BAYKARA MECLİSİ’NDEN YANSIMALAR -Edebî Meclisler, Eğlence Meclisleri, Çeşitli Olaylar ve Sultanlara Anlatılan Hikâyeler 8

Bedâyi’u’l-vekâyi’, Zeynüddîn Mahmûd-ı Vâsıfî tarafından Farsça olarak kaleme alınan, Türk kültür ve sosyal hayatına dair ihtiva ettiği kapsamlı ve önemli bilgilerle dikkat çeken hatıra türünde bir eserdir. Bu çalışmada, Bedâyi’u’l-vekâyi’de yer alan ve Türkistân coğrafyasındaki Türk kültür hayatına ışık tutup bunları günümüze yansıtan beş bölümün tercümesine yer verilecektir. Bunlardan birinci bölüm, Ubeydullah Bahâdır Han’ın himayesinde bulunan Vâsıfî’nin sultandan izin isteyerek çıktığı Türkistân yolculuğunu, bu yolculuk sırasında gördüklerini, Sabran şehrine gelişini, Sabran şehrini, kalesini ve o kalenin içine Sultan Ubeydullah’ın yapılmasını emrettiği medrese ile o medresenin eyvanının iki tarafına yapılan uzun iki minareyi, Emîr Arab’ın yaptırdığı iki geriz ile açtırdığı kuyuyu ve onun Batı Kayrevân’da gördüğü bir kuyuyu, değişik sebeplerle yazılan dört inşa metnini içermektedir. İkincisi, Muzafferüddîn Sultan Muhammed Bahâdır Han’ın Şarâb-hâne yaylasında tertip ettiği şiir meclisi ile Mevlânâ Subhî’nin Mevlânâ Hayyâtî ve Mevlânâ Reyhânî ile birlikte hac farizasını ifa etmek için çıktıkları yolculuğu; üçüncüsü, Sultan Hüseyin Mîrzâ’nın oğullarından Mîrzâ Şâh Garîb’in veziri Şehâbüddîn İshâk ile Mevlânâ Âgehî arasındaki çekememezlik ve mücadeleyi; dördüncüsü, Enûşîrvân-ı Âdil ve Haccâc-ı Zâlim’le ilgili çeşitli hikâyeler ile tamamlanan bir imaretin kitabesine yazılması için kaleme alınan bir kasideyi; beşincisi ise Şâhruhiye Çehârbâğı’nda sultana anlatılan bir hikâyeyi ihtiva etmektedir

REFLECTIONS FROM BAYKARA ASSEMBLY -Literary Assemblies, Entertainment Assemblies, Various Events and Stories Told to Sultans 8

Bedâyi'u'l-vekâyi is a work of memoirs, which was written in Persian by Zeynüddin Mahmûd-ı Vâsıfî and draws attention with its comprehensive and important information about Turkish culture and social life. In this study, the translation of five chapters in Bedâyi'u'l-vekâyi, which shed light on the Turkish cultural life in Turkistan and reflect these to the present, will be included. The first part of these includes the journey of Vâsıfî, who was under the auspices of Ubeydullah Bahadır Khan, which he made with the permission of the sultan, what he witnessed during this journey, his arrival in the city of Sabran, the city of Sabran, its castle, and the madrasa that Sultan Ubeydullah ordered to be built inside that castle and the two long minarets built on the sides of the iwan of that madrasah , a well that Emir Arab had built with two plastered waterlines, and a well that he saw in Western Kayrevan, and four construction texts written for different reasons. The second includes the poetry assembly organized by Muzafferüddin Sultan Muhammed Bahadır Han in the Şarâb-hâne plateau and the journey of Mevlânâ Subhî together with Mevlânâ Hayyâtî and Mevlânâ Reyhanî to perform the pilgrimage; the third one contains the enmity and struggle between Şehâbüddîn İshak, the vizier of Mîrza Shah Garib who was one of the sons of Sultan Hüseyin Mirza, and Mevlânâ Âgehî; the fourth includes an ode written to be written on the inscription of an imaret, completed with various stories about Enûşîrvân-ı Âdil and Haccâc-ı Zâlim; the fifth includes a story told to the sultan in Shahruhiye Çeharbağı.

PDF

___

ALBAYRAK, Nurettin (1995), “Enûşirvân, Edebiyat” mad., DİA, c. 11, s. 255- 256.
ALGAR, Hamid-Ali Alpaslan (1998), “Hüseyin Baykara”, DİA, c. 18, 530- 532.
ALÎ ŞÎR NEVÂ’Î (1323), Tercume-i Mecâlisü’n-nefâis: Mecâlisü’n-nefâis, DerTezkire-i Şu‘arâ-i Karn-i Nohum Hicrî, Te’lîf: Mîr Nizâmuddîn Alî Şîr Nevâ’î, (be-Sa‘y u İhtimâm-i Alî Asgar Hikmet), Tehrân [Bu eserin 1-178. sayfaları Fahri-yi Heratî’nin, 179-409. sayfaları ise Kazvînî’nin Mecâlisü’n-nefâis tercümesini kapsamaktadır.].
AMÎD, Hasan (1362), Ferheng-i Amîd, Tehrân.
ATEŞ, Ahmed (1968), İstanbul Kütüphanelerinde Farsça Manzum Eserler I, İstanbul.
AVCI, Casim (2003), “Medâin” mad., DİA, c. 28, s. 289-291.
AYCAN, İrfan (1996), “Haccâc b. Yûsuf b. Matar” mad., DİA, c. 14, s. 427-428.
AYDIN, Ömer Hakan (2020), Timurlu Devleti’nde Emirlerin Rolü, Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi.
BÂBUR (2006); Baburnâme (Vekayi) Gazi Zahîreddin Muhammed Babur, Doğu Türkçesinden çeviren: Reşit Rahmeti Arat, Önsöz ve Tarihi Özet: Y. Hikmet Baydur, İstanbul: Kabalcı.
ÇETİN, Osman (1998), “Horasan” mad., DİA, c. 18, s. 234-241.
DEHHUDÂ, Ali Ekber (1373), Lugat-nâme, (14 cilt), Tehrân: Muessese-i İntişârât-i Çâp-i Dânişgâh-i Tehrân. DEMİRCİ, Kürşat (1993), “Dahhâk” mad., DİA, c. 8, s. 408-409.
DEVELİ, Muzaffer (2018), Târîh-i Ravzatu’s-safâ’ya Göre Hüseyin Baykara Dönemi, Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi.
ENVERÎ, Hasan (1382), Ferheng-i Bozurg-i Sohen, 8 c., Çâp-i devvom, Tehrân.
ERASLAN, Saniye (2019), “Türkistanlı Bir Şair: Vâsıfî ve Türkçe Şiirleri”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, XXIII, 758-774.
FAHRÎ-İ HERÂTÎ; Sultân Muhammed Fahrî bin Muhammed Emîrî-i Herevî (1968), Tezkire-i Ravzatü’s-selâtîn ve Cevâhirü’l-acâyib [Ma’a Dîvân-i Fahrî-i Herevî], tashih ve tahşiye-i Seyyid Husâmeddîn Râşidî, Haydârâbâd.
GÖKSOY, İsmail Hakkı (2009), “Sri Lanka, Tarih” mad, TDV İA, c. 37, s. 425- 428.
HAMEVÎ, Şeyhülislâm Şehâbüddîn Ebî Abdullah Yâkût b. Abdullah el- Hamevî er-Rûmî, el-Bagdâdî (1906), Kitâbu Mu’cemü’l-büldân, c. 5, Kahire.
HAREKÂT, İbrahim (2003), “Mağrib” mad., DİA, c. 27, s. 314-318.
HAYYÂMPÛR, Doktor A. (1368), Ferheng-i Suhanverân, 2 c., Tehrân: Çâphâne-i Fecr-i İslâm.
KANAR, Mehmet (2016), Büyük Türkçe-Farsça Sözlük, İstanbul: Say Yay.
KARTAL, Ahmet (2019), Hakîkate Düşen Gölge, 2. baskı, İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
KÂTİB ÇELEBİ, (2013), Cihan-nüma, 2 c., ed. Said Öztürk, İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Medeniyet Araştırmaları Merkezi.
MUHAMMEDCANOV, Abdullah (2011), “Taşkent” mad., DİA, c. 40, s. 145- 148.
MU’ÎN, Muhammed (1371), Ferheng-i Fârsî, Şeş cild, Çâp-i heştum, Tehrân: Çâphâne-i Sipihr.
NEVÂYÎ, Alî Şîr Nevâyî (2001), Mecâlisü’n-nefâyis I (Giriş ve Metin), II (Çeviri ve Notlar), Ankara: Türk Dil Kurumu Yay.
NEVÂYÎ, Abdulhuseyn (1324), Ricâl-i Kitâb-i Habîbu’s-siyer [Ez-Hamle-i Mogol tâ Merg-i Şâh İsmâ’îl-i Evvel], Tehrân.
OKUMUŞ, Ömer (1993), “Câmî, Abdurrahman” mad., DİA, c. 7, s. 94-99.
ÖNGÖREN, Reşat (2013), “Zeynüddîn el-Hafî” mad., DİA, c. 44, s. 375-377.
ÖZCAN, Azmi (2001), “Kandehar” mad, TDV İA, c. 24, s. 293-294.
ÖZDEMİR, Mehmet (1995), “Endülüs” mad., DİA, c. 11, s. 225-232.
ÖZKUYUMCU, Nadir (2002), “Kayrevan” mad., DİA, c. 25, s. 88-90.
REJEPOVA, Arazgül (2019), Timurlarda Kültürel Hayat ve Sultan Hüseyin Baykara Dönemi, Yüksek lisans tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
STEİNGASS, F. (1975), Persian-English Dictionary, Beirut: LibrairieduLiban.
ŞEŞEN, Ramazan (1992), “Buhârâ” mad., DİA, c. 6, s. 363-367.
ŞÜKÛN, Ziya (1984), Farsça-Türkçe Lûgat, Gencîne-i Güftâr Ferheng-i Ziyâ, (3 cilt), İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
TEFAZZULÎ, Ahmed (1995), “Enûşîrvân”mad., DİA, c. 11, s. 255.
TOPALOĞLU, Bekir (1997), “Hakîm” mad., DİA, c. 15, s. 181-182.
TOPALOĞLU, Bekir (2002), “Kuddûs” mad., DİA, c. 26, s. 314-315.
TÖKEL, Dursun Ali (2000), Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar –Şahıslar Mitolojisi-, Ankara: Akçağ Yay.
UYDU YÜCEL, Mualla (2012), “Ubeydullah Han” mad., DİA, c. 42, s. 22-23.
VANLIOĞLU, Mehmet-Mehmet Atalay (1994), Edebiyat Lügati, Erzurum: Atatürk Üni. Fen-Edebiyat Fak. Yay.
VÂSIFÎ, Zeynüddîn Mahmûd-ı Vâsıfî (1349), Bedâyi’u’l-vekâyi’, (nşr. A. Boldirev), Cild-i evvel, Çâp-i divvom, Çâphâne-i zer.
VÂSIFÎ, Zeynüddîn Mahmûd-ı Vâsıfî (1350), Bedâyi’u’l-vekâyi’, (nşr. A. Boldirev), Cild-i divvom, Çâp-i divvom, Çâphâne-i zer.
YAĞLI, Ali Rıza (2014), Timurlu Devletinde Vezirler ve Vezirlik Kurumu, Doktora tezi, Ankara Üniversitesi.
YAZICI, Tahsin-Mehmet İpşirli (1995), “Ferrâş” mad., DİA, c. 12, s. 408-409.
Yüce Kur’an ve Açıklamalı-Yorumlu Meâli (2016), hzr. Abdulkadir Şener-M. Cemal Sofuoğlu – Mustafa Yıldırım, İzmir. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir