Muş Koşullarında Ekmeklik Buğday (Triticum aestivum L.) Genotiplerinin Verim ve Verim Bileşenleri Bakımından Değerlendirilmesi

Muş ilinde kış koşulları çok sert geçtiğinden dolayı genel olarak kışlık ekmeklik buğday yetiştiriciliği yapılmaktadır. Çalışma, 2020-2021 üretim sezonunda Muş’un yağışa dayalı koşullarında yürütülmüştür. Deneme, 15 ekmeklik buğday genotipi ile Tesadüf Blokları Deneme Deseninde 3 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Verim bileşenlerinin tane verimi ile ilişkisinin belirlenmesi amacıyla yapılan analizler sonucunda, araştırılan tüm özelliklerde genotipler arasında p<0.01 seviyesinde önemli farklılıklar olduğu gözlenmiştir. Çalışmada; G1, G2, G3, G5, Hanlı ve Yıldırım genotiplerinin Muş koşullarında yüksek adaptasyon ve tane verimi potansiyeline sahip olduğu belirlenmiştir. Özellikle, G3 ileri kademe hattı en yüksek tane verimine sahip olmakla beraber hemen hemen tüm özelliklerde öne çıkmıştır. Korelasyon analizine göre, tüm verim bileşenlerinin tane verimi ile pozitif ve önemli ilişkili olduğu anlaşılmıştır. Bu durumda, ıslah programlarında buğdayın erken jenerasyonlarında seleksiyon için verim bileşenlerinin dikkate alınması önerilebilir. Muş koşullarında, ekmeklik buğday ile ilgili sınırlı sayıda çalışma olduğundan dolayı yeni çalışmaların yapılması önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Buğday, Verim, Başak uzunluğu, Başak ağırlığı

Evaluation of Bread Wheat Genotypes in terms of Yield and Yield Components in Muş Conditions

Since the winter conditions are very harsh in Muş, winter bread wheat is grown in general. The study was set up in Muş province in the 2020-2021 growing season, under rainfall conditions. The trial was carried out with 15 bread wheat genotypes in a Random Blocks Experimental Design with 3 replications. As a result of the analysis carried out to determine the relationship between yield components and grain yield, it was observed that there were significant differences at the p<0.01 level between genotypes in all investigated characteristics. In the study; G1, G2, G3, G5, Hanlı and Yıldırım genotypes were determined to have high adaptation and grain yield potential in Muş conditions. In particular, the G3 advanced stage line has the highest grain yield and has come to the fore with almost all its features. According to the correlation analysis, it was understood that all yield components were significantly and positively related to grain yield. In this case, it may be suggested to consider yield components for selection in early generations of wheat in breeding programs. In Muş conditions, it is important to conduct new studies since there are limited studies on bread wheat.

Keywords:

Wheat, Yield, Spike length, Spike weight,

PDF

___

TMO, Toprak Mahsuller Ofisi Genel Müdürlüğü. 2020 Hububat sektör raporu. Ankara, (2021). Erişim Tarihi: 01.03.2022. [Online]. https://www.tmo.gov.tr/Upload/Document/sektorraporlari/hububat2020.pdf.
TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu. (2021). Erişim Tarihi: 03.04.2022. [Online]. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=tarim-111&dil=1.
H. Kılıç, “Su kesmesine maruz buğday ekim alanlarında sırta ekim sistemlerinin uygulanabilme imkanlarının değerlendirilmesi”. ÜNİDAP Uluslararası Bölgesel Kalkınma Konferansı, 28-30 Eylül, 2016, Muş.
W. H. Preiffer, K. D. Sayre and T. S. Payne, “Increasing durum wheat yield potential and yield stability”. Proceeding of the Warren E. Kronstad Symposium CIMMYT, 15-17 March, 2001, pp. 120-123.
S. Bayram, A. Öztürk ve M. Aydın, “Ekmeklik buğday genotiplerinin erzurum koşullarında tane verimi ve verim unsurları yönünden değerlendirilmesi”. YYÜ Tarım Bil. Derg., cilt 27, sayı 4, s. 569-579, 2017.
C. Çekiç, “Kurağa dayanıklı buğday (Triticum aestivum L.) ıslahında seleksiyon kriteri olabilecek fizyolojik parametrelerin araştırılması”. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Ens., Ankara, s. 114, 2007.
T. Usta ve M. Yağmur, “kırşehir ekolojik koşullarında bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin (Triticum aestivum L.) verim ve verim öğelerinin belirlenmesi üzerine bir çalışma”. Kırşehir Ahi Evran Üniv. Zir. Fak. Derg., cilt 1, sayı 1, s. 36-54, 2021.
Z. Mut, N. Aydın, H. Özcan ve O. Bayramoğlu, “orta karadeniz bölgesi’nde ekmeklik buğday (triticum aestivum l.) genotiplerinin verim ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi”. GOP Üniv. Zir. Fak. Derg., cilt 22, sayı 2, s. 85-93, 2005.
İ. Naneli, M. A. Sakin ve A. S. Kıral, “Tokat-Kazova şartlarında bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi”. GOÜ. Zir. Fak. Derg., cilt 32, sayı 1, s. 91-103, 2015.
M. A. Sakin, İ. Naneli, A. G. Göy ve K. Özdemir, “Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin Tokat-Zile koşullarında verim ve verim komponentlerinin belirlenmesi”. GOÜ. Zir. Fak. Derg., cilt 32, sayı 3, s. 119-132, 2015.
O. Bilgin ve K. Z. Korkut, “Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşit ve hatlarının tane verimi ve bazı fenolojik özelliklerinin belirlenmesi”. Tekirdağ Zir. Fak. Derg., cilt 2, sayı 1, s. 57-65, 2005.
A. Öztürk ve Ş. Akten, “Kışlık buğdayda bazı morfolojik karakterler ve tane verimine etkileri”. Turkish J. of Agric. and Forest., cilt 23, s. 409-4022, 1999.
Anonim, “Yıldız Alparslan Tarım İşletmesi meteoroloji istasyonu kayıtları”, 2022.
M. Kalaycı, Using Jump with Examples and Variance Analysis Models for Agricultural Research. Anatolian Agric. Res. Inst. Direct. Public., Pub. No: 21, Eskişehir, 2005.
D. Kaydan ve M. Yağmur, “Van ekolojik koşullarında bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin verim ve verim öğeleri üzerine bir araştırma”. Tarım Bil. Derg., cilt 14, sayı 4, s. 350-358, 2008.
H. Aktaş, M. Karaman, E. Oral, E. Kendal ve S. Tekdal, “Bazı ekmeklik buğday genotiplerinin (Triticum aestivum L.) doğal yağış koşullarındaki verim ve kalite parametrelerinin değerlendirilmesi”. Tarla Bit. Merk. Araş. Enst. Derg., cilt 26, sayı 1, s. 86-95, 2017.
Y. Doğan ve E. Kendal, “Diyarbakır koşullarında bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) genotiplerinin tane verimi ve bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi”. YYÜ. Tarım Bil. Derg., cilt 23, sayı 3, s. 199-208, 2013.
M. Karaman, C. Akıncı ve M. Yıldırım, “Ekmeklik buğdayda morfolojik özellikler ile tane verimi arasındaki ilişkinin biplot analiz yöntemi ile incelenmesi”. Tarım Bil. Araşt. Derg., cilt 8, sayı 2, s. 12-15, 2015.
S. Aydoğan ve S. Soylu, “Ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve verim öğeleri ile bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi”. Tarla Bit. Merk. Araş. Enst. Derg., cilt 26, sayı 1, s. 24-30, 2017.
R. Aydoğan, “Bursa ekolojik koşullarında bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin tarımsal özelliklerinin değerlendirilmesi”. Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniv. Fen Bil. Enst., Tarla Bit. Ana bilim Dalı, Bursa, 2018.
A. Mutlu ve T. Taş, “Türkiye’de yetiştirilen bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin yarı kurak iklim koşullarında (Triticum aestivum L.) kalite özellikleri ile verim ve verim unsurlarının incelenmesi”. Avrupa Bil. ve Tek. Derg., cilt 19, s. 344-353, 2020.
S. Akkaya ve B. Kara, “Ekmeklik buğdayda ahır ve yeşil (karabuğday, fiğ) gübre uygulamalarının verim ve kaliteye etkisi”. Süleyman Demirel Üniv. Zir. Fak. Derg., cilt 13, sayı 1, s.1-8, 2018.
R. Kara, A.Y. Dalkılıç, H. Gezginç ve M.F. Yılmaz, “Kahramanmaraş koşullarında bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve verim unsurları yönünden değerlendirilmesi”. Türk Tarım ve Doğa Bil. Derg., cilt 3, sayı 2, s. 172–183, 2016.
H. Güngör ve Z. Dumlupınar, “Bolu koşullarında bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin verim, verim unsurları ve kalite yönünden değerlendirilmesi”. Türk Tarım ve Doğa Bil. Derg., cilt 6, sayı 1, s. 44-51, 2019.
F. Kahrıman, “Bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve kalite değerlerinin belirlenmesi”. Yüksek Lisans Tezi, ÇOMÜ Fen Bil. Enst., Tarla Bitk. Ana bilim Dalı, Çanakkale, 2007.
Ş. Tayyar ve M. K. Gül, “Evaluation of 12 bread wheat varieties for seed yield and some chemical properties grown in Northwestern Turkey”. Asian J. of Chemistry, cilt 20, sayı 5, s. 3715-3725, 2008.
I. Hussain, M.A. Khan and E.A. Khan, “Bread wheat varieties as influenced by different nitrogen levels”. J. of Zhejiang Univ. Science B, vol. 7, no. 1, pp. 70-78, 2006.
M. Bhatta, V. Shamanin, S. Shepelev, P.S. Baenziger, V. Pozherukova, I. Pototskaya and A. Morgounov, “Marker-Trait Associations for Enhancing Agronomic Performance, Disease Resistance, and Grain Quality in Synthetic and Bread Wheat Accessions in Western Siberia”. G3-Genes Genomes Genetics, vol. 9, pp. 4209-4222, 2019.
S. Özen ve Z. Akman, “Yozgat ekolojik koşullarında bazı ekmeklik buğday çeşitlerinin verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi”. Süleyman Demirel Üniv. Zir. Fak. Derg., cilt 10, sayı 1, s. 35-43, 2015.
İ. İpek, “Sakarya şartlarında farklı ekim sıklıklarında bazı buğday çeşitlerinin verim ve kalite değişimlerinin belirlenmesi”. Yüksek Lisans Tezi, NKÜ Fen Bil. Enst., Tarla Bit. Anabilim Dalı, Sakarya, 2016.
K. Boru, S. Yıldırım ve E. Aydoğan Çiftçi, “Ekmeklik buğday genotiplerinde verim ve verim öğelerinin korelasyon ve path analizi ile incelenmesi”. Türk Tarım ve Doğa Bil. Derg., cilt 6, sayı 3, s. 379-387, 2019.