FARABİ VE SPİNOZA’DA BİLGİNİN BELİRLENİMLERİ VE MUTLULUK

Bu çalışmada Farabi’de aklın ve Spinoza’da ise bilginin belirlenimleri ve mutluluğun kazanılması ile ilgili fikirleri incelenmiştir. Filozofların akıl ve bilginin düzeyleri ile ilgili görüşlerinin birbirine benzer olduğu iddia edilmiş ve çalışmada bu benzerliğin gösterilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda; Farabi’nin Akıl Risalesi ve İdeal Devlet adlı çalışmalarıyla Spinoza’nın Ethica eserleri incelenmiştir. Bu inceleme, ayrı başlıklar halinde yapılarak çalışmanın sonuç bölümünde benzerlikler üzerinde durulmuştur. Buna göre; (1) Farabi’de bilkuvve akıl ile Spinoza’da birinci tür bilgi düzeyindeki bilginin edilgin ve pasif bir formda olmak anlamında benzer oldukları, (2) bilfiil akıl ile ikinci tür bilgi düzeyindeki bilginin, etkin ve aktif bir formda olmak anlamında benzer oldukları, (3) yine bilfiil akıl ile ikinci tür bilgi düzeyindeki bilginin mantıksal/çıkarımsal akıl olmak anlamında benzer oldukları, (4) müstefad akıl ile üçüncü tür bilgi düzeyindeki bilginin, sezgisel/temaşacı bir halde olmak anlamında benzer oldukları, (5) müstefad akıl ile üçüncü tür bilgi düzeyindeki bilginin, tanrısal akılla kurdukları bağlantı ve mutluluk, sonsuzluk tecrübelerinin benzer oldukları, iddia edilmiş ve incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Farabi, Spinoza, mutluluk, üçüncü tür bilgi, faal akıl, töz.

Determinations of Knowledge and Happiness in Farabi And Spinoza

In this study, the determinations of reason in Farabi and knowledge in Spinoza and their ideas about the attainment of happiness are analyzed. It is claimed that the philosophers' views on the levels of reason and knowledge are similar to each other and the study aims to show this similarity. In this context, Farabi's Treatise on Reason and Ideal State and Spinoza's Ethica were analyzed. This examination was made under separate headings and the similarities were emphasized in the conclusion section of the study. According to this; (1) the potential intellect in Farabi and the first kind of knowledge in Spinoza are similar in the sense of being in a passive and passive form, (2) the actual intellect and the second kind of knowledge are similar in the sense of being in an active and active form, (3) the actual intellect and the second kind of knowledge are similar in the sense of being logical/inferential intellect, (4) it has been claimed and analyzed that the intellect and the third kind of knowledge are similar in the sense of being in an intuitive/transcendent state, (5) the connection that the intellect and the third kind of knowledge have with the divine intellect and their experiences of happiness and eternity are similar.

Keywords:

Farabi, Spinoza, happiness, third kind of knowledge, active intellect, essence.,

PDF

___

Aslan, A. (2019). “Sunuş Farabi Hakkında”. Farabi-İdeal Devlet, içinde. (Çev. Ahmet Aslan), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Balanuye, Ç. (2016). Spinoza Bir Hakikat İfadesi. Say Yayınları.
Bircan, H. H. (2013). İslam Felsefesi Tarihine Giriş. Dem Yayınları.
Bircan, H. H. (2017). “Farabi ve mutluluk”, Doğudan Batıya Düşüncenin Serüveni-İslam Düşüncesinin Altın Çağı. (Kahraman, A. (5. Cilt Edt.). İnsan Yayınları.
Cevizci, A. (2005). Felsefe Sözlüğü. Paradigma Yayınları.
Çelik, S. (2015). Yeniçağda Bilgi Felsefesi. Doruk Yayınları.
De Spinoza, B. (2016). Ethica. (Çev. Ç. Dürüşken), Alfa Yayınları.
De Spinoza, B. (2017). Tractatus De Intellectus Emendatione, Anlama Yetisinin Düzeltilmesi Üzerine İnceleme. (Çev. E. Ayhan), Dost Yayınları.
Ergül, S. (2015). “Bedenin Düşüncesi ve Düşüncenin Bedeni”, Spinoza ile Karşılaşmalar. G. Ateşoğlu, E. Canaslan (drl.). Ayrıntı Yayınları.
Fahri, M. (2014). İslam Felsefesi, Kelamı ve Tasavvufuna Giriş. (Çev. Ş. Filiz), İnsan Yayınları.
Farabi, (2019). İdeal Devlet, (Çev. Ahmet Aslan), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Farabi. (2014). “Aklın Anlamları – Risale fi Me’ani’l-Akl”, İslam Filozoflarından Felsefe Metinleri. M. Kaya (drl.). Klasik Yayınları.
Franses, M. (2012). Spinoza'nın Tao'su. Kabalcı Yayınları.
Gökberk, M. (1998). Felsefe Tarihi. Remzi Kitabevi.
Gözkan, H. B. (2015). "Spinoza'nın Üçüncü Tür Bilgi Anlayışı ve Kant'ın Eleştirisi", Spinoza ile Karşılaşmalar. G. Ateşoğlu, E. Canaslan (drl.). Ayrıntı Yayınları.
Johnson, D. (2016). Felsefenin Kısa Tarihi, (Çev. Burcu Yalçınkaya), İnkılap Yayınları.
Savaş, E. (2015). "Bedenin Düşüncesi ve Düşüncenin Bedeni", Spinoza İle Karşılaşmalar. G. Ateşoğlu, E. Canaslan (drl.). Ayrıntı Yayınları.
Şahin, F. (2014). İslam ve Felsefe. Say Yayınları.
Tubbs, N. (2017). Batı Felsefesi Tarihi. (Çev. Doğan Barış Kılınç), Doğu Batı Yayınları.