Ahmedî (815/1412-13) ile Behiştî (917/1511-12?)'nin İskender-nâme'lerinin Şekil ve Muhteva Bakımından Karşılaştırılması

Türk edebiyatında bilinen ilk manzum İskender-nâme- nin sahibi olan Ahmedî, Firdevsî ve Nizâmînin eserlerini örnek almakla beraber içerik bakımından onlardan farklı bir eser ortaya koymayı başarmıştır. İskender-nâme türü içinde özgün bir yere sahip olan eserin, kendinden sonra yazı- lan eserlere öncülük ettiği bilinmektedir. Gerek ihtiva ettiği konular gerekse üslup özellikleri bakımından farklılık arz eden bu İskender-nâmenin, Türk edebiyatında kendinden sonra yazılan İskender-nâmeleri ne ölçüde etkilediği incelenmeye değer bir konudur. Bu sebeple çalışmada, Ahmedîden yaklaşık bir asır sonra eserini kaleme alan Behiştî Ahmed Sinanın İskendernâmesiyle Ahmedînin İskender-nâmesi şekil ve muhteva unsurları bakımından karşılaştırılmıştır. Türk edebiyatında İskender-nâme geleneği hakkında bilgi verildikten sonra her iki müellifin hayatları, eserleri ve edebî kişilikleri incelenmiş, İskender-nâmelerde işlenen konular mukayeseli bir şekilde ele alınmıştır. Özellikle bu değerlendirme esnasında öne çıkan unsurlar vurgulanmaya çalışılmıştır. Ahmedînin, kendinden sonra yazılan Behiştînin eserini şekil ve içerik bakımında ne ölçüde etkilediği incelenmiştir. Ardından tespit edilen benzerlikler ve farklılıklar sıralanmıştır.

Comparison of the form and content of Ahmedî (815/1412-13) s İskender-nâme and Behiştî (917/1511-12?) s İskender-nâme

Ahmedi s İskender-name was the first work in Turkish literature written in verse for İskender poets. Ahmedi s İskender-name was modelled on Firdevsi s and Nizâmi s books; however, Ahmedi s work differs from Firdevsi and Nizami in content. Ahmedi's pioneering work inspired books written after him. In the present article, Ahmedi s İskender-name will be compared (both form and content) with Behişti s version of İskender-name which appeared a century later. First, the article will discuss the tradition of İskender-name in Turkish literature. Both authorslives, works and literary personalities will be described. Differences and similarities in topics covered in both Ahmedi s and Behişti s versions of İskender-name will be examined.

PDF

___

AKALIN, Mehmet (1975), Ahmedî Cemşîd ü Hurşid (İnceleme-Metin), Ankara: Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
AKDOĞAN, Yaşar (1988), Ahmedî Divanından Seçmeler, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
AKDOĞAN, Yaşar , (2000), İskendernameden Seçmeler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
AKDOĞAN, Yaşar , Ahmedî İskender-nâme, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/ 1-219053/h/ahmediskendernameyasarakdogan.pdf E.T.:26.10.2013.
AKYOL, Aysun (1990), Hamzavî Kıssa-ı İskender Metin Sözlüğü ve Dilbilgisi Özellikleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
AVCI, İsmail (2013), Türk Edebiyatında İskender-nâmeler ve Ahmed-i Rıdvânın İskender-nâmesi, Basılmamış Doktora Tezi, Balıkesir: Balıkesir Ünviversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
AYÇİÇEĞİ, Bünyamin (2014), Behiştî Ahmed Sinanın (ö. 917/1511-12?) İskender-nâmesi (İnceleme-Metin), Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
ÇELEBİOĞLU, Âmil (1999), Türk Edebiyatında Mesnevi (XV.yya kadar), İstanbul: Kitabevi Yayınları.
ÇINAR, Bekir (1995), Taşlıcalı Yahya Gencîne-i Râz İnceleme, Metin, İndeks, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ERYARSOY, M. Beşir ve Savaş Kocabaş (2012), İbn Kesir Tefsiri Tam Metin, (XII cilt), İstanbul: Polen Yayınları.
FEYZİOĞLU, Nesrin (1991), İskender-nâme üzerine bir inceleme, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
İPEKTEN, Haluk (1986), Eski Türk Edebiyatı Edebî Bilgiler, Nazım ŞekilleriAruz Ölçüsü, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi.
KALFA, Mahir (1994), Kıssa-i İskender 301a-405a (Giriş-Metin-Dizin), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
KARAHAN, Abdülkadir (1966), Figânî ve Divançesi, İstanbul: İÜEF Yayınları.
KAYTAZ, Fatma (2011), Behiştî Târihi (791-907 / 1389-1502) (Giriş, Metin, Dizin), Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
KILIÇ, Filiz (2002) Nazım Şekilleri, Eski Türk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları.
KILIÇ, Filiz, (2010), Âşık Çelebi Meşâirüş-Şuarâ (İnceleme-Metin), (III cilt), İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
KUTLUK, İbrahim (1981), Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretüş-şuarâ, (II cilt), Ankara: TTK Yayınları.
LEVEND, Agâh Sırrı (1951), Ahmed Rızvanın İskender-nâmesi, Türk Dili, S.3, Ankara: TDK Yayınları, 143-151.
LEVEND, Agâh Sırrı, (1965), Ali Şir Nevâî Hayatı, Sanatı ve Kişiliği, Ankara: TTK Basımevi.
LEVEND, Agâh Sırrı, (1967), Divan Edebiyatında Hikâyeler, TDAY Belleten, S. 266, Ankara: TDK yayınları, s.71-117.
ÖGEL, Bahattin (1971), Türk Mitolojisi , (II cilt), Ankara: Selçuklu Tarihi ve Medeniyeti Enstitüsü.
LEVEND, Agâh Sırrı, (1971), Türk Mitolojisi, (II cilt), Ankara: Selçuklu Tarihi ve Medeniyeti Enstitüsü.
SARAÇ, Yekta (2000), Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat, İstanbul: Bilimevi Yayınları.
SARAÇ, Yekta (2013), Klâsik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
ŞELÇUK, Bahir (1999), Nâlî Mehmed Efendi Tuhfetül Emsâl (İnceleme-MetinDizin), Malatya, http://ekitap.kultur.gov.tr/dosya/1-292430/h/ nali-mehmed-efendi---tuhfetul-emsal.pdf, E.T.: 23.11.2013.
TİMURTAŞ, Faruk Kadri (1981), Eski Türkiye Türkçesi XV. Yüzyıl (GramerMetin-Sözlük), İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
TÖREN, Hatice (2001), Alî Şîr Nevâyî Sedd-i İskenderî (İnceleme-Metin), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ÜNVER, İsmail (1975), Türk Edebiyâtında Manzum İskender-nâmeler, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara: AÜDTCF.
ÜNVER, İsmail, (1978), Ahmedînin İskender-nâmesindeki Mevlid Bölümü, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 1977den Ayrıbasım, Ankara, s. 355-411.
ÜNVER, İsmail, (1983), Ahmedî İskender-nâme İnceleme-Tıpkıbasım, Ankara: TDK Yayınları.
ÜNVER, İsmail, (1986), Ahmed-i Rıdvan, TTK Belleten, Ankara, .S.196, s. 73-125.
ÜNVER, İsmail, (1999), İskender, DİA, XXII, İstanbul: TDV Yayınları, s. 557- 559.