anil I., Golcuk K., Karaca F., (2014), ATR-FTIR spectroscopic study of functional groups in aerosols, The contribution of a Saharan dust transport to urban atmosphere in Istanbul, Turkey, Water Air and Soil Pollution, 225:1898, doi:10.1007/s11270-014-1898-9.
Belihu M., Abate B., Tekleab S., Bewket W., (2017), Hydro-meteorological trends in the Gidabo catchment of the Rift Valley Lakes Basin of Ethiopia, Physics and Chemistry of the Earth, Parts A/B/C, 104, 84-101.
Burr W.S., Takahara G., Shin H.H., (2015), Bias correction in estimation of public health risk attributable to short-term air pollution exposure, Environmetrics, 26(4), 298–311.
Chiew F.H.S., McMahon T.A., (1993), Detection of trend or change in annual flow of Australian rivers, International Journal of Climatology, 13, 643-653.
Cui L., Wang L., Lai Z., Tian Q., Liu W., Li J., (2017), Innovative trend analysis of annual and seasonal air temperature and rainfall in the Yangtze River Basin of China during 1960–2015, Journal of Atmospheric and Solar-Terrestrial Physics, 164, 48-59.
ÇMO, (2018), Hava Kirliliği Raporu 2017, TMMOB Çevre Mühendisleri Odası, http://cmo.org.tr/resimler/ekler/2145efce8f89f52 _ek.pdf, [Erişim 01 Temmuz 2007].
ÇŞB, (2018), 2017 Çevre Denetimi Raporu, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, http://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/2017_ cevre_denet-m_raporu-20180404102311.pdf, [Erişim 10 Temmuz 2018].
Dabanlı İ., Şen Z., Yeleğen M.Ö., Şişman E., Selek B., Güçlü Y.S., (2016), Trend assessment by the innovative-Şen method, Water Resour Manag, 30(14), 5193–5203.
Güçlü Y.S., (2018a), Alternative trend analysis: half time series methodology, Water Resources Management, 32(7), 2489-2504.
Güçlü Y.S., (2018b), Kıyaslamalı yenilikçi eğilim çözümlemesi temelleri ve uygulamaları, Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 4(2), 182- 191.
Güçlü Y.S., Şişman E., Yeleğen M.Ö., (2018a), Climate change and frequency–intensity–duration (FID) curves for Florya station, Istanbul, Journal of Flood Risk Management, doi: 10.1111/jfr3.12229.
Güçlü Y.S., Dabanli İ., Şişman E., Sen Z., (2018b), Air quality (AQ) identification by innovative trend diagram and AQ index combinations in Istanbul megacity, Atmospheric Pollution Research, doi:10.1016/j.apr.2018.06.011.
Haan C.T., (1977), Statistical methods in hydrology, The Iowa State University Press, Ames, Iowa, 378ss.
Hamed K.H., Rao A.R., (1998), A modified Mann-Kendall trend test for autocorrelated data, Journal of Hydrology, 204, 182-196.
Helsel D.R., Hirsch R.M., (2002), Statistical methods in water resources, Techniques of water resources investigations, Book 4, Chapter A3, U.S. Geological Survey, Shenandoah, TX.
Hope M., (2014), The future of coal in China, India, Australia, the US, EU and UK, The Carbon Brief, http://www. carbonbrief.org/blog/2014/07/the-future-of-coal-in-china-india- the-us-eu-and-uk, [Erişim 21 Haziran 2015].
IEA, (2015), World Energy Outlook 2015, International Energy Agency, https://www.iea.org/Textbase/npsum/WEO2015SUM.pdf, [Erişim 15 Temmuz 2018].
Jhajharia D., Shrivastava S.K., Sarkar D., Sarkar S., (2009), Temporal characteristics of pan evaporation trends under the humid conditions of northeast India, Agricultural and Forest Meteorology, 149, 763–770.
Kendall M.G., (1975), Rank correlation method, 4th Edition, Charless Griffin, London, 202ss.
Mann H.B., (1945), Nonparametric tests against trend, Econometrica, 13, 245–259.
Markus M., Demissie M., Short M., Verma S., Cooke R., (2014), Sensitivity analysis of annual nitrate loads and the corresponding trends in the Lower Illinois River, Journal of Hydrologic Engineering, 19(3), 533-543.
MMO, (2017), Türkiye’de termik santraller 2017, Yayın No: MMO/668, TMMOB Makine Mühendisleri Odası, Ankara, 158ss.
Nalley D., Adamowski J., Khalil B., Ozga-Zielinski B., (2013), Trend detection in surface air temperature in Ontario and Quebec, Canada during 1967–2006 using the discrete wavelet transform, Atmospheric Research, 132–133, 375–398.
Saplioglu K., Kilit M., Yavuz B.K., (2014), Trend analysis of streams in the western mediterranean basin of Turkey, Fresenius Environmental Bulletin, 23(1A), 313-324.
Sen P.K., (1968), Estimates of the regression coefficient based on Kendall’s tau, Journal of American Statistical Association, 63(324), 1379–1389.
Sonali P., Kumar Nagesh D., (2013), Review of trend detection methods and their application to detect temperature changes in India, Journal of Hydrology, 476, 212-227.
Şen Z., (2012), Innovative trend analysis methodology, Journal of Hydrologic Engineering, 17(9), 1042–1046.
Şen Z., (2014), Trend identification simulation and application, Journal of Hydrologic Engineering, 19(3), 635-642.
Şen Z., (2017), Innovative trend methodologies in science and engineering, Springer, Heidelberg, Germany, 349ss.
Taylor C.H., Loftis J.C., (1989), Testing for trend in lake and groundwater quality time series, Water Resources Bulletin 25(4), 715 - 726.
Telloli C., Chicca M., Pepi S., Vaccaro C., (2018), Saharan dust particles in snow samples of Alps and Apennines during an exceptional event of transboundary air pollution, Environmental Monitoring and Assessment, 190(1), doi:10.1007/s10661-017-6412-6.
Timmermans R.M.A., Lahoz W.A., Attié J.L., Peuch V.H., Curier R.L., Edwards D.P., Builtjes P.J.H., (2015), Observing system simulation experiments for air quality, Atmospheric Environment, 115, 199–213.
Titos G., Lyamani H., Drinovec L., Olmo F.J., Močnik G., Alados-Arboledas L., (2015), Evaluation of the impact of transportation changes on air quality, Atmospheric Environment, 114, 19–31.
TKİ, (2016), 2015 Kömür (Linyit) Sektör Raporu, Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu, http://www.enerji.gov.tr/File/?path=ROOT %2F1%2FDocuments%2FSekt%C3%B6r%20Raporu%2FSEKT%C3%96R%20RAPORU%202015%2030.06.2015%20SON.pd f, [Erişim 15 Haziran 2018].
URL-1, (2018), Coal fired power plant, https://energyeducation.ca/encyclopedia/Coal_fired_power_plant#cite_note-2, [Erişim 17 Eylül 2018].
URL-2, (2017), World Health Organization, Ambient (outdoor) air quality and health, http://www.who.int/mediacentre/factsheets/ fs313/en/, [Erişim 11 Temmuz 2018].
URL-3, (2018), Hava Kalitesi İzleme İstasyonları Web Sitesi, http://www.havaizleme.gov.tr/Default.ltr.aspx, [Erişim 25 Haziran 2018].

ISSN: 2528-9640
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2015
Yayıncı: Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi