Karayolu Kenarındaki Heyelan Bölgesinin Bazı Toprak Özelliklerinin Belirlenmesi: Lapseki-Şevketiye (Çanakkale) Örnek Çalışması

Heyelanlar önemli çevre sorunları ortaya çıkarmaktadırlar. Karayolu kenarındaki heyelanlar doğal bir olay olup dik eğim, yağış ve toprak özelliklerinin etkisiyle oluşurlar. Heyelanların neden olduğu çevre sorunlarından birisi de verimli üst toprağın kaybını takiben alanın verimliliğinin azalarak arazi bozulmasının görülebilmesidir. Bu araştırma Çanakkale-Bursa karayolu kenarındaki bir heyelanın (Şevketiye) içinden ve buğday tarlasından alınan toprakların (0-10 cm derinlik) bazı özelliklerini (pH, elektriksel iletkenlik, kireç, organik madde, toplam azot (N), alınabilir fosfor (P), alınabilir potasyum (K), tekstür, agregat stabilitesi, likit limit, plastik limit, plastiklik indeksi ve kil aktivitesi) karşılaştırmak için yapılmıştır. Toprak özelliklerinin karşılaştırılmasında t testi kullanılmıştır. Heyelanın içinden alınanlara göre buğday tarlasından alınan toprak örneklerinde elektriksel iletkenlik (EC), organik madde, alınabilir potasyum (K), kil, silt ve plastiklik indeksi yüksek; pH ve ince kum miktarları ise daha düşük saptanmıştır. Kireç, toplam azot (N), alınabilir fosfor (P), kaba kum, likit limit, plastik limit ve kil aktivitesi bakımından istatistik olarak önemli farklılıklar saptanmamıştır. Toprak özelliklerini iyileştirmek için heyelandan etkilenen alanlara hayvan gübresi, hasat artıkları veya kompost uygulanmalıdır.

Determination of Some Soil Characteristics of Roadside Landslides Region: A Case Study of Lapseki-Sevketiye (Çanakkale)

Landslides bring about serious environmental problems. Roadside landslides are a common natural phenomenon. They are often triggered by a combination of steep relief, rainfall and soil properties. The loss of upper fertile soil layer is among the most significant environmental problems induced by landslides. Such losses lead to land degradation. This study was conducted to compare some characteristics (pH, electrical conductivity, lime, organic matter, total nitrogen (N), available phosphorus (P), available potassium (K), texture, aggregate stability, liquid limit, plastic limit, plasticity index, and clay activity) of the soils (0-10 cm depth) taken from inside and wheat field of a landslide occurred at the side of Çanakkale-Bursa highway (around Sevketiye section). In comparison of soil properties the paired t test was used. While wheat field samples had higher electrical conductivity, organic matter, available potassium (K), clay, silt, and plasticity index, but lower pH and fine sand contents than the inside samples. Statistically significant differences were not observed in terms of lime, total nitrogen (N), available phosphorus (P), available potassium (K), coarse sand, liquid limit, plastic limit, plasticity index and clay activity. Farmyard manure, harvest residues or compost can be applied to improve soil characteristics in landslide-influenced areas.

PDF

___

Anaçali İ., Şirin A., (2015), Heyelan tanımlama ve veri oluşturma kılavuzu, T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, Karayolları Genel Müdürlüğü, Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı, Jeolojik Hizmetler Şubesi Müdürlüğü, Ankara, 42 ss.
Atalay İ., (2016), Uygulamalı Jeomorfoloji, Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, İzmir, 488 ss.
Ataol M., Yeşilyurt S., (2014), Çankırı Ankara karayolu boyunca (Akyurt-Çankırı arası) heyelan risk bölgelerinin belirlenmesi, Coğrafya Dergisi, 29, 51-69.
Basher L., Betts H., Lynn I., Marden M., McNeill S., Page M., Rosser B., (2018), A preliminary assessment of the impact of landslide, earthflow, and gully erosion on soil carbon stocks in New Zealand, Geomorphology, 307, 93-106.
Baumgartl T., (2002), Atterberg limits, Encyclopedia of Soil Science’ın İçinde, (Lal R., Ed.), Marcel Dekker, Inc. ss. 89-93.
Bremner J.M., (1996), Nitrogen–Total, Methods of Soil Analysis’in İçinde, Part 3, Chemical Methods’un İçinde, (Sparks D.L., Ed.), ASA and SSSA, Madison, WI, SSSA Book Series. No: 5. ss. 1085-1122.
Cheng C.H., Hsiao S.C., Huang Y.S., Hung C.Y., Pai C.W., Chen C.P., Menyailo O.V., (2016), Landslide-induced changes of soil physicochemical properties in Xitou, Central Taiwan, Geoderma, 265, 187-195.
Coşkun N., Çakır Ö., Erduran M., Kutlu Y.A., Çetiner Z.S., (2016), A potential landslide area investigated by 2.5 D electrical resistivity tomography: Case study from Çanakkale, Turkey, Arabian Journal of Geosciences, doi: 10.1007/s12517-015-2026-x.
Dalling J.W., Tanner E.V.J., (1995), An experiment study of regeneration on landslides in montane rain forest in Jamaica, Journal of Ecology, 83, 55-64.
Ercan T., Satı M., Steinitzs G., Dora A., Sarıfakıoğlu E., Adis C., Walter H.J., Yıldırım T., (1995), Biga Yarımadası ile Gökçeada, Bozcada ve Tavşan Adaları’ ndaki (KB Anadolu) tersiyer volkanizmasının özellikleri, MTA Dergisi, 117, 55-86.
Erginal A.E., Bayrakdar C., (2006), Karayolu heyelanlarına bir örnek: İnecik heyelanı (Tekirdağ). Coğrafya Dergisi, 14, 43-53.
Ertek T.A., Turoğlu H., Mater B., (1993), Çiftlik heyelanı (Sinop), Türk Coğrafya Dergisi, 28, 181-188.
Gee G.W., Bauder J.W., (1986), Particle-size analysis, Methods of Soil Analysis’in içinde, Part 1, Physical and Mineralogical Methods (Klute, A.,Ed.), ASA and SSSA, Madison, WI, USA, ss. 383–411.
Gökçe O., Özden Ş., Demir A., (2008), Türkiye’de afetlerin mekansal ve istatistiksel dağılımı afet bilgileri envanteri, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Afet Etüt ve Hasar Tespit Daire Başkanlığı, Ankara, 118 ss.
Hacısalihoğlu S., Gumus S., Kezik U., (2018), Land use conservation effects triggered by tea plantation on landslide occurrence and soil loss in northeastern Anatolia, Turkey, Fresenious Environmental Bulletin, 27(5), 2933-2942.
IBM, (2011), IBM SPSS Statistics for Windows, Version 20.0. IBM Corporation, Armonk, New York.
Jacobs L., Dewitte O., Poesen J., Maes J., Mertens K., Sekajugo J., Kervyn M., (2017), Landslide characteristics and spatial distribution in the Rwenzori Mountains, Uganda, Journal of African Earth Sciences, 134, 917-930.
Kenudsen D., Peterson A., Pratt P.F., (1982), Lithium, sodium, and potassium, Methods of Soil Analysis’in İçinde, Part 2, Chemical and Microbiological Properties (Page A.L., Miller R.H., Keeney D.R., Eds.), ASA, SSSA, Agronomy No: 9. Madison, Wisconsin, USA, ss. 225–245.
Keser N., (2003), Kütahya’nın kuzeybatısında heyelan olayları, Türk Coğrafya Dergisi, 40, 99-120.
Knapen A., Kitutu M.G., Poesen J., Breugelmans W., Deckers J., Muwanga A., (2006), Landslides in a densely populated county at the footslopes of Mount Elgon (Uganda): Characteristics and causal factors, Geomorphology, 73, 149-165.
Marschner P., (2012), Marschner's mineral nutrition of higher plants. Third Edition, Academic Press, New York, USA, ss. 672.
McBride R.A., (1993), Soil consistency limits, Soil Sampling and Methods of Analysis’in İçinde, (Carter, M.R., Ed.), Lewis Publication, CRC Press, Boca Raton, FL, ss. 519–527.
McLean E.O., (1982), Soil pH and lime requirement, Methods of Soil Analysis’in İçinde, Part 2, Chemical and Microbiological Properties (Page A.L., Miller R.H., Keeney D.R., Eds.), ASA, SSSA, Agronomy No: 9. Madison, Wisconsin, USA, ss. 199–224.
Nelson D.W., Sommers L.E., (1982), Total carbon, organic carbon, and organic matter, Methods of Soil Analysis’in İçinde, Part 2, Chemical and Microbiological Properties (Page A.L., Miller R.H., Keeney D.R., Eds.), ASA, SSSA, Agronomy No: 9. Madison, Wisconsin, USA, ss. 539–579.
Nelson R.E., (1982), Carbonate and gypsum, Methods of Soil Analysis’ in İçinde, Part 2, Chemical and Microbiological Properties (Page A.L., Miller R.H., Keeney D.R., Eds.), ASA, SSSA, Agronomy No: 9. Madison, Wisconsin, USA, ss. 181–197.
Nimmo J.R., Perkins K.S., (2002), Aggregate stability and size distribution, Methods of Soil Analysis’in İçinde, Part 4, Physical Methods (Dane J.H., Topp G.C., Eds.), SSSA Book Series 5. Madison, Wisconsin, USA, ss. 317-328.
Olsen S.R., Sommers L.E., (1982), Phosphorus, Methods of Soil Analysis’in İçinde, Part 2, Chemical and Microbiological Properties (Page A.L., Miller R.H., Keeney D.R., Eds.), ASA, SSSA, Agronomy No: 9. Madison, Wisconsin, USA, ss. 403–427.
Perinçek D., (2018), Çanakkale yöresi (KB Türkiye) Erenköy ve Güzelyalı fosil heyelanlarının jeolojik ve jeomorfolojik analizi, Türkiye Jeoloji Bülteni, 61(3), 241-268.
Reddy V.S., Singh J.S., (1992), Changes in soil properties and vegetation during postlandslide succession in pine forests of Central Himalaya, Oecologia Montana, 1(2), 33-42.
Rhoades J.D., (1982), Soluble salts, Methods of Soil Analysis’in İçinde, Part 2, Chemical and Microbiological Properties (Page A.L., Miller R.H., Keeney D.R., Eds.), ASA, SSSA, Agronomy No: 9. Madison, Wisconsin, USA, ss. 167–179.
Schomakers J., Jien S.H., Lee T.S., Huang J.C., Hseu Z.Y., Lin Z.L., Lee L.C., Hein T., Mentler A., Zehetner F., (2017), Soil and biomass carbon re-accumulation after landslide disturbances, Geomorphology, 288, 164-174.
Simon N., Azlan N.N.N., Roslee R., Hussein A., Ern L.K., Sharir K., (2017), Physical soil characterization on stable and failed slopes of the Ranau-Tambunan road, Sabah, Malaysia, Nature Environment and Pollution Technology, 16(2), 659-665.
Sönmez İ., Kaplan M., Sönmez S., (2008), Kimyasal gübrelerin çevre kirliliği üzerine etkileri ve çözüm önerileri, Derim Dergisi, 25(2), 24-34.
URL-1, (2016), Çanakkale iklim verileri, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceleristatistik.aspx?m=CANAKKALE, [Erişim 16 Mayıs 2019].
Van Eynde E., Dondeyne S., Isabirye M., Deckers J., Poesen J., (2017), Impact of landslides on soil characteristics: Implications for estimating their age, Catena, 157, 173-179.
Walker L.R., Shiels A.R., (2012), Physical causes and consequences, Landslide Ecology’in İçinde (Walker L.R., Shiels A.R., Eds.), New York, Cambridge University Press. ss. 46-82.
Walker L.R., Zarin D.J., Fetcher N., Myster R.W., Johnson A.H., (1996), Ecosystem development and plant succession on landslides in the Caribbean. Biotropica, 28, 566-576.
Wilcke W., Valladarez H., Stoyan R., Yasin S., Valarezo C., Zech W., (2003), Soil properties on a chronosequence of landslides in montane rain forest, Ecuador, Catena, 53, 79-95.
Xu C., Sun Q., Yang X., (2018), A study of the factors influencing the occurrence of landslides in the Wushan area, Environmental Earth Sciences, doi: 10.1007/s12665-018-7584-2.
Yalçın A., (2011), A geotechnical study on the landslides in the Trabzon Province, NE, Turkey, Applied Clay Science, 52, 11-19.
Yılmaz I., Karacan E,, (2002), A landslide in clayey soils: An examples from the Kızıldag region of the Sivas-Erzincan highway (Sivas-Turkey), Environmental Geosciences, 9(1), 35-42.
Yiğitbaş E., (2016), Jeolojik-antropojenik sebep sonuç ilişkileri açısından Çanakkale heyelanlarına toplu bakış, Çanakkale Heyelanları’nın İçinde, (Yiğitbaş E., Ed.), AFAD Çanakkale-Altın Kalemler, İzmir, ss. 9-25.
Zhang F., Chen W., Liu G., Liang S., Kang C., He F., (2012), Relationships between landslide types and topographic attributes in a Loess Catchment, China, Journal of Mountain Science, 9, 742-751.

ISSN: 2528-9640
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2015
Yayıncı: Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi