İSLAM GELENEĞİNDE ÜMERÂ HUZURUNDAKİ BİLİMSEL TOPLANTILARIN OSMANLICASI: HUZUR DERSLERİ

Huzur dersleri, h. 1136 yılında Sadrazam Damad İbrahim Paşa ile sadâret makamının uhdesinde başlayan ve h. 1172 Ramazan’ından itibaren Sultan III. Mustafa’nın fermanıyla saltanat makamıyla resmîleşen, biniş merasimi sonrası Osmanlı padişahının hazır bulunmasıyla, şeyhülislam tarafından seçilen ve padişah tarafından onaylanan yetkin ulemâdan müteşekkil bir heyet tarafından her yıl Ramazan’ın belirli günlerinde padişahça tayin edilen mekânlarda gerçekleştirilen ilmî mecliste Kadı Beyzâvî tefsirinin münazaralı tarzda tedrisi yapılan ve 1341 yılında hilafetin kaldırılmasıyla sona eren yaklaşık 200 yıllık bir ders geleneğidir. Padişahın katılımı mecburidir. Biniş merasimi sonrası yapılırdı. Dersi, mukarrir anlatır; muhataplar sorularıyla ve tartışmalarıyla katkı yapardı. Mukarrir ve muhataplar, belli prensipler dâhilinde seçilirdi. Toplantıya katılan dinleyiciler de padişahın seçimiyle iştirak ederlerdi. Müzakereler, tamamen fikir hürriyeti içerisinde yapılırdı. Toplantı mekanı, her ders için padişah tarafından seçilirdi. Tefsir olarak Kadı Beyzâvî tefsiri asıldı. Bu toplantı, Osmanlı’daki Divan-ı Hümayun kadar resmî ve önemlidir.

___

  • عبد العزيز بك، العادات والمراسيم العثمانية، إسطنبول، 1995 .
  • آفيونجي، أرهان، آهيكسالي، رجب، "الكاتب"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، أنقرة، 2002 ، 25 / 53 - 55 .
  • رجب، آهيس هالي، "رؤوس"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، 2008 ، 273-272/35 .
  • أحمد أمين مصطفى، فن المقامة بين البديع والحريري والسيوطي، د.م. 1991 .
  • أحمد واصف، تاريخ واصف، إسطنبول، 1219 .
  • آق دوغو، غازي اسكندر، "مكتبة أحمد الثالث"، دورية يابي كيردي سرمت جفتر كتبخانه سي، العدد: 11 ، تشرين الأول، 2003 .
  • آق كوندز، مراد، المشيخة في الدولة العثمانية إلى القرن التاسع عشر )رسالة دكتوراه(، جامعة مرمره معهد العلوم الاجتماعية، اسطنبول، 1999 .
  • علي سيدي بك، عاداتنا وتقاليدنا، إعداد: أحمد بانأوغلو، جريدة ترجمان 1001 كتاب.
  • علي كيليج، دوندار، التقاليد والحفلات البلاطية العثمانية، موسوعة تركلر، ج 6، أنقرة، 2002 .
  • علي كيليج، دوندار، التقاليد والحفلات البلاطية العثمانية، رسالة دكتوراه، معهد العلوم الاجتماعية جامعة آتا تورك، أرضروم، 2002 .
  • أرداخاني، علي رضا، معيار المناظرة، إسطنبول، 1307 .
  • آيدينلي، عبد الّٰل، الإملاء، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 2000 ، 22 / 225 - 226 .
  • آي يلديز، أرول، "المقامة"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، أنقرة، 2003 ، 419-417/27 .
  • أبرو، بايقال، العادات والمراسيم في الدولة العثمانية، رسالة ماجستير، معهد العلوم الاجتماعية في جامعة تراقيا، أدرنة، 2008 .
  • بوزقورد، نبي، "المسامرة"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 2006 ، 32 / 75 - 76 .
  • جراح أغلو، إسماعيل، "أنوار التنزيل وأسرار التأويل"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 1995 ، 6/ 260 - 261 .
  • جريشه، علي، أدب الحوار والمناظرة، المنصورة، 1991 .
  • جالشقان، فيليز، قلم التفريشات وعملية التفريش في الدولة العثمانية، معهد العلوم الاجتماعية، إسطنبول، 1989 .
  • جلبي إسماعيل عاصم، تاريخ عاصم، إسطنبول، 1281 .
  • دمير، ضياء، أرأوغلو محمد، المفسرون العثمانيون بين القرن الثالث عشر والقرن السادس عشر، دار أنصار، إسطنبول، 2007 .
  • ديكر، حسن فرات، قصرا بغداد وروان داخل قصر توب قابي، رسالة ماجستير، معهد العلوم الطبيعية والتطبيقية – جامعة إسطنبول التقنية، إسطنبول، 2000 .
  • ديكر، حسن فرات، "قصر روان"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 2008 ، 35 / 29 - 30 .
  • دوغان جاي، نوين، جينيلي كشك، رسالة ماجستير، مكتبة جامعة إسطنبول، رقم: 2234 .
  • دورموش، إسماعيل، "المناظرة في الأدب العربي"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 2006 ، 31 / 577 - 579 .
  • أبو الوفاء علي ابن عقيل، كتاب الجدل على طريقة الفقهاء، دمشق، 1967.
  • ألدم، ح.، أوكوزان، فريدون، قصر توبقابي، المديرية العامة للآثار القديمة والمتاحف، وزارة الثقافة والسياحة التركية، د.م، د.ت،. ألدم، سداد حقي، كشكلر وقصرلر، إسطبنول، 1969 .
  • أرطغرل، سلدا، "جيراغان ساحل سرايي"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، 1993 ، 8/ 304 - 306 .
  • أرزنجان، توغبا، "سبتجلر قصري" الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 2009 ، 36 / 538 - 539 .
  • أسعد أفندي، العادات والتقليدات عند العثمانيين )التشريفات القديمة(، إعداد: ياووز أروان، إسطنبول، 1979 .
  • أييجه، سماوي، كشك جادير، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 1993 ، 8/ 164 - 165 .
  • أييجه، سماوي، إنجيلي كشك، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 2000 ، 22 / 278 - 279 .
  • أونات، رشاد فائق، دليل تحويل التقويم الهجري إلى التقويم الميلادي، أنقرة، 1988 .
  • كولارصوي، جليك، قصور جراغان، إسطنبول، 1992.
  • حجاب، نبيه، "ظاهرة المقامات: نشأتها أثرها في الآداب الأجنبية"، حوليات كلية دار العلوم، القاهرة، 1969 .
  • الحريتاني، سليمان، الخمرة وظاهرة انتشار الحانات ومجالس الشراب في المجتمع العربي الإسلامي، دمشق، 1996 .
  • حسن عباس، فن المقامة في القرن السادس، القاهرة، 1986 .
  • خطيب أوغلو، إبراهيم، "المذاكرة"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 2006 ، ج. 32 ، ص. 233 - 234 .
  • خيزلي، مفاعل، "الدروس والآثار في المدارس العثمانية"، مجلة كيلة شريعة أولوداغ، 2008 ، ج. 17 ، العدد: 1، ص. 35 .
  • الآلوسي، هشام، حوار بين الفلاسفة والمتكلمين، بغداد، 1968 ، المناظرة بين الإسلام والنصرانية، الرياض، 1992 .
  • إيرماق، يونس، روزنامه السلطان الثالث، رسالة ماجستير، معهد العلوم الاجتماعية، إسطنبول، 1991 .
  • ابن القيم الجوزية، إرشاد القرآن والسنة إلى طريق المناظرة نشر: أيمن عبد الرزاق الشوا، دمشق – بيروت، 1996.
  • ابن تيمية، مناظرة ابن تيمية لطائفة الرفاعية، تحقيق: عبد الرحمان الدمشقية، القاهرة، 1989.
  • إيشيرلي، محمد، "أندرون"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 1995 ، 11 / 186.
  • إيشيرلي، محمد، "دروس الحضرة السلطانية"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 1995 ، 11 / 186.
  • إيشيرلي، محمد، "الملازمة"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 1995 ، 11 / 186.
  • قندمير، ياشار، "الأمالي"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 1995 ، 11 / 70 - 72 .
  • قارا، عمر، "راغب الإصفهاني"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 2007 ، 34 / 398 - 401 .
  • قاراجا، فيليز، مؤسسات التشريفات في مرحلة التنظيمات وما بعدها، رسالة دكاوراة، إسطنبول، 1997 .
  • كيزيلدلي، ملك، قوارب ملكية عثمانية، رسالة ماجستير، معهد العلوم الاجتماعية في جامعة إسطنبول التقنية، إسطنبول، 1996 .
  • كوجو، رشاد أكرم، "بينيش" موسوعة إسطنبول، إسطنبول، 1958 - 1974 .
  • كوجو، رشاد أكرم، "جينيلي كشك" موسوعة إسطنبول، 7/ 4032 - 4021 .
  • ماردين، أبو العلا، دروس الحضرة السلطانية، إسطنبول، 1951 .
  • الميداني، عبد الرحمان حسن حبنكة، ضوابط المعرفة وأصول الاستدلال والمناظرة، دمشق، 1993 .
  • مغنية، حسين، مجالس العرب، لبنان، 1982 .
  • أوماي، سميحة، الحوارات حول دروس الحضرة السلطانية، إسطنبول، .1965
  • أوز، تحسين، آثار السلطان محمد الثاني الفاتح، أنقرة، 1953 .
  • أوزبيلكان، أرول، "دروس الحضرة" الموسوعة العثمانية، دار إيز، إسطنبول، 1996 ، 116 - 117 .
  • أوزجان، عبد القادر، "بينيش"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 1992 .
  • أوزل، مصطفى، "بعض الصور والمشاهد في تاريخ التفسير، مجلة كلية الشريعة في جامعة دوكوز أيلول، إزمير، 2002 ، 15 / 65 - 66 .
  • أوزل، مصطفى، "دبره لي ولدان فائق والملتقات في أصول التفسير"، مجلة الإسلاميات )العدد الخاص بالدولة العثمانية(، ج 2، العدد: 4، 1999 ، ص. 224 .
  • أوزن، شكري، "الخلاف"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 1998 ، 17 / 527 - 528 .
  • باك آلين، محمد ذكي، معجم الاصطلاحات والتعابير العثمانية، وزارة التعليم -كتب الدولة، 1971 .
  • الرازي، فخر الدين، مناظرة فخر الدين الراضي في بلاد ما وراء النهر، تحقيق: فتح الّٰل خليف، بيروت، د.ت. روبسون، "البيضاوي"، الموسوعة الإسلامية، ط. 2، 1/ 1129 .
  • ساحللي أوغلو، "جيب همايون"، الموسوعة الإسلامية، إسطنبول، 1993 ، 467-465/7 .
  • سعيد، جميل، "المناظرة في العصر العباسي"، مجلة كلية الدراسة الإسلامية، بغداد، 1973 ، 5/ 187 - 204 .
  • ساقا أوغلو، نجدت، "بينيش"، موسوعة إسطنبول، 1994 ، 234 - 235 .
  • سرت أوغلو، مدحت، موسوعة تاريخ الدولة العثمانية مع الرسوم، إسطنبول، 1958 .
  • السيد بن عبد المقصود بن عبد الرحيم، إتحاف النبلاء بوصف مجالس العلماء، الرياض، 1992 .
  • سرحان، جمال محمد، المسامرة والمنادمة عند العرب حتى القرن الرابع الهجري، الجامعة الأمريكية في بيروت، بيروت، 1978 .
  • ضيف، شوقي، المقامة، القاهرة، 1954 .
  • طشكوبري زاده، آداب البحث والمناظرة، إسطنبول، 1313 .
  • تواجيكيل، عمر، تصليحات جينيلي كشك من أبينية قصر توب قابي، رسالة ماجستير، جامعة معمار سنان معهد العلوم، 2004 .
  • تركي، عبد المجيد، مناظرة في أصول الشريعة بين ابن حزم والباجي، بيروت، 1986 .
  • أونان، فخري، علماء المدارس العثمانية: التصور العلمي والإنتاج العلمي، مجلة كوومدك علمدر، مجلة جامعة ماناس، بيشكك، 2003 ، .33-14/5
  • أوزون جارشيلي، إسماعيل حقي، الطبقة العليمة والجهاز العلمي في الدولة العثمانية، مجمع التاريخ التركي، أنقرة، 1965 .
  • أنور، سهيل، رمضان وإسطنبول، دار كتاب أوي، إسطنبول، 1997 .
  • ياووز، يوسف شوقي، طريقة التفكر والجدال في القرآن، إسطنبول، 1983 .
  • ياووز، يوسف شوقي، "البيضاوي"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 1992 ، 6/ 100 - 103 .
  • ياووز، يوسف شوقي، "الجدل"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 1993 ، 7/ 208 - 210 .
  • ياووز، يوسف شوقي، "المناظرة"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 2006 ، 31 / 566 - 567 .
  • يازيجي، حسين، "الحاضرات"، الموسوعة الإسلامية لوقف الديانة، إسطنبول، 2005 ، 30 / 391 - 392 .
  • يلديز، صاقب، النظرة الشمولية لحركة التفسير العثمانية، مجلة كلية الشريعة أولوداغ، بورصا، 1987 ، ج. 2 العدد: 2، ص 6. الذهبي، محمد حسين، التفسير والمفسرون، القاهرة، 1961 .
  • Abdülaziz Bey, Osmanlı Adet, Merasim ve Tabirleri, İstanbul, 1995.
  • Afyoncu, Erhan; Ahıskalı, Receb, “Katib: Osmanlı Dönemi”, DİA, Ankara, 2002, XXV/53-55.
  • Ahıshalı, Recep, “Ruûs”, DİA, İstanbul, 2008, XXXV/272-3.
  • Ahmed Emin Mustafa, Fennü’l-Makâme beyne’l-Bedî ve’l- Harîrî ve’s-Suyûtî, ys., 1991.
  • Ahmed Vasıf, Tarih-i Vasıf, İstanbul, 1219.
  • Akdoğu, Gazi İskender, “Topkapı Sarayı III. Ahmed Kütüphanesi”, Yapı Kredi Kültür Sanat Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi Bülteni, sayı: 11, Ekim, 2003.
  • Akgündüz, Murat, 19. Asır Başlarına Kadar Osmanlı Devleti'nde Şeyhulislâmlık, (doktora tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1999.
  • Ali Seydi Bey, Teşrifat ve Teşkilatımız, haz. Ahmed Banoğlu, Tercüman 1001 Temel eserleri.
  • Alikılıç, Dündar, “Osmanlı Saray Teşrifatı ve Törenleri”, Türkler, c. IX, Ankara, 2002.
  • Alikılıç, Dündar, XVII. Yüzyıl Osmanlı Saray Teşrifatı ve Törenleri, (Doktora), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2002.
  • Ardahanî, Ali Rıza, Mi’yâru’l-Münâzara, İstanbul, 1307. Atay, Hüseyin, “Kur’ân’a Göre Münâzara Metodu”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara, 1969, XVII/259-275. Aydınlı, Abdullah, “İmlâ”, DİA, İstanbul, 2000, XXII/225-26.
  • Ayyıldız, Erol, “Makâme”, DİA, Ankara, 2003, XXVII/417-19. Baykal, Ebru, Osmanlılarda Törenler, (Yüksek Lisans), Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne, 2008.
  • Beeston, A. F. L. “al-Hamadânî, al-Harîrî and the Maqâmât Genre”, The Cambridge History of Arabic Literature, Cambridge 1990.
  • …………, “The Genesis of the Maqâmât Genre”, Journal of Arabic Literature, II (1971, s. 1-12.
  • Bonebakker, S. A., “Adab and the Concept of Belles-Lettres”, CHAL: Abbâsîd Belles-Lettres, ed. Julia Ashtiany vd., Cambridge, 1990, s. 16-30.
  • …………, “Early Arabic Literature and the Term Adab”, Jerusalem Studies in Arabic and Islam, 1984, V/389-421. Bozkurt, Nebi, “Müsâmere”, DİA, İstanbul, 2006, XXXII/75-76.
  • Brockelmann, Carl, “Makâme”, İA, VII/197-201.
  • …………, “Beyzâvî”, İslâm Ansiklopedisi, MEB yayınları, II/595-94.
  • Cerrahoğlu, İsmail, “Envârü’t-Tenzîl ve Esrârü’t-Te’vîl”, DİA, İstanbul, 1995, XI/260-61.
  • Cirişe, Ali, Edebü’l-Hivâr ve’l-Münâzara, Mansûre, 1991.
  • Çalışkan, Filiz, Osmanlı Devleti’nde Teşrifat Kalemi ve Tefrişatçılık, (yüksek Lisans tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1989.
  • Çelebizâde İsmail Asım, Tarih-i Âsım, (Mehmed Raşid’in Tarih- i Raşid’iyle birlikte), İstanbul, 1281.
  • d’Ohsson, Mouradgea, Tableau général de l’Empire othoman, Paris, 1788-1824.
  • Demir, Ziya; Eroğlu, Muhammed, XIII.-XVI. yy. arası Osmanlı Müfessirleri, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2007.
  • Diker, Hasan Fırat, Topkapı Sarayında Revan ve Bağdat Köşkleri, (yüksek Lisans), İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 2000.
  • Diker, Hasan Fırat, “Revan Köşkü”, DİA, İstanbul, 2008, XXXV/29-30. Doğançay, Nevin, Çinili Köşk, (tez), İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, no: 2234.
  • Drory, R., “Maqâma”, Encyclopedia of Arabic Literature (ed. J. S. Meisami- P. Starkey), London, 1998, II/507-8.
  • Durmuş, İsmail, “Münâzara: Arap Edebiyatı”, DİA, İstanbul, 2006, XXXI/577-79.
  • Ebu’l-Vefâ Ali b. Akîl, Kitabü’l-Cedel ala Tarîkati’l-Fukahâ, Dımaşk, 1967.
  • Eldem, H. Eldem; Akozan, Feridun, Topkapı Sarayı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski eserler ve müzeler genel müdürlüğü, ys., ts.
  • Eldem, Sedad Hakkı, Köşkler ve Kasırlar, İstanbul, 1969. Ertuğrul, Selda, “Çırağan Sahil Sarayı”, DİA, İstanbul, 1993, VIII/304-06.
  • Erzincan, Tuğba, “Sepetçiler Kasrı”, DİA, İstanbul, 2009, XXXVI/ 538-39.
  • Esad Efendi, Osmanlılarda Töre ve Törenler (Teşrifat-ı Kadime), haz. Yavuz Ervan, İstanbul, 1979.
  • Eyice, Semavi, “Çadır Köşkü”, DİA, İstanbul, 1993, VIII/164-5. …………, “Çinili Köşk”, DİA, İstanbul, 1993, VIII/337-341. …………, “İncili Köşk”, DİA, İstanbul, 2000, XXII/278-79.
  • Faik Reşat Onat, Hicri Tarihleri Miladi Tarihe Çevirme Klavuzu, Ankara, 1988.
  • Faroghi, Suraiya, “Social Mobility among the Ottoman Ulemâ in late Sixteenth Century”, International Journal of Middle East Studies, cilt: 4, no: 2 (1973), s. 204-218.
  • Gülersoy, Çelik, Çerağan Sarayları, İstanbul, 1992.
  • Haccab, M. Nebih, “Zahiretü’l-Makâmât: Neş’etüha Eseruha fi’l-Adabi’l-Ecnebiyye”, Havliyyatü Külliyeti Dari’l-Ulum, Kahire, 1969.
  • Haritânî, Süleyman, el-Hamra ve Zâhiretu İntişâri’l-Hânât ve Mecâlisi’ş-Şarâb fi’l-Müctemai’l-Arabiyyi’l-İslâmî, Dımaşk, 1996.
  • Hasan Abbâs, Fennül-Makâme fi’l-Karni’s-Sadis, Kahire, 1986.
  • Hatiboğlu, İbrahim, “Müzâkere”, DİA, İstanbul, 2006, XXXII/233-4.
  • Hızlı, Mefail, “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Bursa, 2008, cilt: 17, sayı: 1, s. 35.
  • Hisam el-Âlûsî, Hivârun beyne’l-Felâsife ve’l-Mütekellimîn, Bağdad, 1968; Münâzara beyne’l-İslâm ve’n-Nasrâniyye, Riyad, 1992.
  • http://www.dolmabahce.gov.tr/source.cms.docs/dolmabahce. gov.tr.ce/dolmabahce.html
  • Irmak Yunus, III. Mustafa’nın Ruznâmesi, (Yüksek Lisans) Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1991. Itzkowitz, N., “Eighteenth-Century Ottoman Realities”, Studia İslâmica, 1962, XVI/73-95.
  • İbn Kayyim el-Cevziyye, İrşâdü’l-Kur’ân ve’s-Sünne ila Tariki’l- Münâzara, nşr. Eymen Abdurrezzak eş-Şevvâ, Dımaşk-Beyrut, 1996.
  • İbn Teymiyye, Münâzaratü İbn Teymiyye li-Taifeti’r-Rufâiyye, thk. Abdurrahman ed-Dımeşkiyye, Kahire, 1989. İpşirli, Mehmet, “Enderun”, DİA, İstanbul, 1995, XI/186. …
  • ………, “Huzur Dersleri”, DİA, İstanbul, 1998; XVIII/441-444. …
  • ………, “Mülâzemet”, DİA, İstanbul, 2006, XXXI/537-39.
  • Kandemir, Yaşar, “Emâlî”, DİA, İstanbul, 1995, XI/70-72. Kara, Ömer, “Râğıb el-Isfahânî”, DİA, İstanbul, 2007, XXXIV/398-401.
  • Karaca, Filiz, Tanzimat Dönemi ve Sonrasında Osmanlı Teşrifat Müessesesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (doktora tezi), İstanbul, 1997.
  • Katsumata, Naoya, “The Style of the Maqâma: Arabic, Persian, Hebrew, Syriac”, Arabic and Middle Eastern Literatures, vol. 5, no. 5, 2002, s. 117-137.
  • Kızıldeli, Melek, Osmanlı’da Saltanat Kayıkları, (Yüksek Lisans, İstanbul Teknik üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1996. Kilito, A., Les Séances, Paris, 1983.
  • …………, “Le genre ‘Séances’: Une introduction”, Studia Islamica, 43 (1976), s. 25-51.
  • Koçu, R. Ekrem, “Biniş”, İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul, 1958-74.
  • …………, “Çinili Köşk”, İstanbul Ansiklopedisi, VII/4021-4032.
  • Malti-Douglas, Fedwa, “Maqâmât and Adab: ‘al-Makâma al-Madiriyye’ of al-Hamadhânî”, Journal of American Oriental Society, vol. 105, no. 2, 1985, s. 247-58. Mardin, Ebu’l-Ula, Huzur Dersleri, İstanbul, 1951.
  • Omay, Semiha, Huzur Dersleri ile İlgili Konuşmalar, İstanbul, 1965.
  • Öz, Tahsin, Topkapı Sarayında Fatih Sultan Mehmed II.’ye Ait Eserler, Ankara, 1953.
  • Özbilgen, Erol, “Huzur Dersleri”, Osmanlı Ansiklopedisi, İz Yayıncılık, İstanbul, 1996, s. 116-117.
  • Özcan, Abdülkadir, “Biniş”, DİA, İstanbul, 1992.
  • Özel Mustafa, “Son dönem Osmanlı Tefsîr Tarihinden Bazı Portreler I”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, İzmir, 2002, XV/65-66.
  • …………, “Debreli, Vildân Fâ’ik ve el-Multekât fî Usûli’t-Tefsîr”, İslâmiyât (Osmanlı özel sayısı), cilt: 2, sayı: 4, 1999, s. 224. Özen, Şükrü, “Hilâf”, DİA, İstanbul, 1998, XVII/527-58.
  • Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları, 1971.
  • Pekseven, Şefik, Ottoman court ceremonies and the multiple ceremonal center, (Yüksek Lisans), Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1996.
  • Râzî, Fahruddin, Münâzarâtu Fahruddin Râzî fi Bilâdi Mâverâünnehir, tah. Fethullah Halif, Beyrut, ts.
  • Robson, J., “al-Baydawi”, Encyclopaedia of Islam, 2. Baskı, I/1129.
  • Sahillioğlu, “Ceyb-i Hümâyun”, DİA, İstanbul, 1993, VII/465-7.
  • Sakaoğlu, Necdet, “Biniş”, İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul, 1994, III/234-35.
  • Sertoğlu, Mithat, Resimli Osmanlı Tarihi Ansiklopedisi, İstanbul, 1958.
  • Tavacıgil, Ömer, Topkapı Sarayı Köşk yapılarından Çinili Köşkün Oranımları Üzerine Bir Araştırma, (Yüksek Lisans), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2004.
  • Thomas, Stephanie Bowie, The Concept of Muhâdara in the Arab Anthology with Special reference to al-Râghib al-Isfahânî’s Muhâdarât al-Udebâ, doktora tezi, Harvard University, Cambridge: Massachussetts: 2000.
  • Unan, Fahri, “Osmanlı Medrese Ulemâsı: İlim Anlayışı ve İlmî verim”, Koomduk İlimder Jurnalı (Sosyal Bilimler Dergisi), Kırgızistan- Türkiye Manas Üniversitesi Dergisi, Bişkek, 2003, V/14-33.
  • Uzunçarşılı İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 1965.
  • Ünver, Süheyl, Bir Ramazan Binbir İstanbul, Kitabevi, İstanbul, 1997.
  • Woodhead, Christine, “From Scribe to Litterateur: The Career of a Sixteenth-Century Ottoman Katib”, Bulletin (British Society for Middle Eastern Studies), cilt: 9, sy. 1 (1982), s. 55-74.
  • Yavuz, Yusuf Şevki, Kur’ân-ı Kerim’de Tefekkür ve Tartışma Metodu, İstanbul, 1983.
  • Yavuz, Yusuf Şevki, “Beyzâvî”, DİA, İstanbul, 1992, VI/100-103.
  • Yavuz, Yusuf Şevki, “Cedel”, DİA, İstanbul, 1993, VII/208-210.
  • Yavuz, Yusuf Şevki, “Münâzara”, DİA, İstanbul, 2006, XXXI/576-7.
  • Yazıcı, Hüseyin, “Muhâdarat”, DİA, İstanbul, 2005, XXX/391-92. Yıldız, Sakıp, “Osmanlı Tefsîr Hareketine Toplu Bakış”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Bursa, 1987, cilt: 2, sayı: 2, s. 6.
  • Zilfi, Madeline Carol, “A medrese for the palace: Ottoman dynastic legitimation in the eighteenth century”, Journal of the American Oriental Society, cilt: 113/2, 1993, s. 184-191.