XIX. Asrın Bilinmeyen Şairi Vasfî ve İki Elif-Nâmesi

Girift ve karmaşık bir sistemin üyeleri olan ve dildeki sesleri gösteren harfler, aynı zamanda şairlerin niyetlerini dile getirme, maksatlarını görünür kılma gibi sebeplerle benzetme amacıyla da kullandıkları işaretlerdendir. Dolayısıyla Türk edebiyatında da harflerle ilgili pek çok edebî malzeme bulunmaktadır. Harflerin edebî malzeme olarak tercih edildiği kullanım alanlarından biri de elif-nâmelerdir. Elif-nâmeler ile şairler, hünerlerini bir sanat gösterisine çevirerek eserlerinde sergilemeye çalışmışlardır. Kafiye bulmak için türlü sıkıntılara katlanan şairler, mısra başı için de harflerin tayin ettiği muhtevaya uygun kelimeleri bulmak zorunda kalmış, böylelikle hem mısra başına hem de sonuna hükmetmiş, şairliklerini ispatlamak istemişlerdir. Bu çalışmada harflerin kullanım alanlarından biri olarak karşımıza çıkan elif-nâmelerin tanımı, şekil ve muhteva özellikleri hakkında bilgi verilmiş, tezkirelerde ve dönemin kaynaklarında hakkında şimdiye kadar bilgi bulunamamış Seyyid Hafız Ali Vasfî’ye ait iki elif-nâme tanıtılmıştır. Bu bağlamda XIX. asrın ilk yarısında yaşamış bir şair olan Vasfî’nin bilinen tek eseri olan “Güft-i Vasfî” adlı eserinde yer alan elif-nâmeleri tanıtılmadan evvel, hayatı ve edebî kişiliği hakkında kısaca bilgi verilmiş, sonrasında iki elif- nâmesi şekil ve muhteva açısından incelendikten sonra asıl metinler çalışmanın en sonunda okuyucuların istifadesine sunulmuştur. Dolayısıyla bu makale ile XIX. asırda yaşamış Vasfî mahlaslı şairi iki elif-nâmesiyle birlikte tanıtmak ve bu metinleri elif-nâme külliyatına katarak bu alandaki çalışmalara katkı sağlamak amaçlanmıştır.

The Unknown Poet Of The 19th Century Vasfi And His Two Elif-Names

Letters, which are members of an intricate and complex system show the sounds in language, are signs that poets use for simile purposes, such as expressing their intentions and making their purposes visible. Therefore, in the in Turkish literature, there are many literary materials related to letters. One of the usage areas in which letters are preferred as literary materials is Elif-nâme. Poets with Elif-nâmes have tried to display their skills in their works by turning them into an artistic show. Poets, who went through all kinds of troubles to find rhyme, had to find words suitable for the content determined by the letters for the beginning of the verse, so they dominated both the beginning and the end of the verse and tried to prove their poetry. In this study, information is given about the definition, shape and content features of elif-nâmes, which are encountered as one of the usage areas of letters and two elif-nâmes belonging to Seyyid Hafız Ali Vasfî, a poet who lived in the first half of the 19th century, about whom no information has been found so far in the biographies and the sources of the period, are introduced. In this context, before introducing the elif-nâmes in Vasfî's only known work, "Güft-i Vasfî", brief information about his life and literary personality was given and after the two elif-nâmes were examined in terms of form and content, the original texts were presented to the readers at the end of the study. Therefore, with this article, it is aimed to introduce two the poet with the pseudonym Vasfî who lived in the 19th century, together with his two elif-nâmes and to contribute to the studies in this field by adding these texts to the elif- nâme corpus.

PDF

___

AÇIKGÖZ, Nâmık (1989), “Bakâyî’nin Battal-nâme Adlı Eserindeki Elif- nâme”, Fırat Havzası II. Folklor ve Etnografya Sempozyumu, Bildiriler, 1-5.
AKKUŞ, Yasemin (2010), “Benderli Cesârî’nin (Ölüm: 1829) Dîvânı ve Dîvânçesi (İnceleme-Tenkitli Metin)” (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
ARSLAN, Mehmet (2018), Mihrî Hatun Dîvânı, (https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-208575/mihri-hatun-divani.html erişim tarihi: 15.04.2022).
BATİSLAM, Hanife Dilek (2018), “Kıbrıslı Âşık Kenzî’nin Elif-Nâmeleri”, Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi, II, 7-16.
BATİSLAM, Hanife Dilek (2017), “Mihrî Hatun’un Elifnâmeleri”, Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatında Kadın Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, Ankara, 185-196.
BATİSLAM, Hanife Dilek (2021), “Lisân-ı Pepegî (Kekeme Dili) ile Yazılmış Bir Elifnâme Örneği”, Littera Turca, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 7/4, 964-976.
CANDAN, Gülşen (2012), “Senî Ali’nin Elifnâmesi”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/1 Winter, 631-641.
CELEP, Özlem (2013), “Halk Şiirinde Elifnâme Söyleme Geleneği ve Elifnâmelerde Eğitim Unsurları”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
ÇELEBİOĞLU, Âmil (1998), Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
ÇETİN, İsmet (1992), “Elifnâmeler ve Sefil Ali’nin Bir Elifııânıesi”, Milli Folklor, 39-42.
ÇETİN, Rıdvan (2020), “Seyyid Süleyman Mahvî Divanı’ndaki İki Elif-name”, İlahiyat Araştırmaları Dergisi, XIII, 1-13.
DEMİRCİ, Mehmet (1997), “Hâl”, TDVİA, XV, 216-218.
DEMİREL, Mustafa (1996), “Âşık Paşa’nın Elif-nâmesi ve Dil Özellikleri”, Bilig Bilim Kültür Dergisi, III, 202-246.
EFLATUN, Muvaffak (2017), “Hoca Saadettin Efendi’nin Elifnâmesi”, Turkish Studies, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 12/30, 125-136.
GÜZEL, Abdurrahman (2006 ), Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı, Ankara: Akçağ Yay.
KAÇAR, Burhan (1997), “Türk Edebiyatında Elif-Nameler", V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Halk Edebiyatı Seksiyon Bildirileri, I, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 307-316.
KARADUMAN, Ruken (2019), “Melihî ve Elif-nâmesi”, Bayburt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dergisi, IV, 7-17.
KAPLAN, Hasan (2018), “Münîrî’nin Şiirlerinde Harf Simgeciliği ve Şairin Elif-nâmesi”, Uluslararası Amasya Şairleri Bilim Şöleni, Amasya Üniversitesi, 177-208.
KAYA, Doğan (2007), Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimler Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yay.
KAYA, Hasan (2013), “Divan Şiirinde Harf Ve Kelime Oyunlarına Dair Bir Tasnif Denemesi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XLVIII, 72- 114.
KINAY, Nilay (2013), “Bir Edebî Tarz Örneği Olarak Sâdık Kemâlî’nin Elif- nâmeleri”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 1205-1213.
ONAY, Ahmet Talat (2014), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü (Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı), Ankara: Berikan Yay.
ÖZCAN, Nurgül (2019), “Rumelili Murtazâ Sükûti Divanı’ndaki Elif- nâmeler”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, XV, 263- 273.
ÖZKAN, Ferudun Hakan (2012), “Kaygusuz Abdal’ın Elifnamesi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, LXIV, 185-198.
ÖZTOPRAK, Nihat (2006), “Bursalı Feyzi Efendi’nin Elifnameleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XXXV, 135-167.
ÖZTOPRAK, Nihat (2007), “Elifnamelerin Tertip Hususiyetleri ve Metin Tesisindeki Yeri”, Uluslararası Türklük Bilgisi Sempozyumu Bildiriler, II, 817-829.
ÖZTOPRAK, Nihat (2009), “Elifname Yazma Geleneğine Göre Fuzûlî‟nin Elifnamesi Üzerine Bazı Değerlendirmeler”, Bu Alâmet İle Bulur Beni Soran: Fuzulî Kitabı, İstanbul: Kesit Yayınları, 319-333.
ÖZTÜRK, Nuran (2012), “Elifnâme ve Nidâî’nin Elifnâmesi”. Prof. Dr. Mine Mengi Adına Türkoloji Sempozyumu Bildirileri, 173-185.
SARAÇ, Mehmet Ali Yekta, (2012), Klâsik Edebiyat Bilgisi: Biçim, Ölçü, Kafiye, İstanbul: Gökkubbe Yay.
SARIKAYA, Erdem (2021), “XVIII. Asır Şairlerinden Vasfî’nin Elif-Nâmeleri” Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi , VIII , 650-659.
TAŞ, Hakan (2008), “Deli Birâder Gazâlî [Ö. 1535?]’nin Elif-nâme’si”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 3/2. Spring 642-652.
TAŞKESENLİOĞLU, Lokman (2017), “Divan Edebiyatında Elifnameler ve Bilinmeyen İki Elifname Örneği: Memi Can Saruhânî Ve Ömer Karîbî Elifnameleri”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştrmaları Dergisi [TAED], LVIII, 159-202.
TÖKEL, Dursun Ali (2003), Divan Şiirinde Harf Simgeciliği. Ankara: Hece Yay.
TÖKEL, Dursun Ali (2010), Deneysel Edebiyat Yönüyle Divan Şiiri, Ankara: Hece Yay.
TURAN, Selami (2004), “Hatâyî’nin Elif-nâme Tarzında Yazılmış Şiirleri”, Arayışlar-İnsan Bilimleri Araştırmaları, 107-125.
TURAN, Selami (2007), “Sultan da Elif-Ba Yazar: Muhibbî’nin Elifnâmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 1. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu Bildirileri, 627-633.
TURAN, Selami, Kamile ÇETİN (2011), “Elifnâmelerde Dil ve Üslup Özellikleri Mihrî ve Nesîmî Örneği”, 2. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu (Dil ve Üslûp İncelemeleri), 1099-1120.
YILDIRIM, Ayten (2020), “Güft-i Vasfî (İnceleme-Metin)”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.