Aysun KUNDURACI

238

Etkileşimli Dilyapısı ve Türkçede Karmaşık Adlaşmalar

Bu çalışma, Türkçede karmaşık adlaşmalara yapısal çözümlemeler sunmakta ve çok birimli, özerk bileşenli bir dilbilgisi modeli önermektedir. Türkçede -DIK ve -mA adlaşmaları önceki çalışmalara da konu olmuş, anlamsal açıdan incelenmiş, +olgusal (-DIK) ve -olgusal (-mA) olarak ayırt edilmiştir. Csató (1990) ve Taylan (1998), adlaşmaları +/- bilgisellik açısından değerlendirerek, kip/kiplik ulamlarıyla ilişkilendirmiştir. Bu çalışma, kipsel ayrımı desteklemekle birlikte, dayanağının farklı yapısal kurulumlar olduğunu savunmaktadır. Çalışma, iki ayrı türetim önermektedir: sözdizimsel bir yapıya eklenen -DIK türü ve eylem tabanına eklenen -mA türü. -DIK’ı türetimsel değerlendiren çalışma, Türkçede türetimsel bir sürecin de, zaman-görünüş-kişi içeren çekimsel süreçlerde olduğu gibi, kip değeri kodlayabileceği sonucuna ulaşmaktadır. Ayrıca, biçimbilimsel işlemlerin yaratıcı olduğu ve sözlükbirimler dışında da karmaşık/anlık çıktılar sağlayabildiği örneklenmektedir. Dil dizgesindeki işlevsel yapıya (krş. LFG) ait sonuçlar da vardır: Karmaşık adlaşmalar ve tümcesel işlevleri, Türkçede özne işlevinin nesneden ve etken çatıdaki öznenin de edilgen çatıdaki özneden daha kısıtlı olduğunu ve kip kodlamanın, bir yapının özne içermesiyle bağlantılı olduğunu ortaya çıkarmaktadır.

Interactive Grammar and Complex Nominalizations in Turkish

This study examines complex nominalizations in Turkish and proposes formal analyses within a modular grammar where autonomous components operate interactively. The complex nominalizations with the -DIK and -mA suffixations in Turkish have also drawn interest, with a focus on their semantics, in previous studies, and they have been contrasted via the +factive (-DIK) vs. –factive (-mA) features. Csató (1990) and Taylan (1998) consider the two type of nominalizations in terms of +/–indicative and point to a relation between the nominalizations and modality & mood marking. Supporting the contrast which is based on mood, the present study argues that a structural difference underlies it. The study proposes two distinct structures: one for the -DIK type, in which the nominalizer is suffixed to a syntactic unit, and one for the -mA type, in which the nominalizer is suffixed to a verb stem. Treating -DIK as derivational, the study shows that a derivational process may also mark a mood value just like inflectional processes with tense, aspect and person information. The study also illustrates morphological creativity and that morphology can output not only lexeme formations or inflections but highly complex, intermediate units as well. The study refers also to the functional structure (cf. LFG) in the modular grammars: The complex nominalizations and the grammatical relations that they involve indicate that the subject is more restricted than the object and that the active subject is more restricted than the passive subject in Turkish. The study concludes that encoding a mood value is closely related to including a subject for a linguistic unit.

___

  • Achard, M. (2007). Complementation. D. Geeraerts ve H. Cuyckens (Yay. haz.), The Oxford handbook of cognitive linguistics içinde (s. 782–802). Oxford: Oxford University Press.
  • Anderson, S. R. (1982). Where is morphology? Linguistic Inquiry, 13, 571–612.
  • Aronoff, M. (1994). Morphology by itself: Stems and inflectional classes. Cambridge: MIT Press.
  • Aygen, G. (2002). Finiteness, case and clausal architecture. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Harvard University, Cambridge.
  • Aygen, G. (2006). Finiteness and the relation between agreement and nominative case. C. Boeckx (Yay. haz.), Agreement systems içinde (ss. 63–98). Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins.
  • Aygen, G. (2007). Syntax and semantics of genitive subject-case in Turkic. California Linguistic Notes, 32, 1–39.
  • Beard, R. (1995). Lexeme-morpheme base morphology. Albany: State University of New York Press.
  • Beck, D. (2000). Nominalization as complementation in Bella Coola and Lushootseed. K. Horie (Yay. haz.), Complementation: cognitive and functional perspectives içinde (s. 121–148). Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins.
  • Borsley, R. ve Kornfilt, J. (2000). Mixed extended projection. R. Borsley (Yay. haz.), The nature and function of syntactic categories. Syntax and semantics içinde (s. 101-131). San Diego: Academiz Press.
  • Bozşahin, C. (1998). Deriving the predicate-argument structure for a free word order language. Proceedings of COLING-ACL'98 içinde (s. 167–173). Montreal: ACL.
  • Bozşahin, C. (2002). The combinatory morphemic lexicon, Computational Linguistics, 28, 145–186.
  • Bresnan, J., Asudeh, A., Toivonen, I. ve Wechsler, S. (2016). Lexical-Functional syntax (2. Bs.). Oxford: WILEY Blackwell.
  • Chomsky, N. (1970). Remarks on nominalization. R. Jacobs ve P. Rosenbaum (Yay. haz.), Readings in English Transformational Grammar içinde (s. 184–221). Waltham: Blaisdell.
  • Cowper, E. (2002). Finiteness. (Yayınlanmamış Metin). University of Toronto.
  • Csató, É. Á. (1990). Non-finite verbal constructions in Turkish. B. Brendemoen (Yay. haz.), Altaica Osloensia içinde (s. 75–88). Oslo: Universitetsforlaget.
  • Dalrymple, M. ve Lødrup, H. (2000). The grammatical functions of complement clauses. M. Butt ve T. King (Yay. haz.), Proceedings of the LFG00 conference içinde (s. 104–121). CSLI Publications.
  • Dede, M. (1978). A syntactic and semantic analysis of Turkish nominal compounds. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). University of Michigan, Michigan.
  • Demirok, Ö. (2018). A semantic characterization of Turkish nominalizations. Proceedings of WCCFL 36. http://demirok.scripts.mit.edu/web/wp-content/uploads/2018/01/wccfl36_proceedings_draft.pdf)
  • Embick, D. ve Noyer, R. (2007). Distributed Morphology and the syntax/morphology interface. G. Ramchand ve C. Reiss (Yay. haz.), Oxford Handbook of linguistic interfaces içinde (s. 289–324). Oxford: Oxford University Press.
  • Erkman-Akerson, F. ve Ozil, Ş. (1998). Türkçede niteleme; sıfat işlevli yan tümceler. İstanbul: Simurg Yayınları.
  • Fodor, J. (1983). Modularity of mind: An essay on faculty psychology. Cambridge, MA: MIT Press.
  • George, L. ve Kornfilt, J. (1981). Finiteness and boundedness in Turkish. F. Heny (Yay. haz.), Binding and filtering içinde (s. 104–127). London: Croom Helm; Cambridge, Mass: MIT.
  • Givón, T. (1990). Syntax: A functional-typological introduction. Vol. 2. Amsterdam: John Benjamins.
  • Göksel, A. (1997). Morphological asymmetries between Turkish and Yakut. K. İmer ve N. E. Uzun (Yay. haz.), Proceedings of the VIII. international conference on Turkish linguistics içinde (s. 69 –76). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
  • Göksel, A. (1998). Word size. G. Booij, A. Ralli ve S. Scalise (Yay. haz.), Proceedings of the first Mediterranean conference on morphology içinde (s. 190–200). Patras: University of Patras.
  • Göksel, A. (2007). Morphology and syntax inside the word: Pronominal participles of headless relative clauses in Turkish. Proceedings of the fifth Mediterranean morphology meeting içinde. Frejus, 15-18 Eylül, 2005. http://mmm.lingue.unibo.it/proc-mmm5.php
  • Grimshaw, J. (1990). Argument structure. Cambridge, MA, US: The MIT Press. Hankamer, J. ve Knecht, L. (1976). The role of subject-nonsubject distinction in
  • determining the choice of relative participles in Turkish. J. Hankamer ve J. Aisses (Yay. haz.), Harvard studies on syntax and semantics içinde (s. 197–219). Cambridge,
 MS:
 Harvard
 University.
  • Halle, M. ve Marantz, A. (1993). Distributed Morphology and the pieces of inflection. K. Hale ve S. J. Keyser (Yay. haz.), The view from building 20 içinde (s. 111–176). Cambridge, MA: The MIT Press.
  • Harley, H. ve Noyer, R. (1999). Distributed Morphology, Glot International, 4(4), 3–9. Heim, I. ve Kratzer, A. (1998). Semantics in Generative Grammar. Oxford: Blackwell. Jackendoff, R. (2009). Compounding in the Parallel Architecture and conceptual
  • semantics. R. Lieber ve P. Štekauer (Yay. haz.), The Oxford handbook of compounding içinde (s. 105–128). Oxford: Oxford University Press.
  • Johanson, L. (2013). Selection of subjunctors in Turkic non-finite complement clauses, Bilig, 67, 73–90.
  • Kelepir, M. (2007). Copular forms in Turkish, Turkmen and Noghay. M. Kelepir ve B. Öztürk (Yay. haz.), Proceedings of the 2nd workshop on Altaic formal linguistics içinde (s. 11-13). Cambridge: MIT Working Papers in Linguistics.
  • Kennelly, S. (1996). Turkish subordination: [−CP, +Tense, +Case]. A. Konrot (Yay. haz.), Modern studies in Turkish linguistics: Proceedings of the 6th International Conference on Turkish Linguistics içinde (s. 55—75). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
  • Kornfilt, J. (2001). Functional projections and their subjects in Turkish clauses. E. E. Taylan (Yay. haz.), The verb in Turkish içinde (s. 183-212). Amsterdam: John Benjamins.
  • Kornfilt, J. (2003). Subject case in Turkish nominalized clauses. U. Junghanns ve L. Szucsich (Yay. haz.), Syntactic structures and morphological information içinde (s. 129-215). Berlin: Mouton de Gruyter.
  • Kornfilt, J., ve Whitman, J. (2011). Afterword: Nominalizations in syntactic theory. Lingua, 121, 1297–1313.
  • Kunduracı, A. (2013). Turkish noun-noun compounds: A process-based paradigmatic account (Doktora Tezi). University of Calgary, Alberta.
  • Kunduracı, A. (2015). Türkçede aitlik ulamı ve biçimsel ifadesi. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 26(1), 43–62.
  • Kunduracı, A. (2017). Process Morphology in concatenation. Büyükkantarcıoğlu, N., Özyıldırım, I. ve Yarar, E. (Yay. haz.), 45. Yıl Yazıları içinde (s. 255–278). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınevi.
  • Kunduracı, A. (2018). Türkçede etkileşimsel yantümceleme. 32. Ulusal Dilbilim Kurultayı’nda sunulan bildiri. 3-4 Mayıs 2018, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
  • Kunduracı, A. (2019a). The paradigmatic aspect of compounding and derivation. Journal of Linguistics, 55(3), 563–609.
  • Kunduracı, A. (2019b). Saltbiçim işlemleri ve taban biçimleme. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 30(2), 199–219.
  • Kural, M. (1993). V-TO-(-I-TO)-C in Turkish. F. Begnelli ve M. Kural (Yay. haz.), UCLA Occasional Papers in Linguistics 11 içinde (ss. 17–54). California: UCLA.
  • Kural, M. (1994). Yantümcelerde çekim ekleri. Dilbilim Araştırmaları, 5, 80-111.
  • Langacker, R. (1991). Foundations of Cognitive Grammar II: Descriptive applications. Stanford: Stanford University.
  • Lapointe, S. (1980). The theory of grammatical agreement. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). University of Massachusetts, Massachusetts.
  • Lees, R. B. (1965). Turkish nominalizations and a problem of ellipsis. Foundations of Language, 1 (2), 112–121.
  • Mortelmans, T. (2007). Modality in Cognitive Linguistics. D. Geeraerts ve H. Cuyckens (Yay. haz.), The Oxford handbook of cognitive linguistics içinde (s. 869–889). Oxford: Oxford University Press.
  • Ozil, Ş. (1994). Temel tümcelerde ve ortaçlı yapılarda kip anlatımı. Dilbilim Araştırmaları, 5, 112-127.
  • Özsoy, A. S. (1994). Türkçede yantümce yapısı. 3. Bilim Kurultayı. Dil Derneği. Ankara.
  • Palmer, F. R. (2007). Mood and modality. New York: Cambridge University Press.
  • Pounder, A. (2000). Processes and paradigms in word-formation morphology. Berlin: Mouton de Gruyter.
  • Sadock, J. M. (2012). The modular architecture of grammar. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Schaaik, G., van. (1998). The order of nominalizations in Turkish. Turkic Languages 3, 87–120. Wiesbaden: Harrassowitz.
  • Stump, G. (2001). Inflectional morphology. Cambridge: Cambridge University Press. Taylan, E. (1993). Türkçede -DIK ekinin yantümcelerdeki işlevi üzerine. Dilbilim Araştırmaları, 3, 161–171.
  • Taylan, E. (1998). What determines the choice of nominalizer in Turkish nominalized complement clauses? B. Caron (Yay. haz.), Proceedings of the XVIth international congress of linguists. New York: Elsevier (CD Rom).
  • Taylan, E. (2014). A modality map of Turkish. Davetli konuşmacı sunumu. 17th international conference on Turkish linguistics. Rouen.
  • Taylan, E. (2018). Türkçede dilbilgisel kiplikte olasılık ve gereklilik. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 15(2), 1–22.
  • Underhill, R. (1976). Turkish grammar. Cambridge: MIT Press.
  • Uzun, N. E. (1994). Türkçede bileşiğin biçimlenişi: Varsayımsal taban yaklaşımıyla yeni bir sınıflama. Dilbilim Araştırmaları, 5, 128–140.
  • Vendler, Z. (1967). Linguistics in philosophy. Ithaca: Cornell University Press.
  • Zwicky, A. M. (1984). Reduced words in highly modular theories: Yiddish anarthrous locatives reexamined. Ohio State University working papers in linguistics, 29, 117-126.
Dilbilim Araştırmaları Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-8552
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 1990
  • Yayıncı: Dilbilim Derneği
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Son Edinilen İlk Unutulur Prensibi: Tipik Gelişim Gösteren Çocuklar ve Broka Afazili Bireylerin Türkçe İlgi Tümcelerini Anlamlandırma Süreçleri

Duygu Özge, Müzeyyen Çiyiltepe, Hasan Gürkan Tekman

Anadilinde ve İkinci Dilde Metaforik Dilin İşlemlenmesi: Öz- İlerlemeli Okuma Çalışması

Sümeyra ÖZKAN, Mehmet AYGÜNEŞ, Merve DİKMEN

Etkileşimli Dilyapısı ve Türkçede Karmaşık Adlaşmalar

Aysun KUNDURACI

Türkçede Bağlılaşık Yapılar

Metin BALPINAR

Last-Acquired-First-Forgotten: Interpretation of Turkish Relative Clauses in Typically Developing Children and Adults with Broca’s Aphasia

Duygu ÖZGE, Müzeyyen ÇİYİLTEPE, Hasan Gürkan TEKMAN

Zihinsel Durumların Dilde ve Bilişte Temsili

Ercenur ÜNAL, Özge BATURLAR