Türkçede Etkin Alanların Bilişsel Anlambilim Açısından İncelenmesi: “Kırmızı” Sıfatı Örneği
Anlam başta felsefe olmak üzere dilbilim, göstergebilim, psikoloji, nöroloji gibi birçok alanda araştırma nesnesi yapılan temel kavramların başında gelmektedir. Yüzyıllardır sınırları çizilmeye çalışılan söz konusu kavramı her disiplin kendi bakış açısıyla, farklı bir zeminde ele almaktadır. Dilbilimde anlamın üretimi, büyük oranda anlambilim alt disiplinince konu edilmektedir. Bu çalışmada dilde anlam üretim dinamiklerinden biri olan etkin alanlar olgusunun sıfatlar üzerinde nasıl çalıştığını temellendirmek amaçlanmaktadır. Sıfatlarda etkin alan görünümleri, sıfat ve gönderimde bulunduğu ada ilişkin bilişsel eşleşmelerin hangi koşullarda ve ne şekilde çeşitlenebileceğini ortaya koymaya yardımcı olan bir bilişsel anlambilim terimi olarak tanımlanabilir. Çalışmada kırmızı sıfatının TUD v3 aracılığıyla bağımlı dizinleri elde edilmiş ve söz konusu bağımlı dizinlerdeki örüntüler içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Sıfat-ad eşleşmesinin her zaman nitelenen adın tamamına yönelik olmadığı; sıfatların, adın öngörülebilen ya da öngörülemeyen belirli bir bölümüyle etkileşim kurabildiği, söz konusu etkileşimin aynı zamanda bağlamdan da etkilenebildiği elde edilen sonuçlar arasındadır.
Anahtar Kelimeler:
renk sıfatı, etkin alan, anlambilim, derlem
An Analysis of Active Zones in Turkish in terms of Cognitive Semantics: Example of Adjective “kırmızı”
Meaning is one of the most significant concepts among the ones which are researched like linguistics, semiotics, psychology, neurology and especially philosophy. Every discipline has studied on this concept, which has been struggled to draw the limits of, with its own view on a different surface. Production of meaning in linguistics mostly has been come up in the picture by the sub-discipline of semantics. In this study, it is aimed to base on how the concept of active zones, which is one of the dynamics of meaning production, work on adjectives. Appearance of active zones in adjectives can be defined as a cognitive semantics term that helps to show under what condition and how cognitive matching of an adjective and the referred noun can vary. In the study, the dependent indexes of the adjective kırmızı have been obtained via TUD v3 and the patterns in these indexes have been analysed with content analyse method. Among the results, adjective-noun match does not always address the whole noun that is referred, that adjectives can interact with certain predicted or unpredicted parts of the noun and that this interaction can be influenced by context at the same time.
Keywords:
Colour Adjectives, Active Zone, Semantics, Corpus,
___
- Aksan, D. (1998). Anlambilim. Ankara: Engin Yayınevi.
- Aksan, Y. vd. (2012). Construction of the Turkish national corpus (TNC). Proceedings of the Eight International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2012). İstanbul. Turkiye.http://www.lrec-conf.org/proceedings/lrec2012/papers.html.
- Büyükkantarcıoğlu, N. 2006. Söylemden ideolojiye: eleştirel söylem çözümlemesi. (Edt: Kocaman, A.) Dilbilim Temel Kavramlar, Sorunlar, Tartışmalar. sf. 101-113. Ankara: Dil Derneği Yayınları.
- Croft, W. & Cruse A. D. (2004). Cognitive linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
- Cruse, A. (2000). Meaning in language: an ıntroduction to semantics and pragmatics. Oxford: Oxford University Press.
- Erkuş, A. (2009). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Evans, V. (2012). Cognitive linguistics. Wiley Interdisciplinary Reviews: Cognitive Science. 3 (2). s. 129–141.
- Glesne, C. (2013). Nitel araştırmaya giriş. (Çev. A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu) Ankara: Anı Yayıncılık.
- Langacker, L. (1987). Foundations of cognitive grammar. theoretical prerequisites. Stanford: Stanford University Press.
- Langacker, L. (1999). Grammar and conceptualization. Berlin/ New York: Mouton de Gruyter.
- Langacker, L. (2004). Metonymy in grammar. Journal of Foreign Languages. 6 2-24.
- Langacker, L. (2009). Investigations in cognitive grammar. Berlin/ New York: Mouton de Gruyter.
- Lee, D. (2005). Cognitive linguistics. Oxford: Oxford University Press.
- Stubbs, Michael (2001) Texts, corpora, and problems of ınterpretation: a response to widdowson. Applied Linguistics, 22. s. 149–172.
- Tavşancıl, E. & Aslan A.E. (2001). İçerik analizi ve uygulama örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınevi.
- ISSN: 1304-6594
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2004
- Yayıncı: Mersin Üniversitesi