YER VERDİĞİ RİVAYETLER IŞIĞINDA SERAHSÎ'NİN HADİSÇİLİĞİ -MEBSUT ÖRNEĞİ-

Geniş kitlelerce kabul gören mezheplerin dayandıkları hadislerin ortaya konulması ve sıhhat durumlarının açıklanması amacıyla hicrî beşinci asırdan itibaren çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Bununla birlikte, muhtasar bir eser sayılabilecek Hidâye üzerine Zeylaî'nin yazdığı Nasbu'r-Râye dışında, Hanefî mezhebindeki temel eserlerde yer alan hadisleri inceleyen geniş çaplı çalışmalar yapılmamıştır. Oysa günümüzde, Hanefî mezhebinin temel kitaplarındaki hadislerin tanıtılması ile Hanefî mezhebinin uygulamalarına medar olan rivayetlerin tahlil edilmesine her zamankinden fazla ihtiyaç duyulmaktadır. İşte bu nedenle,ùuayp Arnavut'un İhtiyâr tahkikinin Arap dünyasında büyük yankı yaptığını ve Hanefî mezhebinin hadisleri kullanımını tanıtma açısından büyük bir hizmet gerçekleştirdiğini söylemek mümkündür.Bunun yanında, Hanefî mezhebi klasiklerinde kullanılan hadislerin gerek metin tenkidi ve gerekse tahrîci açısından değerlendirmeyeyönelik çalışmaların daha başlangıç aşamasında olduğunu söylemek durumundayız.Biz bu makalemizde yukarıda sunmuş olduğumuz çerçeve içerisinde hadis ilmi açısından hak ettiği incelemeyi elde edememiş olan Mebsut'u içerdiği hadisler açısından ele alacağız. Bu amaçla sahih hadislere yer verme açısından nasıl bir görünüm arz ettiğini ortaya koymaya çalışacağız. Söz konusu muhalled çalışmadaki hadislerle ilgili genel bir bakış açısı kazandırmaya yönelik olacak makalemizin söz konusu eserle ilgili kuşatıcı ve özlü bir bilgi kazandıracağını ümit etmekteyiz.

The Accumulatin Of Sarakhsi's In The Field Of Hadith In The Light Of The Hadiths He Mentioned -Example Of Mabsut

From the hijri fifth century there have been studies on hadiths used by Islamic schools of thought who are widely accepted by society. Apart from Zaylai's work on Hidaye, named Nasb ar-Raya , there has not been large-scale studies examining the hadiths of the main works of the Hanafi school of thought. However, nowadays, more than ever, there is a need to become more familiar with foundational hadiths used bythe Hanafi school of thought and analyze the narrations that constitute the source of it's practices. For this reason, it is possible to say that Suhaib Arnaout's work which indicates the status of the narrations in al-Ihtiyar made a big splash in the Arab world and carried out a great service to promote the use of hadiths in the Hanafi school of thought.In addition, we need to note that studies regarding the criticism of text and sources on classical hadiths used in the Hanafi school are only at its early stages.In this article we will examine the work of Mabsut, which has not been examined as it deserves, within the the framework identified above, and the hadiths mentioned in this work. For this purpose, in order to identify authentic hadiths, we will try to see how it looks. This article will endeavour to provide a general overview of the hadiths presented in this excellent work and we hope to try and produce an allencompassing and concise stduy of this work.

PDF

___

Abdürrezzâk, Ebû Bekir b. Hemmâm es-San’ânî (v. 211/826), el-Musannef, I-XII, 2. baskı, (thk. Habîbur-Rahmân el-A’zamî), Beyrut: el-Meclisu’l-İlmî, 1403/1983.
Ahmed b. Hanbel Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybani (v. 241/855), Müsned, I-VI, Kahire: Müessesetü Kurtuba, trs.
______, el-Ilel ve marifetu’r-ricâl, thk. Vasiyyullah b. Muhammed Abbas, I-IV, Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1408/1988.
Ahmed Naîm, Babanzâde (v. 1353/1934), Mukaddime, (Tecrid-i Sarih Tercemesi içinde) Ankara: DİB Yay., 1976.
Apaydın, H. Yunus, "Meşhur", DİA, XXIX, 368-371.
Aydınlı, Abdullah, “İbn Ebû Leyla”, DİA, XIX, 435-436.
Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hasen (v. 458/1065), es-Sünenü’l-kübrâ, I-X, Haydarabâd: Dâiretü'l-Maârifi'l-Osmaniyye, 1344.
Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil (v. 256/869), el-Câmiu’s-sahîh, (thk. Mustafa Dîb el-Buğâ), I-VI, 3. baskı, Beyrut, 1407/1987.
______, et-Târîhu’l-kebîr, thk. Seyyid Hâşim Nedvî, I-VIII, Dâru’l-Fikr, yy. trs. Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî (v. 370/980), el-Fusûl fi’l-usûl, (thk. Uceyl Câsim en-Neşemî), I-IV, Kuveyt, 1408/1988.
Çakan, İsmail Lütfi, Hadislerde Görülen İhtilaflar ve Çözüm Yolları, 2. baskı, İstanbul: İFAV Yay., 1996.
Dârakutnî, Ebu’l-Hasen Ali (v. 385/995), Kitâbu’s-sünen, (thk. Şuayb el-Arnaût vd.) IVI, Beyrut: Müessesetü’r- Risâle, 1424/2004.
______, el-Ilelü’l-vâride fî’l-ehâdîsi’n-Nebeviyye, I-XVI, (thk. Mahfûzu’r-Rahman Zeynullah es-Selefî), Riyad: Dâru Tıybe, 1405/1985.
Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah (v. 255/868), Sünen, I-II, (thk. Fevvâz Ahmed ezZemerlî) Beyrut, 1407.
Dihlevî, Şâh Veliyyullâh (v. 1176/1762), Hüccetullâhi’l-bâliğa, (trc. Mehmet Erdoğan), İstanbul, 1994.
Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî (v. 275/888), Sünen, I-IV, Beyrut: Dâru’lKitâbi’l-Arabî, trs..
Ebû Ya’lâ, Ahmed b. Ali el-Mevsılî (v. 307/919), Müsned, I-XIII, Dımeşk, 1404/1984.
Güler, Zekeriya, Zâhirî Muhaddislerle Hanefî Fakihleri Arasındaki Münakaşalar ve İhtilaf Sebepleri, Ankara: TDV Yay. 1997.
______, “İmam Ebû Hanîfe’nin Hadis İlminde Zayıf Olduğu İddiasının Tahlîli”, İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe ve Düşünce Sistemi (Sempozyum Tebliğ ve Müzakereleri), Bursa, 2005, II, 325-333.
Hâkim, Ebû Abdillah Muhammed en-Nîsâbûrî, (v. 405/1014), Marifetü ulûmi’l-hadîs, (thr. Seyyid Muazzam Huseyn), 2. baskı, Medine, 1397/1977.
______, el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, I-IV, Dâru’l-Kütübî’l-İlmiyye, (thk. Mustafa Abdülkadir Ata), Beyrut, 1411/1990.
Hatîb, Ebû Bekr el-Hatîb Ahmed b. Ali b. Sabit el-Bağdâdî, (v. 463/1071), el-Fakîh ve’lmütefekkih, I-II, (thk. Ebû Abdurrahman Adil b. Yusuf el-Garazî), Riyad: Dâru İbni'l-Cevzi, 1417/1996
______, Kitâbu’l-kifâye fî ilmi’r-rivâye, Haydarâbad, 1357.
Itr, Nureddin, Menhecü’n-nakd fî ulûmi’l-hadîs, 3. baskı, Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1997.
İbn Ebî Hâtim Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris, (v. 327/938) elCerh ve’t-ta’dîl, I-IX, Haydarâbad, 1371/1952.
______, Kitâbu’l-Ilel, I-VII, (thk. Heyet), Riyad, 1427/2000.
İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah el-Kûfî (v. 235/849), el-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr, I-VII, (thk. Kemâl Yusuf el-Hût), Riyad, 1409.
İbn Hacer, Ebu’l-Fadl el-Askalânî (v. 852/1448), ed-Dirâye fî tahrîci ehâdîsi’l-Hidâye, Mektebetü’l-Faysaliyye, yy. 1413.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed el-Endelüsî (v. 456/1063), el-İhkâm fî usûlü’l-ahkâm, I-II, (thk. Yayın komisyonu), (sekiz cilt), 3. baskı, Kahire: Daru’lHadîs, 1423/1992.
İbn Hıbbân, Muhammed b. Hıbbân b. Ahmed el-Büstî (v. 354/965), Sahîhu İbn Hıbbân, I-XVIII, (thk. Şuayb el-Arnaût), 2. baskı, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1414/1993.
______, Kitâbü’l-mecruhîn mine’l-muhaddisîn, thk. Hamdi Abdülmecid es-Selefî, I-II, Riyad: Dârü’s-Sumey’i, 2000/1420.
İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillah Muhammed (751/1350), İ’lâmü’l-muvakıîn an rabbi’l-alemîn, I-VII, (nşr. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Ali Selmân),
Demmâm: Dâru İbni’l-Cevzî, 1423.
İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed el-Kazvînî (v. 273/886), Sünen, I-II, (thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî), Beyrut: Dâru’l-Fikr, trs.
İbn Tağriberdî Ebu’l-Mehâsin Cemâleddîn Yusuf b. Abdullah (874/1470), ed-Delîlü’şşâfî ale’l-menheli’s-sâfî, I-II, (thk. Fehim Muhammed Şeltut), Kahire: Mektebetü Hancî, trs.
İbnü'l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman (v. 597/1200), ed-Duafâ ve’l-metrûkîn, I-III, (thk. Ebu’l-Fidâ Abdullah el-Kâdî), Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, 1406/1986.
İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdülvâhid (v. 861/1457), Fethu’l-kadîr lil-âcizi’l-fakîr, I-VI, (tlk. ve thr. Şeyh Abdürrezzak Gâlib el-Mekkî), Beyrut, 2003.
______, Tahrir, Mısır: Mustafa Babî el-Halebî Matbaası, 1351.
İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Osman b. Abdurrahman Şehrezûrî (643/1245), Ulûmü’l-hadis, (thk. Nureddin Itr), Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1406/1986.
Kandemir, M. Yaşar, Mevzu Hadisler Menşei Tanıma Yolları Tenkidi, 6. baskı, İstanbul: İFAV Yay. 2011.
Karacabey Salih, Hadis Tenkidi Hadislerin Hz. Peygamber’e Aidiyetini Belirleme Yolları, 2. baskı, Bursa: Emin Yay. 2010.
Karacabey Salih-Gül Mutlu, “Fıkhî Hadislerin Rivayet Özellikleri Bağlamında “Velisiz Nikâh Olmaz” Hadisinin Tahrîc ve Tenkîdi”, Uludağ Üniv. İlahiyat Fak. Dergisi, Cilt 21, sayı, I, 2012, s. 33-48.
Keleş Ahmet, Hadislerin Kur’ân’a Arzı, İstanbul: İnsan Yay. 1998.
Kerhî, Ebu’l-Hasen Ubeydullah b. El-Huseyn (v. 340/951), Usûl, (Pezdevî’nin Kenzü’lVusûl ilâ Ma’rifeti’l-Usûl’ü ile birlikte) Karaçi: Mir Muhammed Kütüphane ve Merkezi İlim ve Edeb, trs..
Kevserî, Muhammed Zâhid (v. 1371/1952), Fıhku ehl-i Irâk ve hadîsühüm (thk. Abdülfettah Ebû Gudde), Beyrut, 1390.
Koca, Ferhat, “Nesih” DİA, XXXII, 582-584.
Koçkuzu, Ali Osman, Hadiste Nâsih Mensûh Meselesi, İstanbul, 1985.
Küçük Raşit, “Kur’ân-Sünnet İlişkisi ve Birlikteliği”, Sünnetin Dindeki Yeri, İstanbul: Ensar Neşriyat, 1997, 125-164.
Leknevî, Ebu’l-Hasenât Muhammed Abdulhayy el-Hindî (v. 1304/1886), el-Ecvibetü’lfâdıla li’l-es’iletil aşerati’l-kâmile, 2. baskı, Kahire, 1404/1983.
Mâlik b. Enes el-Medenî (v. 179/795), el-Muvatta’ (thk. Muhammed Mustafa elA’zamî), y.y. 1425/2005.
Müslim, Ebu’l-Huseyn b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî (v. 261/875), el-Câmiu’s-sahîh, I-IV, Beyrut: Dâru’l-Cîl ve Dâru’l-Âfâkı’l-Cedîde, trs..
Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb (v. 303/915), Sünen, I-VI, (thk. Abdülğaffâr Süleyman el-Bündârî), Beyrut, 1411/1991.
______, ed-Duafâ ve’l-metrûkîn, (thk. Bevran Sanavi, Kemâl Yûsuf el-Hût), Beyrut: Müessesetü Kütübi’s-Sekâfiyye, 1405/1985.
Nesefi, Ebû Hafs Necmeddin Ömer b. Muhammed b. Ahmed (v. 537/1142), Tılbetü'ttalebe fi'l-ıstılahati'l-fıkhiyye, (yay. haz. Halid Abdurrahman el-Ak), Beyrut:
Dârü'n-Nefâis, 1995/1416.
Özşenel, Mehmet, İlk Dönem Hadis-Rey Tartışmaları Şeybânî Örneği, İstanbul: İFAV Yay., 2015.
______, Ebû Yusuf’un Hadis Anlayışı, İstanbul: Klasik Yay., 2011.
______, “Usûl Adlı Eseri Çerçevesinde Serahsî’nin Hadis ve Sünnete Bakışı”, Divan, 2012/ 2, s.133-149.
Pezdevî Fahru’l-İslâm Ali b. Muhammed (v. 483/1090), Kenzu’l-vusûl ilâ marifeti’lusûl, (Kâsım b. Kutluboğa’nın Tahric’i ve Kerhî’nin Usul’ü ile birlikte) Karaçi: Mir Muhammed Kütüphane ve Merkezi İlim ve Edeb, trs.
Polat, Selahattin, Mürsel Hadisler ve Delil Olma Yönünden Değeri, 2. baskı, Ankara: TDV Yay. 2010.
Sehâvî, Ebu’l-Hayr Muhammed b. Abdurrahman (v. 902/1496), ed-Dav’u’l-lâmi’, I-VI, (12 cild), Beyrut: Menşûrâtü Dâri Mektebeti’l-Hayât, trs.
Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed (v. 490/1096), Usûl, I-II, (thk. Ebu’l-Vefâ elAfğânî), Haydarabad: İhyâu’l-Maârif, trs.
Suyûtî, Celâleddîn Abdurrahman (v. 911/1505), Buğyetü’l-vuât fi tabakâti’l-luğaviyyîn ve’n-nuhât, I-II, (thk. Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim), Beyrut: el-Mektebetü’lAsriyye, trs.
Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas (v. 204/820), er-Risâle, (thk. Ahmed Muhammed Şakir), yy. trs.
______, İhtilâfu’l-hadîs, Beyrut: Dâru’l-Fikr, trs.
Şeybânî Ebû Abdullah Muhammed b. Hasen (v. 189/804), Kitâbü’l-âsâr, I-II, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, trs.
Şimşek, Murat, “Hanefî Fakihlerin Haber Anlayışlarının Bir Göstergesi Olarak Nass Üzerine Ziyâde Meselesi”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy.13, 2009, s. 103-130.
Taberânî, Süleyman b. Ahmed (v. 360/970), el-Mu’cemu’l-evsat, I-X, (thk. Târık b. Ivadullah b. Muhammed-Abdülmuhsin b. İbrahim el-Huseynî), Kahire: Dâru’lHarameyn, 1415.
Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî (v. 321/933), Şerhu maâni’l-âsâr, I-IV, (thk. Muhammed Zehri en-Neccâr), 2. baskı, Beyrut: Dâru’lKütübi’l-İlmiyye, 1407/1987.
Taşköprîzâde (v. 968/1561), Mevsûâtü mustalahâti miftâhi’s-saâde ve misbahi’ssiyâde fî mevzûâti’l-ulûm, Beyrut, 1998.
Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleyman b. Dâvûd (v. 204/819), Müsned, Beyrut: Dâru’l-Marife, trs.
Tirmizî, Ebû Îsa Muhammed (v. 279/892), Sünen, I-V, (thk. Ahmed Muhammed Şâkir ve dğr.), Beyrut, trs.
Tuzcu, Recep, Hanefî Usulünde Hadis -Debusi Örneği- İstanbul, 2014
Uysal, Şule Yüksel, İbnü'l-Hümâm’ın Hadis İlmindeki Yeri ve Fethu’l-kadîr’de İzlediği Hadis Metodolojisi (Nikâh, Talak ve Yemin Hadisleri Örneği), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enst. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya, 2010.
Ünal, İsmail Hakkı İmam Ebû Hanîfe'nin Hadis Anlayışı ve Hanefî Mezhebinin Hadis Metodu, Ankara, 1994.
Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed (v. 748/1347), Mîzânü’l-itidâl fî nakdi’r-ricâl, I-IV, (thk. Muhammed Ali Bicâvî), Beyrut: Dâru’l-Marife, trs.
______, el-Muğnî fi’d duafâ, (thk. Nureddin Itr), I-II, Katar: İhyâu’-Turâsi’l-İslâmî, trs.
Zeylaî, Cemâleddin Ebî Muhammed Abdullah b. Yusuf (v. 762/1360), Nasbu’r-râye li ehâdîsi’l-Hidâye, I-V, 2. baskı, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, yy. 1973.