TELKİNİN MAHİYETİ VE FIKHÎ AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

İslâm’da Müslümanın Allah’a karşı sorumlulukları bulunduğu gibi diğer Müslümanlara karşı vazifeleri de söz konusudur. Müslümanın Müslümana karşı görevlerinden bir kısmı dünya hayatıyla ilgiliyken bir kısmı da ölümden sonrası ile alakalıdır. Müslümanlar arasında hayat boyu sürdürülmesi istenen hüsn-ü muaşeret, sıla-i rahim vb. hususlar birinci kısma örnek teşkil ederken; teçhiz-tekfin ve cenaze namazı gibi görevler ise ikinci kısma örnektir. Bu çalışmada inceleme konusu yapılan telkin de ölüm öncesi ve ölüm sonrası görevler bağlamında ele alınmaktadır. Bilindiği üzere ölüm öncesi ve ölüm sonrası olmak üzere iki tür telkin uygulaması bulunmaktadır. Ölmek üzere olan kişiye tevhid inancını hatırlatma anlamına gelen telkin, sahih hadisle sabit olduğundan meşru ve müstehap oluşu hakkında bir ihtilaf yoktur. Esas tartışma konusu olan, ölüm sonrasında yapılan telkindir. Bu uygulamada ölüye mezarı başında iman esasları hatırlatılmaktadır. İşbu çalışmada her iki uygulamaya temas edilse de daha çok ikinci kısma giren telkin üzerinde durulmuştur. Konuyla ilgili lehte ve aleyhte görüş ve deliller serdedilerek bir sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Telkin, Tevhid, Müstehap, Mübah, Dua.

THE NATURE OF TALQIN AND ITS EVALUATION FROM THE PERSPECTIVE OF FIQH

In Islam, Muslims have responsibilities not only towards Allah but also towards other Muslims. Some of these responsibilities are related to worldly life while others are related to life after death. Interpersonal relations such as good manners and family ties, for example, belong to the first category, while performing certain rituals such as preparing the dead body and offering funeral prayers belong to the second category. The topic of this study is talqin, which is considered within the context of pre-death and post-death responsibilities. There are two types of talqin practices in Islam: pre-death and postdeath. The pre-death talqin, which reminds the dying person of the belief in oneness of Allah, is firmly established through authentic hadith and is accepted as legitimate and advisable without any disagreement. The focus of this study is on the postdeath talqin, which involves reminding the deceased of the principles of faith at the grave site. This study discusses both practices but places a greater emphasis on the post-death talqin. Different opinions and evidences for and against the subject are presented and an attempt is made to reach a conclusion.

Keywords:

Talqin, Tawhid, Mustaḥab, Mubaḥ, Supplication.,

PDF

___

Aynî, Bedrüddîn Ebû Muḥammed Maḥmûd b. Aḥmed. el-Binâye şerḥu’l-Hidâye. 13 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1420/2000.
Aynî, Bedrüddîn Ebû Muḥammed Maḥmûd b. Aḥmed. ‘Umdetü’l-ḳārî şerḥu Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
Bayar, Mesut. “İslâm Fıkhında Ölünün Yaşayanlar Üzerindeki Hakları”. Amasya İlahiyat Dergisi 16 (30 Haziran 2021), 267-299. https://doi.org/10.18498/amailad.895211
Buḫârî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muḥammed Zuheyr en-Nâṣır. 9 Cilt. Beyrût: Dâru Ṭavḳi’n-Necât, 1422.
Buhûtî, Manṣûr b. Yûnus b. Ṣalâḥuddîn b. Ḥasen el-Ḥanbelî. Keşşâfu’l-ḳınâʿ ʿan metni’l-ʾİḳnâʿ. 6 Cilt. b.y.: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
Çolak, Dr Ali. “Ölmek Üzere Olan Kişiye ve Mezardaki Ölüye Yapılan Telkin ile İlgili Rivayetler”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 4/2 (01 Haziran 2004), 201. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cuilah/issue/4167/54613.
Ebû Dâvûd, Suleymân b. el-Eşʿas̱ es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. thk. Şuʿayb el-ʾArnaʾûṭ. 7 Cilt. b.y.: Dâru’r-Risâleti’l-ʿÂlemiyye, 2009.
Ebû Hilâl el-ʿAskerî, Ebû Hilâl el-Ḥasen b. ʿAbdillâh. el-Furûḳu’l-luğaviyye. Kahire: y.y., ts.
Elbânî, Nâsırüddin. Aḥkâmü’l-cenâʾiz ve bideʿuhâ. el-Mektebü’l-İslâmî, 1986.
Elbânî, Nâsırüddin. Silsiletü’l-eḥâdîs̱i’ż-żaʿîfe ve’l-mevżûʿa ve es̱eruhe’s-seyyiʾü fi’l-ümme. 14 Cilt. Riyad: Dârü’l-Meârif, 1992.
Görmez, Mehmet. “Vâsile b. Eska”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/550-551. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
Günay, Hacı Mehmet. “Telkin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/404-406. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
Gürler, Kadir. “Zayıf Hadisle Amel Edilip Edilmeyeceği Tartışmaları Arasında Bir Çözüm Yolu: Telakkî Bi’l-Kabûl”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/22 (30 Aralık 2012), 5-28. https://doi.org/10.14395/jdiv3.
Ḥaddâdî, Ebûbekir b. ʿAlî b. Muḥammed el-Yemenî el-Ḥanefî. el-Cevheretu’n-neyyira ʿalâ Muḫtaṣari’l-Ḳudûrî. 2 Cilt. b.y.: el-Maṭbaʿatu’l-Ḫayriyye, 1322.
Heys̱emî, Ebü’l-Ḥasan Nûruddîn ʿAlî b. Ebî Bekr b. Süleymân. Mecmaʿu’z-zevâîd ve menbaʿu’l-fevâid. thk. Ḥusâmeddîn el-Ḳudsî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Ḳudsî, 1414/1994.
İbn Abdilber, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah. el-İstiẕkâr. thk. Salim Muhammed Ata. 9 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
İbn Abdüsselâm, İzzeddin. Kitâbü’l-Fetâvâ. Beyrût: Dârü’l-Marife, 1406.
İbn ʿÂbidîn, Muḥammed Emîn b. Ömer b. ʿAbdilʿazîz el-Ḥuseynî ed-Dımeşḳî. Reddu’l-mụḥtâr ʿalâ’d-Durri’l-muḫtâr. 6 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Fikr, 2. Basım, 1412/1992.
İbn ʿAsâkir, Ebü’l-Ḳâsım ʿAlî b. el-Ḥasen. Târîḫu Dimeşḳ. thk. ʿAmr b. Gurâme el-ʿUmrevî. 8 Cilt. b.y.: Dârü’l-Fikr, 1415/1995.
İbn Ḥacer el-Heytemî, Ebü’l-ʿAbbâs Şihâbüddîn Aḥmed b. Muḥammed b. Muḥammed. el-Fetâva’l-fıḳhiyyetü’l-kübrâ. 4 Cilt. b.y.: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts.
İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Ebü’l-Fażl Şihâbüddîn Aḥmed b. ʿAlî b. Muḥammed. et-Telḫîṣu’l-ḥabîr fî taḥrîc eḥâdîs̱i’r-Râfiʿî el-kebîr. 4 Cilt. b.y.: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1419/1989.
İbn Ḥacer el-ʿAsḳalânî, Ebü’l-Fażl Şihâbüddîn Aḥmed b. ʿAlî b. Muḥammed. Fetḥu’l-bârî şerḥu Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. thk. Muḥibbuddîn el-Ḫaṭîb. 13 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Maʿrife, 1379/1959.
İbn Ḥibbân, Ebû Ḥâtim Muḥammed b. Ḥibbân el-Büstî. es-S̱iḳât. 9 Cilt. Hindistan: Dâiratü’l-Meʿârifi’l-ʿOs̱mâniyye, 1393/1973.
İbn Ḳayyim el-Cevziyye, Ebû ʿAbdillâh Şemsüddîn Muḥammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Zürʿaî ed-Dımaşḳī el-Ḥanbelî. er-Rûḥ fî’l-kelâm ʿalâ ervâḥi’l-emvât ve’l-aḥyâ bi’d-delâîl mine’l-Kitâb ve’s-Sunne. Beyrût: y.y., ts.
İbn Ḳudâme el-Maḳdisî, Ebû Muḥammed Muvaffaḳuddîn ʿAbdullāh b. Aḥmed b. Muḥammed b. Kudâme el-Cemmâʿîlî. el-Muğnî. thk. ʿAbdullah b. ʿAbdulmuḥsin et-Turkî - ʿAbdulfettâḥ Muḥammed el-Ḥulv. 15 Cilt. Riyad: Dâru Alemi’l-Kütüb, 3. Basım, 1417/1997.
İbn Ḳudâme el-Maḳdisî, Ebû Muḥammed Muvaffaḳuddîn ʿAbdullāh b. Aḥmed b. Muḥammed b. Kudâme el-Cemmâʿîlî. ʿUmdetu’l-hâzim fî’z-zevâʾid ʿalâ Muḫtaṣari Ebî’l-Ḳâsım. thk. Nureddîn Ṭâlib. b.y.: y.y., 1428/2007.
İbn Ḳuteybe, Ebû Muḥammed ʿAbdullâh b. Müslim b. Ḳuteybe ed-Dîneverî. Teʾvîlu muḫtelifi’l-ḥadîs̱. b.y.: y.y., 2. Basım, ts.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem b. Ali. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru sâdır, 1414.
İbn Teymiyye, Ebü’l-ʿAbbâs Taḳiyyüddîn Aḥmed b. ʿAbdilḥalîm b. Mecdiddîn ʿAbdisselâm el-Ḥarrânî. el-Fetâva’l-kübrâ li’bni Teymiyye. 6 Cilt. b.y.: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1408/1987.
İbn Teymiyye, Ebü’l-ʿAbbâs Taḳiyyüddîn Aḥmed b. ʿAbdilḥalîm b. Mecdiddîn ʿAbdisselâm el-Ḥarrânî. Mecmûʿu’l-fetâvâ. thk. Abdurrahman b. Muḥammed b. Ḳâsım. Medine: y.y., 1416/1995.
İbnü’l-ʿArabî, Ebû Bekr Muḥammed b. ʿAbdillâh b. Muḥammed el-Meâfirî. el-Mesâlik fî şerḥi Muvaṭṭaʾi Malik. b.y.: y.y., 1428/2007.
İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. ʿAlî b. Muḥammed el-Bağdâdî. el-ʿİlelu’l-mutenâhiye fî’l-eḥâdîs̱i’l-vâhiye. thk. İrşâdu’l-Ḥaḳḳi’l-Es̱erî. 2 Cilt. Faysalabad: ʾİdâretu’l-ʿUlûmi’l-ʾEs̱eriyye, 1401/1981.
İbnü’l-Ḥâcc, Ebû ʿAbdillâh Muḥammed b. Muḥammed b. Muḥammed el-ʿAbderî el-Fâsî el-Mâlikî. el-Medḫal. 4 Cilt. Kahire: Mektebetü Dâri’t-Türâs̱, ts.
İbnü’l-Hümâm, Kemâluddîn Muḥammed b. ʿAbdulvaḥid b. ʿAbdilḥamîd b. es-Sîvâsî. Fetḥu’l-ḳadîr. 10 Cilt. Lübnan: Dârü’l-Fikr, 1389/1970.
İbnü’l-Ḫarrât, ʿAbdulḥaḳḳ b. ʿAbdirrahman b. ʿAbdillâh b. el-Ḥuseyn b. Saʿîd İbrâhîm el-Ezdî el-Endelusî El-İşbîlî. el-Aḥḳâmu’ş-şer’îyyetu’ṣ-ṣuġrâ. thk. Ummu Muḥammed binti Aḥmed el-Helîs. 2 Cilt. Kahire: Cidde: Mektebetü’l-ʿİlm; Mektebetü İbn Teymiyye, 1413/1993.
İbnü’l-Mulaḳḳın, Ebû Ḥafṣ Ömer b. ʿAlî b. Aḥmed el-Mıṣrî. el-Bedru’l-münîr fî taḥrîci’l-eḥâdîs̱ ve’l-âs̱âri’l-vâḳıʿa fi’ş-Şerhi’l-Kebîr. thk. Muṣṭafâ Ebu’l-Ğayṭ vd. 9 Cilt. Riyad: Dârü’l-Hicre, 1425/2004.
İbnü’s-Ṣalâḥ, ʿEbû ʿAmr Taḳıyyüddîn ʿOs̱mân b. ʿAbdurraḥmân. Fetâvâ İbni’s-Ṣalâḥ. thk. Muvaffaḳ ʿAbdullâh ʿAbdulḳâdir. Medine: Beyrût: Mektebetü’l-ʿUlûm ve’l-Ḥikem; ʿÂlemü’l-Kütüb, 1407/1986.
ʿİclî, Ebü’l-Ḥasan Aḥmed b. ʿAbdullâh el-Kûfî. es̱-S̱iḳât. thk. ʿAbdulʿalîm ʿAbdulʿaẓîm el-Bestevî. Medine: y.y., 1405/1985.
İsḥâḳ el-Kevsec, Ebû Yaʿḳûb İsḥâḳ b. Manṣûr b. Behrâm el-Mervezî. Mesâilu’l-ʾİmâm Aḥmed ve İsḥâḳ b. Râhûye. 9 Cilt. Medine: ʿİmâdetu’l-Baḥs̱i’l-ʿİlmî, 1425/2002.
Memet Zeki Uyanık - İbrahim Sizgen. “Ölüye Yapılan Telkîn Uygulamasının Mezhepler Bağlamında Değerlendirilmesi”. 1. Uluslararası İKSAD Sosyal Bilimler Kongresi, Kongre Tam Metin Kitabı. Mardin: 2018.
Mollâ Ḫusrev, Muḥammed b. Ferâmerz b. ʿAlî. Dureru’l-ḥukkâm şerḥu Gureri’l-ʾaḥkâm. 2 Cilt. b.y.: Dâru ʾİḥyâʾi’l-Kütübi’l-ʿArabiyye, ts.
Müslim, Ebü’l-Ḥasen Muslim b. el-Ḥaccâc el-Ḳuşeyrî en-Nîsâbûrî. Ṣaḥîhu Muslim. thk. Muḥammed Fuâd ʿAbdulbâḳî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İḥyâi’t-Türâs̱i’l-ʿArabî, 1374/1955.
Münâvî, Zeynüddîn Muḥammed ʿAbdürraûf b. Tâci’l-ʿÂrifîn el-Ḥaddâdî. Feyḍu’l-ḳadîr fî şerḥi’l-Câmiʿi’ṣ-ṣağîr. 6 Cilt. Mısır: el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kübrâ, 1356/1937.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muḥyiddîn Yaḥyâ b. Şeref. el-Mecmuʿ şerḥu’l-Muheẕẕeb. b.y.: y.y., ts.
Râzî, Ebû Abdillâh Zeynüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdilkādir. Muhtârü’s-sıhâh. Beyrût: el-Mektebetü’l-’Asriyye, 1999.
Ruʿaynî, Ebû ʿAbdillah Muḥammed b. Muḥammed. Mevâhibü’l-celîl fî şerḥi Muḫtaṣari Ḫalîl. 6 Cilt. b.y.: Dârü’l-Fikr, 1412/1992.
Sandıkçı, S. Kemal. “Ebû Ümâme”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/251. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
Ṣanʿânî, Ebû İbrahîm Muḥammed b. İsmail el-Kaḥlânî. Sübülü’s-selâm. 2 Cilt. b.y.: y.y., 1419/1998-1420/2000.
Süyûṭî, Ebü’l-Fażl Celâlüddîn ʿAbdurraḥmân b. Ebî Bekr b. Muḥammed el-Ḫuḍayrî. el-Ḥâvî li’l-fetâvî. 2 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Fikr, 1424/2004.
Şemsuddîn es-Seḫâvî, Ebû’l-Ḫayr Muḥammed b. ʿAbdirraḥmân b. Muḥammed. el-Maḳâṣidu’l-ḥasene fî beyâni kes̱îrin mine’l-eḥâdîs̱i’l-muştehire ʿalâ’l-elsine. thk. Muḥammed ʿOs̱mân el-Ḫaşt. Beyrût: y.y., 1405/1985.
Şeyḫîzâde, ʿAbdurraḥmân b. Muḥammed b. Suleymân Dâmâd Efendî. Mecmaʿu’l-ʾenhur fî şerḥi Mülteḳa’l-ʾebḥur. 2 Cilt. b.y.: Dâru İḥyâi’t-Türâs̱i’l-ʿArabî, ts.
Şihâbüddîn er-Remlî, Aḥmed b. Ḥamza el-Enṣârî. Fetâve’r-Remlî. 4 Cilt. b.y.: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, ts. Ṭaberânî, Ebü’l-Ḳâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Aḥmed b. Eyyûb. el-Muʿcemu’l-kebîr - et-Ṭaberânî. thk. Ḥamdî b. ʿAbdulmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, ts.
Ṭahtâvî, Aḥmed b. Muḥammed b. İsmâîl ed-Dûkâtî. Ḥâşiyetu’ṭ-Ṭaḥṭâvî ʿalâ Merâḳî’l-felâḥ. thk. Muḥammed ʿAbdulʿazîz el-Ḫâlidî. Beyrût: Dârü’l- Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1418/1997.
Zebîdî, Muḥammed b. Muḥammed b. ʿAbdurrezzâḳ. Taḫrîcu eḥâdîs̱i İḥyâʾi ʿulûmi’d-dîn. 7 Cilt. Riyad: y.y., 1408/1987.
Ẕehebî, Ebû ʿAbdillâh Şemsüddîn Muḥammed b. Aḥmed b. ʿOs̱mân. Târîḫu’l-İslâm ve vefeyâti’l-meşâhîr ve’l-ʿalâm. thk. Beşşâr ʿAvâd Maʿrûf. 15 Cilt. Riyad: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 2003.
Zekeriyyâ el-Enṣârî, Ebû Yaḥyâ Zekeriyyâ b. Muḥammed. ʾEsne’l-meṭâlib fî şerḥi Ravḍi’d-Tâlib. 4 Cilt. b.y.: Dârü’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
Zeylaʿî, ʿOs̱mân b. ʿAlî b. Meḥcen el-Bâriʿî Faḫruddîn el-Ḥanefî. Tebyînü’l-ḥaḳâîḳ şerḥu Kenzi’d-daḳâiḳ ve Ḥâşiyetü’ş-Şelebî. Bulak: Kahire: el-Maṭbaʿatü’l-Kübrâ’l-Emîrîyye, 1313.
Zeynüddîn el-ʿIrâḳî, Ebü’l-Faḍl ʿAbdürraḥîm b. el-Ḥüseyn b. ʿAbdirraḥmân. Taḫrîcu eḥâdîs̱i’l-İḥyâʾ/el-Muğnî ʿan ḥamli’l-esfâr. Beyrût: y.y., 1426/2005.
Żiyâeddin el-Maḳdisî, Ebû ʿAbdillâh Żiyâüddîn Muḥammed b. ʿAbdilvâḥid b. Aḥmed. es-Sünen ve’l-aḥkâm ʿani’l-Muṣṭafâ ʿaleyhi efḍalu’ṣ-ṣalâti ve’s-selâm. thk. Ebû ʿAbdullâh Ḥuseyn b. ʿUkkâşe. 6 Cilt. b.y.: y.y., 1425/2004.
Bin bâz, Abdülazîz. Erişim 21 Haziran 2022. https://binbaz.org.sa/fatwas/16402/%D8%AD%D9%83%D9%85%D8%AA%D9%84%-D9%82%D9%8A%D9%86-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%-D8%AA-%D8%A8%D8%B9%D8%AF-%D8%AF%D9%81%-D9%86%D9%87
“Dâiratü’l-iftâi’l-âm el-Ürdüniyye”. Erişim 15 Ekim 2018. http://aliftaa. jo/Question.aspx?QuestionId=2226#.W4U-1c4zapp
“Dâru’l-iftâi’l-Mısriyye”. Erişim 15 Ekim 2018. http://dar-alifta.org. eg/Ar/ViewResearch.aspx?ID=94
“el-Karadâvî”. Erişim 15 Ekim 2018. https://www.al-qaradawi.net/node/2875
Fetâva’l-ʿÂlemgiriyye/el-Fetâva’l-Hindiyye. 6 Cilt. Bulak: Matbaʿatü’l-Kübrâ’l-Emîriyye, 2. Basım, 1310. Fetâva’l-lecneti’d-dâime. “el-İftâ”.Erişim 15 Ekim 2018.
http://www.alifta.net/Fatawa/DisplayFeqhMoesar.aspx?Bookid=19&TOC=8