FÂRÂBÎ'NİN TEVHİD ANLAYIȘI VE SIFATLAR MESELESİ

Fârâbî düşüncesinin temelinde din ile felsefenin uzlaştırılması yatmaktadır. Bu işi yaparken o, İslamın inanç esaslarından taviz vermeden, felsefenin temel ilkelerini kullanarak yeni bir düşünce tarzı geliştirmeçabası içine girmiştir. Muallim-i sânî (İkinci öğretmen) unvanlıyla Aristoyu şerh etmek gibi zor bir işe kalkışmış ve bunda da başarılı olmuştur.Fârâbînin düşünce tarzı, İslam inanç esaslarının özünü teşkil eden Allahın birliği (tevhid) ilkesini,felsefi bir yorum ile yeniden açıklamaktadır. Onun sıfatlar meselesine getirdiği izahata bakılacak olursa; filozofumuz, klasik İslamî düşüncenin zâtî ve subûti sıfatlar olarak tartıştığı problemin, kavram çıkmazına hapsedilmiş bir Tanrı kabulüne sebep olduğunu düşünerek, Allaha ait sıfatları, Onun zâtına münhasır özellikleri olarak anlamıştır. Dolayısıyla Fârâbî sıfatların varlığına ilişkin kabulü, zât-sıfat ayrılığının aksine, varlık-mahiyet birlikteliği olarak kabul etmiştir. Sıfatlar meselenin, izafî bağlamda kavramlarınanlam yetersizliğiyle neticelendiğini gören Fârâbîyegöre, Allahın birliği bütün âlemin varlık sebebiniaçıklamakta, birlikten taşan çokluk ise birliğin kendisini ispat etmektedir.

FÂRÂBÎ S UNDERSTANDING OF AMALGAMATION AND THE PROBLEM OF ADJECTIVES

The central concern of al-Fârâbî s thought is to reconcile religion and philosophy. While making this effort, he tried to develop a new way of thinking by using the main principles of philosophy without any concessions to the principles of Islamic belief. He set a difficult target like expounding Aristoteles with the title of Muallim-i Sânî (Second teacher), andhe became successful.Fârâbî s way of thinking that appears within this context is to re-explain the principle of Allah s uniqueness (amalgama-tion), which constitutes the core of Islam s principles with a philosophical interpretation. Considering his explanation of matter of adjectives; our philosopherthought that the problem discussed by the classic Islamic thought as subjectiveand essential adjectives caused the acceptance of God confi ned to aconceptual knot and considered the adjectives that belong to Allah as traits exclusive to Allah. Accordingly, Fârâbî accepted the consideration related tothe existence of adjectives as the existence-struc-ture unity contrary to thesubject-adjective separation. According to Fârâbî who saw that the matter ofadjectives resulted in the semantic inadequacy of the concepts in the relative sense, Allah s uniqueness explains the existence reason for the whole universe and the superiority out of the uniqueness proves the uniqueness itself.

PDF

___

Atay, Hüseyin, Fârâbî ve İbn Sînâya Göre Yaratma, AÜİF Yay., Ankara 1974.
Aydınlı, Yaşar, Fârâbîde Tanrı-İnsan İlişkisi, İz Yay., İstanbul 2011.
Aydın, Mehmet, Din Felsefesi, İzmir 1987.
Bolay, Süleyman Hayri, Felsefe Doktrinleri ve Terimleri Sözlüğü, Nobel Yay., Ankara 2013.
Deniz, Gürbüz, İnsan Hürriyetinin Metafizik Temelleri, Litera Yay, İstanbul 2010.
Dönmez, Süleyman, Aklın Birlikten Çokluğa Yolculuğu, Birleşik Yayınevi, Ankara 2009.
Gutas, Dimitri, Fârâbî, Encyclopedia Iranica. Erişim tarihi: 04.04.2015.
Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed, Risâle fî ârâi ehlil-medînetil-fâzıla, Leiden 1895.
_______, Fusûlül-Medeni, çev. Hanifi Özcan, Dokuz Eylül Üniversitesi Yay., İzmir, 1987.
_______, İhsâu'l-ulûm (İlimlerin Sayımı), çev. Ahmet Ateş, Milli Eğitim Bakanlığı Yay., Ankara 1989.
_______, Medînetül-fâzıla, Nafiz Danışman, Milli Eğitim Bakanlığı Yay., Ankara 2001.
_______, Risale fîmâ yenbağî en yukaddeme kable teallümil-felsefe,İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri, haz. Mahmut Kaya, Klasik Yay., İstanbul 2003.
_______, Kitâbül-cem beyne reyeyil-hakimeyn Eflatûn el-İlâhî ve Aristutalis, İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri, haz. Mahmut Kaya, Klasik Yay., İstanbul 2003.
_______, Risâle fi meânil-akl, İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri, haz. Mahmut Kaya, Klasik Yay., İstanbul 2003.
_______, Uyûnül-mesâil, İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri, haz. Mahmut Kaya, Klasik Yay., İstanbul 2003.
Duâun azîmun li Ebî Nasr el-Fârâbî, çev. İbrahim Hakkı Aydın, AÜİFD, Erzurum 2004, sy. 22.
Kitâbül-hurûf, çev. Ömer Türker, Litera Yay., İstanbul 2008.
İbn Sînâ, Metafizik, çev. Ekrem Demirli-Ömer Türker, Litera Yay., İstanbul 2005.
Kaya, Cüneyt, Varlık ve İmkân, Aristotelesten İbn Sînâya İmkânın Tarihi, Klasik Yay., İstanbul 2011.
Kaya, Mahmut, Fârâbî, DİA, c. XII, sy.162, DİB. Yay., İstanbul 1995.
Kılıç, Cevdet, Fârâbînin Kitâbul-Vâhid vel-Vahde İsimli Eserinde Birlik ve Çokluk Kavramı, FÜİFD, Elazığ 2008, c. XIII, sy. 2.
Korlaelçi, Murtaza, Plotinosun Sudûr Anlayışı ile İbn Sînânın Sudûr Anlayışının Mukayesesi, Uluslararası İbn Sînâ Sempozyumu, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yay., İstanbul 2008.
Kuyel, Mübahat Türker, Fârâbînin Peri Hermeneias Muhtasarı, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara 1990.
Nabi, Mohammed Noor, Plotinos ve İbn Sînânın Felsefi Sistemlerinde Sudûr Nazariyesi, çev. Osman Elmalı, H. Ömer Özden, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum 2010, sy. 33.
Netton, Ian Richard, Fârâbî ve Okulu, Elis Yay., Ankara 2005.
Özcan, Hanifi, Fârâbînin İki Eseri, MÜİF Yay., İstanbul 2005.
Sunar, Cavit, İslâmda Felsefe ve Fârâbî I, Anadolu Aydınlanma Vakfı Yay., İstanbul 2004.
Şerif, M. M., İslâm Düşüncesi Tarihi, İnsan Yay., İstanbul 1996.
Turgut, Ali Kürşat, Meşşâî Felsefesinde Allahın Sıfatları Meselesi, UÜİFD, Bursa 2012. c. XXI, sy. 2.