ZİYADE MİKTAR KAVRAMI VE TOPTAN FİYATLI MALLAR BAĞLAMINDA SATIM AKDİNE ETKİSİ

Satım akdinde satıma konu olan malın miktarı genelde akitte belirtilir. Ancak bazen malın miktarının akitten sonra akitte belirtilenden daha fazla olduğu görülebilir. Bu durumda ortaya çıkan ziyade miktarın fıkhî hükmünün bilinmesi gerekir. Aksi takdirde taraflar nizaya ve tartışmaya düşer. Bu makalede toptan fiyatlı mallarda akitten sonra ortaya çıkan ziyade miktarın fıkhî hükmü ve akde tesiri ele alınmaktadır. Bu vesile ile tarafların böyle bir durumda nizaya düşmemesi, satım akitlerinden sonra ortaya çıkabilecek maldaki ziyade miktarlar konusunda müşteri ve satıcının daha dikkatli olması ve akit beyanına bununla ilgili açıklamaların eklenmesinin sağlanması hedeflenmektedir. Bu kazanımlar da sağlıklı akitlerin yapılmasına ve iktisadi istikrara gereken faydayı temin edecektir. Makalede öncelikle dokümantasyon yöntemi izlenerek kaynaklara ulaşılmış, bu kaynaklardaki görüşler ve delilleri tahlil edilip tüme varım ve tümdengelim yöntemleriyle fıkhî hükümler tespit edilmiştir. Satım akdinin; ziyade miktarın asıl ve vasıf olmasına göre bâtıl, fâsit, sahih, lâzım ve gayri lâzım gibi farklı hükümlere sahip olabildiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Fıkıh, Satım Akdi, Ziyade Miktar, Vasıf, Toptan Fiyatlı Mal

THE CONCEPT OF EXCESS QUANTITY AND ITS EFFECT ON THE CONTRACT OF SALE IN THE CONTEXT OF WHOLESALE PRICED GOODS

In a contract of sale, the quantity of the goods is usually specified in the contract. However, sometimes it may be seen that the quantity of the goods is more after the contract than what was stated in the contract. In this case, it is necessary to know the jurisprudential ruling of the excess amount. Otherwise, the parties will fall into disputes and arguments. This article discusses the jurisprudential ruling of the excess amount that occurs after the contract and its effect on the contract. In this way, it is aimed to prevent the parties from falling into disputes in such a situation, to ensure that the customer and the seller are more careful about the excess amounts in the goods that may arise after the sales contracts, and to ensure that explanations about it are included in the contract declaration. These achievements will provide the necessary benefits for the conclusion of sound contracts and economic stability. In the article, first of all, the documentation method was followed to access the sources, the opinions and evidences in these sources were analyzed, and the fiqh rulings were determined by inductive and deductive methods. As a result, the contract of sale can have the injunction of valid, invalid, void, binding and revocable according to whether the extra amount is original and quality.

Keywords:

Fiqh, Sale Contract, Exess Quantity, Qualification, Wholesale Priced Goods,

PDF

___

Aynî, Bedreddîn Ebû Muḥammed Maḥmûd b. Aḥmed. el-Binâye şerḥu’l- Hidâye. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1420/2000.
Beyhaḳî, Ebû Bekir Aḥmed b. el-Ḥüseyin b. ʿAlî el-Ḫüsrevcirdî. es-Sünenü’lkübrâ. thk. ʿAbdullâh et-Turkî. 22 Cilt. b.y.: Merkezu Hicr, 1432/2011.
Buhûtî, Manṣûr b. Yûnus b. Ṣalâḥiddîn b. Ḥasen el-Ḥanbelî. Keşşâfu’l-ḳınâʿ ʿan metni’l-ʾİḳnâʿ. 6 Cilt. b.y.: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
Ceṣṣâṣ, Ebû Bekir Aḥmed b. ʿAlî er-Râzî. Şerḥu Muḫtaṣari’ṭ-Ṭaḥâvî. thk. ʿİṣmetullâh ʿİnâyetullah Muḥammed vd. 8 Cilt. Beyrut; Medine: Dârü’l-Beşâiri’lİslâmiyye; Dâru’s-Sirâc, 1431/2010.
Cevdet Paşa, Ahmed vd. Mecelle-i aḥkâm-ı ʿadliyye. İstanbul: b.y., 1300.
Cürcânî, Ebü’l-Hasen ʿAlî b. Muḥammed b. ʿAlî es-Seyyid eş-Şerîf. Kitâbü’t- Taʿrîfât. thk. Heyet. Beyrut: y.y., 1403/1983.
Ebû Serhân, Ahmed Şaḥde - Ebu Yahya, Ali Abdullah. “Fesḫu’l-icârati bi’l- ʿuẕri fi’l-fikhi’l-islâmî ve mevkıfu’l-kânûni’l-medenî’l-Ürdünî”. Dirâsât-Ulûmu’şşerîa ve’l-kanûn 40/1 (2013), 111-121.
Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri. İstanbul: Ensar, 3. Basım, 2010.
Ḥaddâdî, Ebû Bekir b. ʿAlî b. Muḥammed el-Yemenî el-Ḥanefî. el-Cevheretu’nneyyira ʿalâ Muḫtaṣari’l-Ḳudûrî. 2 Cilt. b.y.: el-Maṭbaʿatu’l-Ḫayriyye, 1322.
Hafîf, Ali. Aḥkâmu’l-muʿâmelâti’ş-şerʿiyye. Kahire: Daru’l-Fikri’l-Arabî, 2008.
Ḫalîl b. Aḥmed, Ebû ʿAbdurraḥmân el-Ḫalîl b. Aḥmed el-Ferâhîdî. Kitâbü’l- ʿAyn. thk. Mehdî el-Maḫzûmî - İbrâhîm es-Sâmerrâʾî. 8 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l- Hilâl, 1988.
Ḥaṣkefî, Alâʾüddîn Muḥammed b. ʿAlî b. Muḥammed ed-Dımeşḳī. ed-Durru’l-muḫtâr şerḥu Tenvîri’l-ebṣâr ve câmiʾi’l-biḥâr. thk. ʿAbdulmunʿim Ḫalîl İbrâhîm. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1423/2002.
Haydar, Ali. Dürerü’l-ḥukkâm şerḥu Mecelleti’l-aḥkâm. İstanbul: DİB Yayınları, 2. Basım, 2017.
İbn ʿArefe, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Muḥammed b. ʿArefe el-Vergumî et-Tûnusî. el-Muḫtaṣaru’l-fıḳhî. thk. Ḥâfıẓ ʿAbdurraḥmân Muḥammed Ḫayr. 10 Cilt. b.y.: y.y., 1435/2014.
İbn Ebî Zeyd, Ebû Muḥammed ʿAbdullâh b. Ebî Zeyd el-Ḳayravânî. en- Nevâdir ve’z-ziyâdât ʿalâ mâ fi’l-Müdevveneti min ğayrihâ mine’l-ümmehât. thk. Heyet. 15 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1999.
İbn Fâris, Ebü’l-Ḥuseyn Aḥmed b. Fâris el-Ḳazvînî. Muʿcemu meḳâyîsi’l-luğa. thk. ʿAbdusselâm Muḥammed Hârûn. 6 Cilt. b.y.: Dârü’l-Fikr, 1979.
İbn Ḳudâme el-Maḳdisî, Ebû Muḥammed Muvaffaḳuddîn ʿAbdullāh b. Aḥmed b. Muḥammed b. Kudâme el-Cemmâʿîlî. el-Muğnî. thk. ʿAbdullah b. ʿAbdulmuḥsin et-Turkî - ʿAbdulfettâḥ Muḥammed el-Ḥulv. 15 Cilt. Riyad: Dâru Alemi’l-Kütüb, 3. Basım, 1417/1997.
İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrahîm b. Muḥammed el-Mıṣrî. el-Baḥru’rrâîḳ şerḥu Kenzi’d-daḳâiḳ. 8 Cilt. b.y.: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 2. Basım, 1422/2002.
İbn Nüceym, Sirâcüddîn ʿÖmer b. İbrâhîm b. Muḥammed el-Mıṣrî. en-Nehru’lfâ ʾiḳ şerḥu Kenzi’d-deḳâʾiḳ. thk. Aḥmed ʿAzv ʿİnâye. 3 Cilt. b.y.: y.y., 1422/2002.
İbn Reşik el-Malikî, Hüseyn. Lübâbü’l-maḥṣûl fî ʿilmi’l-ʿuṣûl. Dubai: Darü’l- Buḥûs li’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye ve İḥyâi’t-Türâs, 2001.
İbn Rüşd el-Cedd, Ebu’l-Velîd Muḥammed b. Aḥmed b. Rüşd el-Ḳurṭubî. el-Beyân ve’t-taḥṣîl ve’ş-şerḥ ve’t-tevcîh ve’t-tʿalîl li’mesâili’l-Müsteḫrace. thk. Muḥammed Ḥaccî vdğr. 2 Cilt. Beyrut; Lübnan: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1408/1988.
İbnü’l-Berâẕıʿî, Ebû Saʿîd Ḫalef b. Ebi’l-Ḳâsım Muḥammed el-Ezdî. et- Tehẕîb fî’ḫtiṣâri’l-Müdevvene. thk. Muḥammed Emîn. 4 Cilt. b.y.: Dârü’l-Buḥûs̱, 1423/2002.
İbnü’l-Hümâm, Kemaleddin Muhammed b. Abdulvâhid. Fetḥu’l-ḳadîr. 10 Cilt. b.y.: Darü’l-Fikr, ts.
İbn Yûnus, Ebû Bekir Muḥammed b. ʿAbdullâh b. Yûnus es̱-Ṣıkillî. el-Câmiʿ li mesâʾili’l-Müdevvene. 24 Cilt. b.y.: y.y., 1434/2013.
ʿİmrânî, Ebü’l-Ḥüseyn Yaḥyâ b. Ebi’l-Ḫayr b. Sâlim el-ʿİmrânî el-Yemenî eşŞâfi ʿî. el-Beyân fî meẕhebi’l-İmâm eş-Şâfiʿî. thk. Ḳâsim Muḥammed en-Nûrî. 13 Cilt. Cidde: Dârü’l-Minhâc, 1421/2000.
İsḥâḳ el-Kevsec, Ebû Yaʿḳûb İsḥâḳ b. Manṣûr b. Behrâm el-Mervezî. Mesâilü’l- ʾİmâm Aḥmed ve İsḥâḳ b. Râheveyh. 9 Cilt. Medine: ʿİmâdetu’l-Baḥs̱i’l-ʿİlmî, 1425/2002.
Kahraman, Abdullah. Fıkıh Usulü. İstanbul: Rağbet, 4. Basım, 2016.
Ḳarâfî, Ebü’l-ʿAbbâs Aḥmed b. İdrîs. ez-Ẕaḫîre. thk. Muḥammed Ḥaccî. 14 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1994.
Kâsânî, ʿAlâʾüddîn Ebû Bekir b. Mesʿûd b. Aḥmed el-Ḥanefî. Bedâʾiʿu’s- ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. 7 Cilt. Beyrut :Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2. Basım, 1406/1986.
Lecne. Mecelletü’l-aḥkâmi’l-ʿadliyye. thk. Necib Huvaveynî. Karaçi: Nur Muhammed Karhane Ticareti Kütüb, ts.
Merğînânî, Ebü’l-Ḥasen ʿAlî b. Ebû Bekir el-Ferğânî. el-Hidâye fî şerḥi Bidâyeti’l-mubtedî. thk. Ṭallâl Yûsuf. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, ts.
Mollâ Ḫüsrev, Muḥammed b. Ferâmerz b. ʿAlî. Dürerü’l-ḥukkâm şerḥu Ğureri’l-ʾaḥkâm. 2 Cilt. b.y.: Dâru ʾİḥyâʾi’l-Kütübi’l-ʿArabiyye, ts.
Müslim, Ebü’l-Ḥasen Müslim b. el-Ḥaccâc el-Ḳuşeyrî en-Nîsâbûrî. Ṣaḥîhu Müslim. thk. Muḥammed Fuâd ʿAbdulbâḳî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l- ʿArabî, 1374/1955.
Mustafa, İbrahim vd. Muʿcemü’l-vasîṭ. b.y.: Daru’d-Daʿve, ts.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muḥyiddîn Yaḥyâ b. Şeref. el-Mecmuʿ Şerḥu’l- Müheẕẕeb. b.y.: y.y., ts.
Râfiʿî, Ebü’l-Ḳâsım ʿAbdulkerîm b. Muḥammed b. ʿAbdulkerîm el-Ḳazvînî. el-ʿAzîz şerḥu’l-Vecîz. thk. ʿAlî Muḥammed ʿAvḍ - ʿÂdil Aḥmed ʿAbdulmevcûd. 13 Cilt. Beyrut: y.y., 1417/1997.
Senhûrî, Abdurrezzak Ahmed. Maṣâdiru’l-ḥaḳ fi’l-fıḳhi’l-İslâmî. b.y.: y.y, 1955.
Seraḫsî, Muḥammed b. Aḥmed b. Ebî Sehl Şemsü’l-ʾEimme. el-Mebsûṭ. thk. Ḫalîl Muḥyiddîn el-Meyyis. 30 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr li’t-Ṭabâʿati ve’n-Neşri ve’t-Tevzîʿi, 1421/2000.
Şevkânî, Muḥammed b. ʿAlî b. Muḥammed el-Yemenî. İrşâdu’l-fuḥûl ilâ taḥḳîḳi’l-ḥaḳḳi min ʿilmi’l-uṣûl. thk. eş-Şeyḫ Aḥmed ʿİzzu ʿİnâye. 2 Cilt. Dımaşk: y.y., 1419/1999.
Şeybânî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. el-Ḥasen. el-Aṣl. thk. Muḥammed Boynukalın. 12 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Ḥazm, 2012.
Şeyḫîzâde, ʿAbdurraḥmân b. Muḥammed b. Süleymân Dâmâd Efendî. Mecmaʿu’l-ʾenhur fî şerḥi Mülteḳa’l-ʾebḥur. 2 Cilt. b.y.: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l- ʿArabî, ts.
Şîrâzî, Ebû İsḥâḳ İbrâhîm b. ʿAlî. el-Müheẕẕeb fî fıḳhi’l-İmâm eş-Şâfiʿî. 3 Cilt. b.y.: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
Ṭaḥâvî, Ebû Caʿfer Aḥmed b. Muḥammed el-Mıṣrî. Şerḥu Meʿâni’l-âs̱âr. thk. Muḥammed Zuhrî en-Neccâr - Muḥammed Seyyid Câdilḥaḳ. 5 Cilt. Beyrut: ʿÂlemü’l-Kütüb, 1414/1994.
Zeyleʿî, Ebû Muḥammed Cemâl ed-Dîn ʿAbdullâh b. Yûsuf b. Muḥammed. Naṣbu’r-râye li’eḥâdîs̱i’l-Hidâyeti meʿa ḥâşiyetihî Buğyeti’l-elmeʿî fî taḫrîci’z- Zeyleʿî. thk. Muḥammed ʿAvvâme. 4 Cilt. Beyrut; Cidde: Müessesetu’r-Reyyân li’t-Ṭabâʿati ve’n-Neşri; Dârü’l-Ḳıble li’s̱-S̱ eḳâfeti’l-İslâmiyyeti, 1418/1997.