İBN KESÎR’İN EL-BİDÂYE VE’N-NİHÂYE ADLI ESERİNDE GEÇEN DEPREME DAİR KAYITLARININ ANALİTİK DEĞERLENDİRMESİ

Bu çalışmada İslam tarihçiliğinin mühim temsilcilerinden sayılan İbn Kesir’in el-Bidâye ve’n-Nihâye fi’t-Tarih adlı eserinin son 500 yıllık zaman diliminde (Hicri 245-744) depreme dair sunulan kayıtlar incelenmektedir. Esasen depremin doğrudan ya da dolaylı olarak tüm insanlığı etkilediği ileri sürülebilir. Bilhassa deprem kuşağı adı verilen ve kırılmaya müsait fay hatları üzerindeki yerleşim yerleri bu yıkıcı doğal afetten daha çok etkilenir. Bu nedenle insanlığın ortak tecrübesini gelecek nesillere aktarma iddiası taşıyan tarih kitaplarının da depremlere dair kayıtlar sunduğu görülmektedir. Orta Çağ’da yaşamış mühim tarihçilerden biri olan İbn Kesir, el-Bidâye ve’n-Nihaye adıyla şöhret bulan bir dünya tarihi kaleme almıştır. Eserin müellifi, her ne kadar siyasi tarih merkezli bir anlatım tercih etmiş görünse de toplumu derinden etkileyen depremlere dair malumat vermekten de geri durmamıştır. Anakronizme düşmeden ve İbn Kesir’in yaşadığı XIV. Yüzyıl şartları hesaba katılarak yapılacak bir değerlendirmede, onun sunduğu kayıtlardan farklı şekillerde yararlanılabileceği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

Deprem, İstatistik, İbn Kesir, el-Bidâye ve’n-Nihaye

PDF

___

Abbadî, A. M. –Salim, A. (1981). Tarihü’l-bahriyyeti’l-islâmiyye fi mısr ve’ş-şam. y.y.
Antâkî, Ebü’l-Ferec Yahyâ b. Saîd b. Yahyâ. (1990). Tarihu’l-antakî el-ma’ruf bi sılati tarihu utiha. (thk. Abdusselam tedmûrî). y.y.
Arık, F. Ş. (1994). Selçuklular zamanında anadolu’da meydana gelen depremler. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, (16 27), 13-32.
Arslantaş, N. (2008). İslam dünyasında samiriler. İz yayıncılık
-----------(2015). İslam tarihinde depremler ve algılanma biçimleri. İz yayıncılık
Barthold W (2022). İran tarihî coğrafyası. (Çev. Ö. Alkaç). Selenge Yayınları.
Belgin Ç. D. (2021) Korunması gereken bir yerleşim: misis, Stratejik ve sosyal araştırmalar Dergisi, 5 (3), 707-737.
Demirkent, I. (2020). İslam ansiklopedisi. (c. 30, s. 178-181). TDV Yayınları.
Ebü’l-Fidâ, el-Melikü’l Müeyyed İmadüddin İsmail b. Ali. (2017). Takvimü’l-büldan (Ebü’l-fida coğrafyası), (h. R. Şeşen). Yeditepe.
Finkel, C. (2001). A consideration of the sources for the historical seismicity of Anatolia. Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Afetler ve Deprem Semineri. Globus Dünya Basımevi. ss. 277-289.
Hamevî, Abdillah Şihabüddin Yakut b. Abdillah Hamevî. (t.y.). Mu’cemü’l büldân. Darü’s-Sadr.
İbn Battûta, Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî. (2005). İbn battûta seyahatnamesi. (Çev. A. S. Aykut). Yapı Kredi Yayınları.
İbn Devâdârî, Ebû Bekr b. Abdullah b. Aybek. 1960. Kenzü’d-dürer ve câmiu’l-gurer I-IX, C. IX, ed-dürrü’l-fâhir fî sîreti’l-meliki’n-nâsır, (thk. Hans Robert Roemer). y.y.
İbn Havkal, Ebü’l-Kasım Muhammed b. Alî en-Nasîbî el-Bağdâdî. (2021). Sûretü’l-arz (Onuncu asırda islam coğrafyası). (Çev. R. Şeşen). Yeditepe.
İbn Kesîr, İmadüddin İsmail b. Şihabüddin Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr. (1995) . El-bidâye ve’n-nihâye (büyük islam tarihi). (Çev. M. Keskin). Çağrı Yayınları.
İbnü’l-Esîr, Ali b. Ebü’l-Kerem. (1965). el-Kâmil fi’t-tarih. I-XIII. (thk. C.J. Tornberg). y.y. İncil. (2008). Zirve Yayıncılık.
Kaya, S-Kıyılı, R. (2009). Antakya’da ortaçağ’da meydana gelen doğal âfet ve salgın hastalıklara bir bakış. Mustafa kemal üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü dergisi. 6 (12), 403-418.
Makdisî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed Makdisî. (t.y.). Ahsenü't-tekasim fî ma'rifeti'l-ekalim. Mektebetü Medbûlî.
Nüveyrî, Ebu’l-Abbas Şihabüddîn Ahmed b. Abdülvehhâb b. Muhammed el-Bekrî et-Teymî el-Kureşî. (2004). Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb, C. XXXII (thk. Üstaz İbrahim Şemseddin). y.y.
Özgüdenli, O. G. (2008). Rey. İslam ansiklopedisi. (c.35, s. 40-41). TDV Yayınları.
Sağlam, A. (2016). Memlûk çağında 1304 kahire depremi ve etkileri. Afyon Kocatepe üniversitesi sosyal bilimler dergisi. 18 (2),171-181.
Sıbt İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Muzaffer Şemsüddîn Yûsuf. (1951). Mirʾâtü’z-zamân fî târîḫi’l-aʿyân. C. I-VIII. Dairetü Mearif-i Osmaniye.
Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-Süyûtî eş-Şâfiî. (1407/1987). Keşfü’s-salsale an vasfi’z-zelzele, (thk. M.Kemalüddin İzzüddin). y.y.
Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir. (1967).Tarihu’t-taberî, I-X, (thk. Ebû’l-Fadl İbrahim).y.y.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, strateji ve bütçe başkanlığı, Kahramanmaraş ve Hatay depremleri raporu, Mart 2023
Urfalı mateos vekayi-namesi (952-1136) ve papaz grigor’un zeyli (1136-1162). (1987). (trc. Hrant D. Andreasyan, notlar:E. Dulaurer, çev. M. Halil Yınanç, Türk Tarih Kurumu.
Yakûbî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebî Ya‘kūb İshâk b. Ca‘fer b. Vehb b. Vâzıh. (t.y.). Tarih. y.y.
Yûnînî, Ebü’l-Feth Kutbüddîn Mûsâ b. Muhammed b. Ahmed el-Ba‘lebekkî. (1347/1954). Zeylü mirʾâti’z-zamân. y.y. Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman. (1948). el-İber fî ḫaberi men ġaber. (thk. Salahaddin Müneccid).y.y.