İddia ve Savunmanın Genişletilmesi veya Değiştirilmesi Yasağı İlkesinin İdari Yargılama Hukukunda Uygulanabilirliği

Medeni yargılama hukukunda uygulanan iddia ve savunmanın genişletilmesi veya değiştirilmesi yasağı uyarınca taraflar belli bir aşamadan sonra hâkimden hüküm altına almasını istedikleri talep sonucunu genişletip değiştiremeyecekleri gibi, bu taleplerini dayandırdıkları maddi vakıaları da değiştiremezler ve bunlara yenilerini ekleyemezler. Birtakım istisnaları bulunan bu kural, medeni yargılama hukukuna hâkim olan teksif ve taraflarca hazırlama ilkeleriyle tamamıyla uyumludur. Aynı kuralın idari yargılama hukukunda da uygulanıp uygulanmayacağı ise tartışmalıdır. Tartışmanın nedeni ise İdari Yargılama Usulü Kanunu (m. 20) ile hem resen inceleme ilkesinin benimsenmiş olması hem de “Taraflar, sürenin geçmesinden sonra verecekleri savunmalara veya ikinci dilekçelere dayanarak hak iddia edemezler” (m. 16/4) şeklinde bir kurala yer verilmiş olmasıdır. Kanaatimizce bu hüküm medeni yargılama hukukunda olduğu gibi yargılamanın belli bir aşamasından sonra hem talep sonucunun hem de bu talep sonucunun dayandırıldığı vakıaların genişletilmesi veya değiştirilmesini yasaklamamakta, yalnızca talep sonucunun genişletilmesi veya değiştirilmesini yasaklamaktadır. Çünkü resen inceleme yetkisi, uyuşmazlığa yol açan vakıaların tespiti ve incelenmesini de içermektedir. Hâkimin resen yaptığı bir işlemin taraflarca yapılmasının talep edilemeyeceğini iddia etmek ise anlamsızdır. Dolayısıyla idari yargılama hukukunda iddia ve savunmanın genişletilmesi veya değiştirilmesi yasağı, yalnızca talep sonucuyla sınırlı olup, yeni vakıaların ileri sürülmesine engel değildir. Fakat eklemek gerekir ki, aslında bu hüküm bulunmasaydı dahi aynı sonuca yine ulaşılabilirdi. Çünkü idari yargıda dava açma süreleri hak düşürücü nitelikte sayıldığından hâkim tarafından resen nazara alınmakta ve dolayısıyla sürenin geçmesinden sonra ileri sürülen maddi hukuka ilişkin her yeni talep bu sebeple zaten incelenmeksizin reddedilecektir. Söz konusu taleplerin, davanın duruşmalı olarak görülmesi, delil tespiti yapılması, keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılması vb. yargılama usulüne ilişkin hususlara dair olması da sonucu değiştirmez. Çünkü söz konusu talepler de dâhil olmak üzere genel olarak yargılama usulüne ilişkin taleplerin hangi süre zarfında ve ne şekilde ileri sürülebileceğine ilişkin özel hükümler Kanunda zaten mevcuttur. Dolayısıyla böyle bir kuralın Kanunda yer almasından ise almaması daha doğru ve yerinde olurdu.

___

  • AKYILMAZ, Bahtiyar / SEZGİNER, Murat / KAYA, Cemil: Türk İdari Yargılama Hukuku, 1. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2018. ARAL, Kenan: Danıştay Muhakeme Usûlü, Sevinç Matbaası, Ankara, 1965. ARMAĞAN, Tuncay: İdarenin Sorumluluğu ve Tam Yargı Davaları, Seçkin, Ankara, 1997. ARSLAN, Ramazan / YILMAZ, Ejder / TAŞPINAR AYVAZ, Sema: Medeni Usul Hukuku, 1. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2016. BROYELLE, Camille: Contentieux administratif, 4. Baskı, LGDJ, Paris, 2016. BUDAK, Ali Cem / KARAARSLAN, Varol: Medeni Usul Hukuku, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2017. CANDAN, Turgut: İdari Yargılama Usulü, 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2011. CHAPUS, René: Droit du contentieux administratif, 13. Baskı, Montchrestien, Paris, 2008. ÇINAR, İbrahim: “Mahkemeye Erişim Hakkı Kapsamında İdari Yargıda Islah”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Sayı: 7, Yıl: 2016 (s. 479-506). DEGUERGUE, Maryse: “Les principes directeurs du procès administratif”, Traité de droit administratif, Cilt II, (Eds. GONOD, Pascale / MELLERAY, Fabrice / YOLKA, Philippe), Dalloz, Paris, 2011. DURAN, Lûtfi: “İdari Kazada Dava Açma Müddeti”, İÜHFM, Cilt: XI, Sayı: 1-2, Yıl: 1945. GABOLDE, Christian: Procédure des tribunaux administratifs et des cours administratives d’appel, 6. Baskı, Dalloz, Paris, 1997. GOHIN, Olivier, Contentieux administratif, 8. Baskı, LexisNexis, Paris, 2014. GÖZLER, Kemal: İdare Hukuku, Cilt II, 3. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2019. GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref: Yönetsel Yargı, 26. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2007. GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref / TAN, Turgut: İdare Hukuku Cilt: II, İdari Yargılama Hukuku, 6. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2012. GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref / DİNÇER, Güven: İdari Yargılama Usulü, Turhan Kitabevi, Ankara, 1996. GUYOMAR, Mattias / SEILLER, Bertrand: Contentieux administratif, 3. Baskı, Dalloz, Paris, 2014. GÜRAN, Sait: “Türk İdare Hukuku’nda Tazminat Miktarının Saptanması”, Sorumluluk Hukukunda Yeni Gelişmeler Sempozyumu (III), İÜHFY, 1980. HEURTÉ, André: “Les Conclusions Et Les Moyens Nouveaux Présentés à l’Audience Du Tribunal Administratif”, AJDA, 1957-1. KARAKUŞ, Mehmet: “İdari Yargıda Islah”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı: 17, Yıl: 5, Ankara, 2014. KARAVELİOĞLU, Celal: İdarî Yargılama Usûlü Kanunu (2 Cilt), Yayınevi ve Yayın yeri Yok, Beşinci Baskı, 2001. KAYA, Cemil / AKCAN, Recep: “Medeni ve İdari Yargıda İddia ve Savunmanın Genişletilmesi veya Değiştirilmesi Yasağı”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt: LXVII, Sayı: 1-2, Yıl: 2009 (s. 123-142). KURU, Baki: İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku, 1. Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2016. LE BERRE, Hugues: Droit du contentieux administratif, 1. Baskı, Ellipses, Paris, 2002. LE BOT, Olivier: Contentieux administratif, 1. Baskı, Larcier, Bruxelles, 2014. ONAR, Sıddık Sami: İdare Hukukunun Umumi Esasları, Cilt: III, 3. Baskı, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1966. PEISER, Gustave: Contentieux administratif, 16. Baskı, Dalloz, Paris, 2014. PEKCANITEZ, Hakan / ÖZEKES Muhammet /AKKAN, Mine / TAŞ KORKMAZ, Hülya (editörler): Medeni Usul Hukuku, Cilt: II, 15. Baskı, Oniki Levha, İstanbul, 2017. ROUAULT, Marie-Chiristine: Contentieux administratif, 1. Baskı, Larcier, Bruxelles, 2015. SANCAKDAR, Oğuz: İdari Yargılama Hukuku, 1. Baskı, Seçkin, Ankara, 2018. SEZGİNER, Murat: “İdari Yargıda İstinaf İncelemesinin Esasları İle İstinaf İncelemesin-de İçtihat Aykırılıkları Sorunu ve Çözüm Yolları”, 150. Yıl Danıştay ve İdari Yargı Günü Sempozyumu, Danıştay Başkanlığı Yayını, 2018 (s. 111-134). TUNCAY, Aydın H. / ÖZDEŞ, Orhan / BAŞPINAR, Recep: “İdari Yargılama Usulü”, Yüzyıl Boyunca Danıştay, 2. Baskı, Danıştay Başkanlığı Yayını, Ankara, 1986 (s. 598-729). ULER, Yıldırım: “Yönetsel Yargıda Dava Süreleri”, I. Ulusal İdare Hukuku Kongresi, Birinci Kitap, İdari Yargı, Danıştay Başkanlığı Yayını, Ankara, 1-4 Mayıs 1990. YENİCE, Kâzım / ESİN, Yüksel: İdari Yargılama Usulü, (2 cilt), Arısan Matbaacılık, Ankara, 1983. YILMAZ, Ejder: “İdari Yargıda İddianın ve Savunmanın Genişletilmesi/Değiştirilmesi Yasağı”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl: 1983, Sayı: 3-4 (s. 11-34). YORGANCIOĞLU, Erçetin: “Danıştay Yargılama Usulünde Re’sen İnceleme Yetkisi”, İdare Hukuku ve İdari Yargı İle İlgili İncelemeler I, Danıştay Başkanlığı Yayını, Ankara, 1976 (s. 218-251). ZABUNOĞLU, Yahya K.: İdare Hukuku (2 cilt), 1. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2012.