Güneydoğu Anadolu Bölgesi İllerinin CBS Kullanarak Hava Kalitesinin Mekânsal Değişiminin İncelenmesi (2007-2019)

Sanayi devrimiyle birlikte çevre sorunları çeşitlenmiş ve önemli ölçüde artış göstererek hem doğal hem de beşerî çevreyi etkilemiştir. Bu çevre sorunlarının en önemlileri arasında yer alan hava kirliliği geçmişte olduğu gibi günümüzde de ciddi bir sorun olmuştur. Güneydoğu Anadolu Bölgesi illerinde 2007-2019 yılları arasında hava kalitesi ve kirliliğine etki eden beşeri unsurların incelendiği bu çalışmada, kirlilik özellikle belirli illerde süreklilik göstermektedir. Bu sürekliliğe bağlı olarak amacımız bölge illerindeki hava kirliliğini tespit etmek ve bunlara çözüm önerisi sunabilmektir. Hava kirliliğinin mekânsal değişimini tespit etmek için Coğrafi Bilgi Sistemleri aracılığıyla IDW (Inverse Distance Weighting) analizi kullanılmıştır. Bu analiz yöntemiyle ölçümler arasında enterpolasyon sağlanmıştır. SO2 konsantrasyonun en fazla olduğu iller 2007’de Şanlıurfa ve Siirt, 2012’de Şırnak, 2017’de Şanlıurfa ve Siirt ve 2019’da da Şanlıurfa’dır. PM10’de ise 2007’de Batman, 2012’de Gaziantep, Batman ve Siirt, 2017’de Şanlıurfa ve 2019’da da Şırnak’ta yıllık ortalama konsantrasyon fazladır. Kirliliğin artmasında en önemli beşeri unsurlar; şehirde yaşayan nüfus miktarı, konutlarda ve sanayide kullanılan yakıt türü ve kalitesi, sanayiye bağlı işletme sayısı ve araç sayısıdır. Bu manada insan sağlığının bozulmasına hatta ölümlere neden olan hava kirliliğinde yerel ve ulusal yönetimlerin ciddi önlem alması gerekmektedir.

Investigation of Spatial Change of Air Quality of Southeast Anatolia Region Provinces Using GIS (2007-2019)

With the industrial revolution, environmental problems have diversified and have increased significantly, affecting both the natural and the human environment. Air pollution, which is among the most important of these environmental problems, has been a serious problem today as it was in the past. In this study, which examines the human factors affecting air quality and pollution between 2007- 2019 in the provinces of Southeast Anatolia Region, pollution shows continuity especially in certain provinces. Depending on this continuity, our aim is to detect air pollution in the provinces of the region and offer solutions to them. IDW (Inverse Distance Weighting) analysis was used through Geographic Information Systems to detect the spatial change of air pollution. With this analysis method, interpolation was provided between the measurements. The provinces with the highest SO2 concentration are Şanlıurfa and Siirt in 2007, Şırnak in 2012, Şanlıurfa and Siirt in 2017 and Şanlıurfa in 2019. PM10 annual average concentration is high in Batman in 2007, Gaziantep, Batman and Siirt in 2012, Şanlıurfa in 2017 and Şırnak in 2019. The number of population living in the city, the type and quality of fuel used in residences and industry, the number of industrial enterprises and the number of vehicles are among the important human factors affecting pollution. In this sense, local and national administrations should take serious measures in the air pollution that causes human health to deteriorate or even die.

PDF

___

Adıgüzel F., Çetin M., Kaya E., Şimşek M., Güngör Ş., Sert Bozdoğan E., (2019), Defining suitable areas for bioclimatik comfort for landscape planning and landscape management in Hatay, Turkey, Theoretical and Applied Climatolgy, 139, 1493-1503.
Alkan A., (2018), Hava kirliliğinin ciddi boyutlara ulaştığı kentlere bir örnek: Siirt, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7, 641-666.
Atayeter Y., (2005), Burdur şehrinde hava kirliliği üzerine bir değerlendirme, I. Burdur Sempozyumu, 16-19 Kasım, ss.635-644.
Batan M., (2013), Batman ilinde kirletici emisyonlardan kaynaklanan hava kirliliğinin küresel ısınmaya etkisi, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 3(2), 90-104.
Bayat B., (2011), Hava kirliliği ve kontrolü, Bilim ve Akın Aydınlığında Eğitim, 135, 55-59.
Cuci Y., Polat E.E., (2015), Gaziantep’in trafik kaynaklı hava kirliliğinin belirlenmesi, KSU Mühendislik Bilimleri Dergisi, 18(2), 1- 11.
Çiçek İ., Türkoğlu N., Gürgen G., (2004), Ankara’da hava kirliliğinin istatistiksel analizi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 1-18.
Çiftçi Ç., Dursun Ş., Levend S., Kunt F., (2013), Topoğrafik yapı, iklim şartları ve kentleşmenin Konya’da hava kirliliğine etkisi, European Journal of Science and Technology, 1(1), 19-24.
ÇMO, (2019), Dünya çevre günü basın metni, TMMOB Çevre Mühendisleri Odası, http://www.cmo.org.tr/genel/bizden_detay.php ?kod= 99799&tipi=67&sube=16 [Erişim 28 Mart 2020].
ÇŞB, (2020), İl çevre durum raporları, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü, https://ced.csb.gov.tr/il-cevre-durum-raporlari-i-82671, [Erişim 28 Mart 2020].
Demirarslan K.O., Akıncı H., (2018), CBS ve hava kalitesi verileri kullanılarak Marmara Bölgesi’nin kış sezonunda hava kalitesinin değerlendirilmesi, Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 4(1), 11-27.
Doğan M., (2011), Enerji kullanımının coğrafi çevre üzerindeki etkileri, Marmara Coğrafya Dergisi, 23, 36-52.
Dündar C., Oğuz K., Güllü G., (2013), Doğu Akdeniz Havzasında Kum ve Toz Fırtınalarının (SDS) İncelenmesi, 10. Ulusal Çevre Mühendisliği Kongresi, 12-14 Eylül, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
ESRI, (2020), How IDW Works, https://desktop.arcgis.com/en/arcmap/10.3/tools/3d-analyst-toolbox/how-idw-works.htm [Erişim 28 Mart 2020].
Garipağaoğlu N., (2003), Türkiye’de hava kirliliği sorununun coğrafi bölgelere göre dağılımı, Doğu Coğrafya Dergisi, 8(9), 55-77.
İbret B.Ü., Aydınözü D., (2009), Şehirleşmede yanlış yer seçiminin hava kirliliği üzerine olan etkisine bir örnek: Kastamonu şehri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 18, 71-88.
Kaya D., Öztürk H.H., (2013), Hava Kalitesi ve Yönetimi, Umuttepe Yayınları, Kocaeli, 334ss.
Özbey B.G., Geven F., Güney K., Bölükbaşı A., Günday B., (2017), Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin hava kalitesi analizi (Mayıs 2016-2017), Ankara üniversitesi Çevre Bilimleri Dergisi, 5(2), 50-64.
Özbeyaz A., Tufaner F., Demirci Y., (2016), Partikül madde ile ilişkili görüntüleri kullanarak hava kirliliği tahminine ait bir model tasarımı, 1st International Mediterranean Science and Engineering Congress, October 26-28, Adana, Turkey, ss.969-975.
Özşahin E., Eroğlu İ., Pektezel H., (2016), Keşan’da (Edirne) hava kirliliği, Selçuk üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36, 83-100.
Sertkaya Doğan Ö., (2015), Population movements in Turkey: international migrations, International Journal of Liberal Arts and Social Science 3, 102-110.
STB, (2020), 81 İl Sanayi Durum Raporları (2009-2017), T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, https://www.sanayi.gov.tr/planprogram-raporlar-ve-yayinlar/81-il-sanayi-durum-raporlari, [Erişim 28 Mart 2020].
Sümer Çakır G., (2014), Hava Kirliliği Kontrolü: Türkiye’de Hava Kirliliğini Önlemeye Yönelik Yasal Düzenlemelerin ve Örgütlenmelerin İncelenmesi, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 13, 37-56.
Şengün M.T., Kıranşan K., (2012), Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde çöl tozlarının hava kalitesi üzerine etkisi, Türk Coğrafya Dergisi, 59, 59-68.
Tağıl Ş., (2007), Balıkesir’de hava kirliliğinin solunum yolu hastalıklarının mekânsal dağılışı üzerine etkisini anlamada jeo-istatistik teknikler, Coğrafi Bilimler Dergisi, 5(1), 37-56.
Toros H., Bağış S., Gemici Z., (2018), Ankara’da hava kirliliği mekânsal dağılımının modellenmesi, Ulusal Çevre Bilimleri Araştırma Dergisi, Sayı 1(1), 20-53.
TÜİK, (2020a), Genel Nüfus Sayımları, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Nufus-ve-Demografi-109, [Erişim 28 Mart 2020].
TÜİK, (2020b), Ölüm ve ölüm nedenleri istatistikleri (2009-2018), https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Olum-ve-Olum-NedeniIstatistikleri-2019-33710, [Erişim 28 Mart 2020].
Vural E., (2019), Viranşehir (Şanlıurfa) şehir merkezindeki trafik kazalarının coğrafi analizi (2013-2017), Kent Akademisi, 12(38), 340-363.

ISSN: 2528-9640
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2015
Yayıncı: Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi