Mustafa ÖZKAT

147

Paris'te Yazılan Bir Mevlid: Misbâhü's-Salâh

Bir yönüyle şair, bir yönüyle de diplomat olan İbnürReşâd Ali Ferruh Bey (5 Haziran 1865-19 Ekim 1904), edebiyat anlayışı bakımından Tanzimat ile Servet-i Fünûn edebiyatı arasında kalan ve daha çok 1884-1896 yılları arasında ortaya koydukları eserlerle Servet-i Fünûn dönemi şiir anlayışına hazırlayıcı rol oynayan Mutavassıtîn (Ara Nesil, Aracılar, Ortacılar, Ilımlılar) grubu içerisinde değerlendirilmektedir. Gazete ve dergilerde yayımlanan şiir ve makalelerinin yanı sıra manzum ve mensur olarak kaleme aldığı onu matbu, onu da yazma halinde yirmi eseriyle döneme damgasını vurmuştur. Bu çalışmamızda, hiçbir mevlid literatüründe adı anılmayan Ali Ferruh Beyin Pariste kaleme aldığı ve el yazısıyla H. Rebîülevvel 1305/Kasım-Aralık 1887 tarihinde Pariste bastırdığı Mısbâhus-Salâh adlı mevlidi tanıtılmıştır. Mevlidin kaleme alınmasıyla ilgili gelişmelerin kısaca aktarıldığı Çünki başlıklı bir girişten sonra eserde biri mensur, diğeri manzum olmak üzere iki bölüm yer almaktadır.Mukaddime başlıklı mensur bölümde Hz. Peygamberin doğumu ve nesebi hakkında geniş bir açıklamaya yer verilmiştir. Çeşitli tarihî kaynaklarla da desteklenen bu bölümün ardından Hz. Peygamberin yalnızca doğumunun ele alındığı mesnevi tarzındaki 191 beyitlik manzume gelmektedir. Sekiz beyti Süleyman Çelebinin Vesîletün-Necât adlı eserinden alıntılanmış olan bu kısımda, Süleyman Çelebi mevlidindeki akıcılığı görmek mümkün değildir. Bu çalışmamızla, Türk edebiyatındaki mevlid yazma geleneğinin Türklerin egemen olarak yaşadıkları bölgelerle sınırlı kalmayıp az sayıda Türkün yaşadığı yerlerde de sürdürüldüğü ortaya çıkmıştır.

A Mawlid Written in Paris: Misbahu s-Salah

İbnü r-Reşâd Ali Ferruh Bey (5 June 1865-19 October 1904), both a poet and a diplomat, is utilized within Mutavassıtîn (Mid Generaiton, Middlemans, Mediators, Moderators) group which remains in between The Tanzimât and Servet-i Funûn literature with respect to the sense of literature and with the works that they presented more between 1884-1896, they have a role in preparing the way for the sense of poem of Servet-i Funûn period. Beside his poems and articles that is published in newspapers and magazines, he left his mark on his time with his twenty works that is written as poetic and prosaic, ten of them is printed and the other ten is manuscript. In this article a mawlid that is not included in any mawlid literature named Mısbâhu s-Salâh, written and published cursively by Ali Ferruh Bey in H. Rebîülevvel 1305/November-December 1887 in Paris, is introduced. After an introduction titled Çünki(Because) that mentions the progress related to writing process of the mawlid briefly, there are two parts in this mawlid, one of them is prosaic and the other one is poetic. In the prosaic part titled Mukaddime , a detailed explanation about Muhammad the prophet s birth and ancestry is given. After this part that assisted with various historical resources, a 191-couplets-long poem à la mathnawi based on only Muhammad the prophet s birth comes. In this part which of its eight couplets is cited from Süleyman Çelebi s work named Vesîletü nNecât, it is impossible to see the fluency as in the Süleyman Çelebi s mawlid. With this article it is revealed that the tradition of writing mawlids is not limited only with the regions that mostly Turks live, it is also continued in the regions that few Turks live.
PDF

___

  • ABDÜLHALİM MEMDUH (1306), Târîh-i Edebiyât-ı Osmaniyye, (Neşreden: Ohanes Ferid), İstanbul: Mahmud Bey Matbaası, 134 s.
  • AÇIK, Kerim (2015), “Muhyiddin İbnu’l-Arabî’nin Menkabetu Mevlidi’nNebî İsimli Mevlidi ve Edebi Tenkitli Metni”, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 19, Sayı: 62, Bahar 2015, s. 677-716.
  • AĞIRAKÇA, Ahmet (2006), “Müneccimbaşı, Ahmed Dede”, DİA, Cilt: 32, İstanbul, s. 4-6.
  • AKSOY, Hasan (2007), “Eski Türk Edebiyatı’nda Mevlidler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi (TALİD), Eski Türk Edebiyatı Tarihi - I Sayısı, Cilt: 5, Sayı: 9, İstanbul, s. 323-332.
  • ALGÜL, Hüseyin (1996), “Ficâr”, DİA, Cilt: 13, İstanbul, s. 52.
  • ALİ FERRUH (İbnü’r-Reşâd) (1305/1), Kerbelâ - Kitâb-ı Evvel, Paris, H. Muharrem 1305/Eylül-Ekim 1887, 228 s.
  • ALİ FERRUH (İbnü’r-Reşâd) (1305/2), Mısbâhu’s-Salâh - Vilâdet-i Peygamberî, Paris, H. Rebî‘ü’l-evvel 1305/Kasım-Aralık 1887, 61 s.
  • ALİ KEMAL (1985), Ömrüm, (Yayıma Hazırlayan: Zeki Kuneralp), İsis Yayımcılık, İstanbul.
  • BİRİNCİ, Necat (1988), Menemenlizâde Mehmed Tahir: Hayatı ve Eserleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
  • BURSALI Mehmed Tâhir (1333), Osmanlı Müellifleri, Cilt: II, İstanbul: Matba‘a-i ‘Âmire, H. 1333/1915.
  • CANAN, İbrahim (1995), “Enes b. Mâlik”, DİA, Cilt: 11, İstanbul, s. 234-235.
  • CANIM, Rıdvan (2000), Latîfî - Tezkiretü’ş-Şu‘arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), Ankara: AKM Başkanlığı Yay.
  • CEBECİOĞLU, Ethem (2008), “Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin (560/1165- 638/1240) Hayatı ve Eserleri”, Tasavvuf / İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-1), Yıl: 9, Sayı: 21, s. 9- 25.
  • CÜNDİOĞLU, Dücane (1996), “Ernest Rénan ve ‘Reddiyeler’ Bağlamında İslam-Bilim Tartışmalarına Bibliyografik Bir Katkı”, Divan / İlmî Araştırmalar, 1996/2, Yıl: 1, Sayı: 2, s. 1-94.
  • ÇANKAYA, Mücellidoğlu Ali (1968-1969), Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler / Mülkiye Şeref Kitabı: Son Asır Türk Tarihinin Önemli Olayları İle Birlikte, Cilt: III, Ankara: Mars Matbaası.
  • ÇUBUKÇU, Asri (1997), “Halîme”, DİA, Cilt: 15, İstanbul, s. 338.
  • DURMUŞ, İsmail (2004), “Mevlid / Arap Edebiyatı”, DİA, Cilt: 29, Ankara, s. 480-482.
  • EL-A‘ZAMÎ, M. Mustafa (1992), “Buhârî, Muhammed b. İsmâil”, DİA, Cilt: 6, İstanbul, s. 368-372.
  • el-SHAMAN, Massad Süveylim Ali (1982), Türk Edebiyatında Siyerler ve İbn Hişam’ın Siyer’inin Türkçe Tercümesi, YDT., Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Ankara.
  • ERDOĞAN, Mehtap (2009), “Ali Ferruh’un Şâyân Adlı Eseri ve Bu Eser İçerisinde Yer Alan Terci-i Bend - Müstezad Nazım Şekliyle Yazdığı Bir Manzumesi”, Turkish Studies / Internationale Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume: 4/8, Faal 2009, s. 1189-1211.
  • FAYDA, Mustafa (1991), “Bahîrâ”, DİA, Cilt: 4, İstanbul, s. 486-487.
  • GALİTEKİN, Ahmed Nezih (2003), Sâlnâme-i Nezâret-i Umûr-ı Hâriciyye (Osmanlı Dışişleri Bakanlığı Yıllığı) 1320/1902, Dördüncü Def‘a Olarak Hâriciyye Sicill-i Ahvâl Müdîriyyeti’nce Tertîb Olunmuşdur - IV, Âlem Matba‘ası - Ahmed İhsân ve Şürekâsı, Dersa‘âdet, 1320, [İşaret Yayınları, İstanbul, Mayıs 2003, (666+85 s.) “Resimler” başlıklı ek kısmının 31. sayfasında Ali Ferruh Bey’in Vaşington Sefiri olduğu dönemde, 60. sayfasında da “Bulgaristan Fevkalâde Komiserleri” içerisinde çekilmiş fotografı yer almaktadır.]
  • GEZGIN, Faruk (2010), Ali Kemal: Bir Muhalifin Hikâyesi, İstanbul: İsis Yayıncılık.
  • GÖRMEZ, Mehmet (2012), “Vâsile b. Eska‘”, DİA, Cilt: 42, İstanbul, s. 550- 551.
  • GÜNAY, Fatih (2007), “Râşid Mehmed Efendi”, DİA, Cilt: 34, İstanbul, s. 463-465.
  • GÜNEŞ, Ahmet (2013), İbnürreşâd Ali Ferruh Bey’in Kerbelâ Eseri (Metin- İnceleme), YYLT, İstanbul Üniversitesi SBE., Türk Dili ve Edebiyatı A.B.D., Eski Türk Edebiyatı B.D., İstanbul, X+294 s.
  • HARMAN, Ömer Faruk (2000), “İbrâhim”, DİA, Cilt: 21, İstanbul, s. 269.
  • İBN HİŞÂM, Ebû Muhammed Cemâleddin Abdülmelik (1985), İslâm Tarihi / Siret-i İbn-i Hişam Tercemesi, (Trc.: Hasan Ege), Cilt: I-IV, Kahraman Yayınları, İstanbul, 1961 s. (Cilt: I, 613 s.; Cilt: II, 583 s.; Cilt: III, 585 s.; Cilt: IV, 532 s.)
  • İBNܒR-REŞÂD (Ali) Ferruh (1301), Laklakiyât-ı Edebiyye, Kostantıniye: Matba‘a-i Ebu’z-ziyâ, R. 1301/1885-6, 36+1 s.
  • İBNܒR-REŞÂD (Ali Ferruh) (1302), Devlet, İstanbul: Karabet ve Kasbar Mat., R. 1302/1886-7, 67+1 s.
  • İBNܒR-REŞÂD (Ali Ferruh) (1303/1), Hûşeng, Dersa‘âdet: Mahmûd Bey Mat., R. 1303/1887-8, 160 s.
  • İBNܒR-REŞÂD (Ali Ferruh) (1303/2), Şâyân, Dersa‘âdet: Mahmûd Bey Mat., R. 1303/1887-8, 50 s.
  • İBNܒR-REŞÂD (Ali Ferruh) (1303/3), Mebâdî-i Hikmet-i Ahlâk, İstanbul: Karabet ve Kasbar Matba‘ası, R. 1303/1887-8, 80 s.
  • İBNܒR-REŞÂD (Ali Ferruh) (1304/1), Üssü’l-Esâs -Medhal-, Birinci Kitap, Dersa‘âdet: Mahmûd Bey Matba‘ası, R. 1304/1888-9, 48 s.
  • İBNܒR-REŞÂD (Ali Ferruh) (1304/2), Taklîb-i Elfâz yâhud Mebâdî-i İştikâk, Kısm-ı Evvel / Levâhik, İstanbul: Mihran Matba‘ası, R. 1304/1888- 9, 77+1 s.
  • İBNܒR-REŞÂD Ali Ferruh (1306), Teşhîr-i Ebâtıl, İstanbul: Mihran Mat., R. 1306/1890-1, 48 s.
  • İNAL, İbnülemin Mahmûd Kemal (1971), Son Asır Türk Şairleri, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
  • İŞLİ, Emin Nedret (1991), İstanbul’da Gömülü Şairlerin Mezar Kitabeleri, YYLT, İstanbul Üniversitesi SBE, Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Böl., Eski Türk Edebiyatı BD., İstanbul, s. 112-113 (9+121+5). (Şairin mezar taşının net olmayan bir fotoğrafı 112. sayfadan önce yer almış olmasına rağmen tezde bu sayfa numaralandırılmamıştır.)
  • KANDEMİR, M. Yaşar (1988), “Abdullah b. Ömer b. Hattâb”, DİA, Cilt: 1, İstanbul, s. 126-128.
  • KANDEMİR, M. Yaşar (1997), “Hatice”, DİA, Cilt: 16, İstanbul, s. 465-466.
  • KANDEMİR, M. Yaşar (2006), “Müslim b. Haccâc”, DİA, Cilt: 32, İstanbul, s. 93-94.
  • KARAMAN, Hayrettin ve Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kâfi Dönmez, Sadrettin Gümüş (2006-2008), Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara, Cilt: I, 747 s.; Cilt: II, 767 s.; Cilt: III, 760 s.; Cilt: IV, 800 s.; Cilt: V, 789 s.
  • KILIÇ, M. Erol (1999), “İbnü’l-Arabî, Muhyiddin”, DİA, Cilt: 20, İstanbul, s. 493-516.
  • KIRBIYIK, Kasım (1998), “Hayzürân”, DİA, Cilt: 17, İstanbul, s. 106-107.
  • KÖKSAL, M. Fatih (2011), Mevlid-nâme, TDV Yayınları, Ankara, 786 s.
  • MUHAMMED HAMÎDULLAH (1998), “Hilfü’l-Fudûl”, DİA, Cilt: 18, İstanbul, s. 31-32.
  • ÖNKAL, Ahmet (1989), “Akil b. Ebû Tâlib”, DİA, Cilt: 2, İstanbul, s. 264.
  • ÖZ, Mustafa (1993), “Ca‘fer es-Sâdık”, DİA, Cilt: 7, İstanbul, s. 1-3.
  • ÖZCAN, Abdülkadir (2009), “Solakzade Mehmed Hemdemî”, DİA, Cilt: 37, İstanbul, s. 371-372.
  • ÖZÖN, M. Nihat ve Baha Dürder (1967), Türk Tiyatrosu Ansiklopedisi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 494 s.
  • SARICAOĞLU, Şakir (1999), Ali Ferruh’un Hayatı Fikirleri ve Eserleri, YYLT, Kırıkkale Üniversitesi SBE., Türk Dili ve Edebiyatı ABD., Yeni Türk Edebiyatı BD., Kırıkkale, VII+224 s.
  • SEZIKLI, H. Ahmet (1988), “Abdülmuttalib”, DİA, Cilt: 1, İstanbul, s. 272-273.
  • ŞENEL, Abdülkadir (1999), “İbn Merdûye”, DİA, Cilt: 20, İstanbul, s. 184- 185.
  • ŞENEL, Abdülkadir (2001), “Kastallânî, Ahmed b. Muhammed”, DİA, Cilt: 24, İstanbul, s. 583-584.
  • TİMURTAŞ, Faruk Kadri (1980), Süleyman Çelebi - Mevlid (Vesîletü’n-Necât), 3. Baskı, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yay., 1000 Temel Eser Serisi.
  • TOPALOĞLU, Bekir (1988), “Abdullah”, DİA, Cilt: 1, İstanbul, s. 75-76.
  • TOPALOĞLU, Bekir (1991), “Âmine”, DİA, Cilt: 3, İstanbul, s. 63-64.
  • TÜLÜCÜ, Süleyman (2003), “Lebîd b. Rebîa”, DİA, Cilt: 27, Ankara, s. 121- 122.
  • UZUN, Mustafa (1989), “Ali Kemal”, DİA, Cilt: 2, İstanbul, s. 405-408.
  • UZUN, Mustafa (2009), “Siyer ve Megâzî (Türkçe Siyer Kitapları)”, DİA, Cilt: 37, İstanbul, s. 324-326.
  • YAVUZ, Yusuf Şevki (1999), “İbn Akîl, Ebü’l-Vefâ”, DİA, Cilt: 19, İstanbul, s. 301-304.
  • YAZICI, Hüseyin (1999), “İbn Kuteybe”, DİA, Cilt: 20, İstanbul, s. 145-149.
  • YILMAZ, Mehmet (1992), Edebiyatımızda İslâmî Kaynaklı Sözler, İstanbul: Enderun Kitabevi.
  • YILMAZ, Mehmet (2013), Kültürümüzde Ayet ve Hadisler (Ansiklopedik Sözlük), İstanbul: Kesit Yayınları, Ağustos 2013.
  • YİĞİT, Melih (2009), Ali Ferruh Bey’in Washington Elçilik Yılları (1898-1901),
  • YYLT, Kocaeli Üniversitesi SBE., Uluslararası İlişkiler ABD., Siyasi Tarih BD., Kocaeli, VII+102 s.
Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi-Cover
  • Başlangıç: 2008
  • Yayıncı: Divan Edebiyatı Vakfı
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Seyrî ve Halep Şehrengizi Seyrî and

Yunus KAPLAN

Bir Gazeli (H)içten Okumak!

Hasan AKAY

Taşlıcalı Yahya Bey'in Şah u Gedâ Mesnevisinde Çevresel ve Olgusal Boyutuyla Mekân Tasvirleri

HANDAN BELLİ

Paris'te Yazılan Bir Mevlid: Misbâhü's-Salâh

Mustafa ÖZKAT

Alâaddîn Ali Çelebi'nin Münâzara Türünde Bir Eseri: Dâsitân-ı Tûtî vü Karga-i Alâaddîn

Bünyamin TAN

Klâsik Şiirde Bâdem Almond in

Mehmet Furkan ÇELİK