Zamansal içerme ilişkilerini belirginleştiren ulaç eklerinin belirteç tümceciklerinde ve temel tümcedeki eylem kılınışları ile etkileşimleri
Özet: Türkçede karmaşık tümceler kuran ulaç ekleri, tümceler arasında birçok farklı türden bağdaşıklık ilişkisinin belirginleştirilmesinde kullanılmaktadır. Sözü edilen bağdaşıklık ilişkilerinin biri de zamansal çevreleme ilişkisidir. Öncelik-sonralık, içerme, karşılama, bitirme ve başlatma gibi zamansal ilişkiler ulaç ekleri ile belirginleştirilebilirler. Bu çalışmada, zamansal içerme ilişkisini belirginleştiren ulaç ekleri irdelenmiş ve bu eklerin belirteç tümceciği ve temel tümce eylemlerinin kılınış özellikleri ile etkileşimleri incelenmiştir. Kimi ulaç eklerinin eylemlerin kılınış özelliklerine duyarlı oldukları ve belirginleştirdikleri içerme ilişkisinin türünün bu duyarlılığa göre değiştiği görülmüştür.
Abstract: Converbs, which construct adverbial clauses in Turkish, are used with the purpose of designating different types of coherence relations. One of these coherence relations is temporal circumscribing relation. Converbs can designate coherence relations such as anteriority-posteriority, inclusion, reception, completion and commencement. In this study, converbs which designate temporal inclusion relations are investigated, and the interrelations of these converbs with the lexical aspect of adverbial and matrix clauses are analysed. It is observed that some converbs are sensitive to lexical aspect. These converbs also experience shifts in the types of inclusion relations that they designate according to this sensitivity.
___
Allen, J. F. (1983). Maintaining Knowledge about Temporal Intervals. Communications of the ACM, 26:11 (s. 832-843).Aydemir, Y. (2006). Sözlüksel Görünüş ve Türkçe Eylemlerin Anlambilimsel Sınıfl andırılması: Sözlükçe-Sözdizim Etkileşimi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Comrie, B. (1976). Aspect: An Introduction to The Study of Verbal aspect and Related Problems. Cambridge: CUP.
Çetintaş Yıldırım, F. (2005a). Türkçede Zaman Anlatan Ulaçların Görünüş Özellikleri. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 2:1 (s. 51-62).
Çetintaş Yıldırım, F. (2005b). Türkçede Zaman Anlatan Ulaç Yan Tümceleri Arasındaki Anlam Örtüşmeleri. Ergenç, İ. ve diğerleri (Haz.). Dilbilim İncelemeleri içinde (s. 340-350). Ankara: Doğan yayıncılık.
Çetintaş Yıldırım, F. (2010). Türkçede Belirteç Tümcecikleri: Sözbilimsel Yapı Çözümlemesi Çerçevesinde Bir Sınıfl andırma Önerisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Declerk, R. (1997). When-Clauses and Temporal Structure. London: Routledge.
Evans, V. (2003). The Structure of Time. Amsterdam: John Benjamins.
Özmen, N. (2005). Türkçe Haber Söylemi ve Bitmişlik Görünüşü. Ergenç, İ. ve diğerleri (Haz.). Dilbilim İncelemeleri içinde (s. 224-240). Ankara: Doğan.
Sanders, T. J. M. (2005). Coherence, Causality and Cognitive Complexity in Discourse. Erişim Tarihi 18 Şubat 2009, www adresi: http://w3.erss.univ-tlse2.fr/textes/pagespersos/bras/ sem05/proceedings-fi nal/03-Sanders.pdf
Smith, C. (1991). The Parameter of Aspect. Dordrecht: Kluwer.
Uzun, N. E. (1998a). Dilbilgisinin Temel Kavramları. Türkçe Üzerine Tartışmalar. Ankara: Papatya.
Uzun, N. E. (1998b). Türkçede Görünüş/Kip/Zaman Üçlüsü. Dil Dergisi, 68 (s. 5-22). Ankara: Ankara Üniversitesi.
Wierzbicka, A. (1996). Semantics: Primes and Universals. Oxford: Oxford University Press
Yavaş, F. 1982. “The Turkish Aorist.” Glossa, 16:1 (s. 40-53).
- ISSN: 1300-8552
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1990
- Yayıncı: Dilbilim Derneği