Ahmet ACEMOĞLU, Zekeriya AKTÜRK

Tıbbi araştırmalarda güvenilirlik ve geçerlilik

Tıbbi araştırmalarda sıklıkla araştırma ölçeklerine başvururuz. Sadece psikometrik ölçümler için değil, her çeşit ölçümde güvenilirlik ve geçerlilik kavramlarını gündeme getirebiliriz. Bu yazıda güvenilirlik ve geçerlilik kavramlarının örneklendirilerek açıklanması amaçlanmıştır. Bir ölçeğin/ölçümün güvenilirliğini ve geçerliliğini bilimsel yöntemlerle değerlendirmek mümkündür. Bir ölçeğin güvenilirliğinden bahsedince akla stabilliği (aynı örneklemde yapılan tekrarlayan ölçümlerden aynı sonucun alınması ), eşdeğerliliği ve homojenliği gelir. Homojenlik açısından güvenilirlik ölçeğin iç özelliğiyle (iç tutarlılık “internal consistency”) ilgilidir; aynı yapıyı ölçen maddelerin ne kadar benzer sonuçlar verdiğinin ölçülmesidir. Yani aynı özelliği ölçmede farklı maddelerin ne kadar tutarlı olduğunun incelenmesidir. Bu kavramlara göre aşağıdaki güvenilirlik çeşitleri ile ölçebiliriz: paralel formlar, test/tekrar test (test/retest), gözlemciler arası güvenilirlik, yarıya bölme (split half) ve Cronbach alfa. Geçerlilik açısından içerik geçerliliği (Content validity), tahmin ettirici geçerlilik (Predictive validity), yapı geçerliliği (Construct validity), eş zamanlı geçerlilik (Concurrent validity) ve Görünüm geçerliliğinden (Face validity) bahsedilebilir. Bilim ölçüm demektir. Yanlış ölçümler yapmak kanıtlarımızın ve tedavilerimizin güvenilmez olmasına yol açar. Bu nedenle ölçüm araçlarımızın geçerli ve güvenilir sonuçlar vermesine azami önem göstermeliyiz.

PDF

___

1. Crocker L, Algina J. Introduction to Classical and Modern Test Theory. Fort Worth: Holt, Rinehart and Winston; 1986.

2. Meeker WQ, Escobar LA. Statistical Methods for Reliability Data. Hoboken, New Jersey: Wiley; 1998.

3. Borsboom D, Mellenbergh GJ, Heerden Jv. The concept of validity. Psychological Review 2004;111(4):1061-1.

4. Filiz TM, Topsever P, Uludağ C, Görpelioğlu S, Çınar N. Türk kadınlarında üriner inkontinans şiddeti ve yaşın jenerik yaşam kalitesi sf-36 üzerine etkileri. Turkiye Klinikleri J Med Sci 2007;27(2):189-4.

5. Paker N, Buğdaycı D, Sabırlı F, Özel S, Ersoy S. Diz incinme ve osteoartrit sonuç skoru: Türkçe sürümünün güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Turkiye Klinikleri J Med Sci 2007;27(3):350-6.

6. Aktürk Z, Dağdeviren N, Türe M, Tuğlu C. Birinci basamak için beck depresyon tarama ölçeği’nin türkçe çevriminin geçerlik ve güvenirliği. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi 2005;9(3):117-2.

7. Sayar K, Bilen A, Arıkan M. Kronik ağrı hastalarında öfke, benlik saygısı ve aleksitimi. T Klin J Psychiatry 2001;2:36- 42.

8. Bannigan K, Watson R. Reliability and validity in a nutshell. J Clin Nursing 2009;18(23):3237-3.

9. Carmines EG, Zeller RA. Reliability and validity assessment. California: Sage Publications; 1979.

10. Cook DA, Beckman TJ. Current concepts in validity and reliability for psychometric ınstruments: Theory and application. Am J Med 2006;119(2):e7-6.