İDEAL İNSAN KİMDİR? FARABİ MERKEZLİ BİR OKUMA

“İdeal insan kimdir?” sorusu düşünce tarihinin her döneminde varoluşa dair sorgulama sürecinde anlamlı bir soru olarak karşımızda durmaktadır. Pek çok düşünürün bu konu hakkında yorumları olmakla birlikte çok yönlü bir düşünür olan Fârâbî böyle bir problemi insanın varoluş gayesi, ahlâkî özellikleri ve toplumsal yönüyle birlikte değerlendirmektedir. Bu makalede Fârâbî metinlerinden hareketle insanın varlık sahasındaki konumu, gayesi, kendisinde yer alan potansiyelleri, Tanrı ve âlemle ilişkisi çerçevesinde insandan beklenen yetkinliğinin neler olduğu üzerinde durulacaktır. Fârâbî metinlerinde yetkinlik insanın Tanrı-âlem-siyaset denklemi içerisinde uyumlu konumuyla değerlendirilmektedir. Tanrı’nın âleme koyduğu düzen gibi insan, kendisine verilmiş kuvvelerin yani potansiyel özelliklerin uyumlu bir şekilde kullanılmasının neticesinde yetkinliğe ulaşır. O, insanın doğru bilgi ve doğru eyleme dair erdemlerinin kazanılması ile kendisinden beklenen yetkinliğe ulaşabileceğini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Farabi, ideal insan, yetkinlik, ahlâk, erdem

"Who is the ideal person?" al-Fārābī Based Reading

"Who is the ideal person?" is a substantive question in the questioning process of existence in every period of thought history. Although many philosophers have comments on this subject, al-Fārābī, who is a multi-faceted thinker, evaluates this problem with the purpose of existence, moral characteristics and social aspects of human. In this article, based on the texts of al-Fārābī, information will be given on the position of man in the field of existence, his purpose, his potentials, and his competence in relation to God and the world. According to al-Fārābī, competency is defined with the harmonious position of man in the God-world-politics equation. Like God's order in the universe, human beings become competent as a result of both harmonious use of potential features and the forces that serve the order in the social structure. He emphasizes that by gaining the virtues of the exact knowledge and proper practice, people can achieve the competence expected from them.

Keywords:

Moral, al-Fārābī, Ideal person, Competence, Virtue,

PDF

___

Aksu, İbrahim. Fârâbî’de Temel Erdemler. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2018.
Aydınlı, Yaşar. Fârâbî’de Tanrı-İnsan İlişkisi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2000.
Bayraktar, Mehmet. İslam Felsefesine Giriş. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
Bedevi, Abdurrahman, el-İnsanü'l-kâmil fi'l-İslâm. Kuveyt: Vekaletü'l-Matbuat, 1976
Berkowitz, Marvin W. “Karakter Eğitimi Bilimi”, çev.: Macid Yılmaz, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 14/3, (2014).
Çilingir, Lokman. “Fârâbî'de Rasyonel Siyaset ve Akıl İnancı”, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 11: (Mart 2007); 199-245.
Fârâbî, Ebu Nasr Muallim-i Sâni Muhammed b. Muhammed b. Tarhan. Fusûlun Munteze‘a, thk. Fevzî M. Neccar. Beyrut: Dâru’l Meşrık, 1986.
Fârâbî. Fusûlü’l-Medenî (Fârâbî’nin İki Eseri İçinde). trc. Hanifi Özcan. İstanbul: MÜİFAV Yayınları.
Fârâbî. Kitabu arai ehli'l-medineti'l-fâzıla. nşr. Albert Nasri Nadir. Beyrut: Daru'l-Maşrık, 1986.
Fârâbî. Kitabu’l-mille ve nusus uhra. thk. Muhsin Mehdi. Beyrut: Darulmeşrik, 1991.
Fârâbî. Kitabü's-siyaseti'l-medeniyye. Haydarabad: Meclisu Daireti'l-Maarifi'l-Osmaniyye, 1346.
Fârâbî. Risale fi Mesaili Müteferrika. Haydarabad, 1944.
Fârâbi. Risaletü’t-tenbih ala sebili’s-saade. thk. Sehban Halifât. Amman: el-Câmiatü'l-Ürdüniyye, 1987.
Fârâbî. Uyûnu’l-Mesâil (el-Mecmû içinde). (Mısır: 1325/1907
Kartal, Abdullah. Abdulkerim Cîlî, Hayatı, Eserleri, Tasavvuf Felsefesi. İstanbul: İnsan Yay., 2003
Kindî. “fî Hudûdi’l-Eşyâ ve Rusûmihâ”, Resâilu’l-Kindî el-Felsefiyye. thk: Muhammed Abdu’l-Hâdî Ebû Rîde. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-Arabi, 1369/1950.
Korkut, Şenol. Fârâbî’nin Siyaset Felsefesi: Kökenleri ve Özgünlüğü. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2005.
Marquet, Yves “Fârâbî’de İniş ve Yükseliş: İkiye Ayrılan Bir Bağlantı Zinciri”. Uluslararası İbn Türk, Harezmi, Fârâbî, Beyruni ve İbn Sina Bildirileri, çev. Kenan Gürsoy. Ankara: 1990.
Türker, Ömer – Aksu, İbrahim. “Fârâbî Felsefesinin Temel Erdemleri”, Edebali İslamiyat Dergisi, 2: 4 (2008), 25-51.
Uysal, Enver. “Kindî ve Fârâbî’de Akıl ve Nefs Kavramlarının Ahlâkî İçeriği” Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13:2, 141-156.
Ülken, Hilmi Ziya. İslam Felsefesi Kaynakları ve Tesirleri: Eski Yunandan Çağdaş Düşünceye Doğru. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1967.
www.tdk.gov.tr. Erişim Tarihi 01.10.2019.
Yakıt, İsmail. “Türk-İslam Düşünürü Mevlana’ya Göre İdeal İnsan Tasavvuru”. 1. Millî ve Manevî Mevlana Kongresi. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınevi, 1986.