Arap Gramerinde Münâdânın İ‘râbına Etki Eden Nahiv İlletleri

Arap diline yönelik sistemli çalışmaların başladığı ilk dönemlerden beri nahiv illetleri konusu nahiv kitaplarında önemli bir yer edinmiş, özellikle farklı görüşlerin ortaya çıktığı konularda etkili bir biçimde kullanılmış ve mezhepler arası görüş ayrılıklarında da etkili unsurlardan biri olmuştur. Nahiv illetleri ilk dönemlerde nahiv eserlerinde fürû‘ konularının açıklanması ve delillendirilmesi için kullanılmış, sonraki dönemlerde ise nahiv illetlerine dair müstakil eserler yazılmış ve bu eserlerde nahiv illetlerinin gerek teorik gerekse pratik yönü ele alınarak tartışılmıştır. Ülkemizde de son zamanlarda bu konuya dair tez ve makale türünde akademik çalışmalar yapılmaktadır. Ancak bu çalışmalar genellikle nahiv illetlerinin teorik boyutuyla sınırlı kalmaktadır. Bu araştırmada nahiv illetlerinin pratik boyutu ele alınarak münâdânın i‘râbında etkili olan nahiv illetleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bilindiği üzere Basra ekolü nahiv alimlerinin tamamına göre münâdâ i‘râb bakımından mansûb ve mu‘reptir. Ancak bazı münâdâ lafızlarının raf‘ alameti taşıdıkları görülmektedir. Nahiv eserlerinde bu tür münâdâ lafızlarının raf‘ alameti üzere mebnî oldukları belirtilir ve bu durum çeşitli illetlerle izah edilmeye çalışılır. Çalışmada ayrıca münâdânın i‘râbında bazı nahiv illetlerinin etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Münâdânın genel olarak mansûb olması ve bazı münâdâ kısımlarının mebnî olurken diğer bazı kısımların mu‘reb olarak kalması nahiv illetlerinden hareketle izah edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Arap Dili, Nahiv, Sarf, Nahiv İlletleri, Münâdâ İ‘râb

Naḥw ʿIllas Affecting the Iʿrāb al-Munādā in the Arabic Grammar

Since the beginning of systematic studies on the Arabic language, the subject of naḥw ʿillas has gained an important place in naḥw books, and it has been used effectively, especially on issues where different opinions arise. In the following periods, independent works of naḥw ʿillas were written and in these works, both theoretical and practical aspects of naḥw ʿillas were discussed. Recently, academic studies in the form of theses and articles on this subject have been carried out in our country. However, these studies are generally limited to the theoretical dimension of the naḥw ʿillas. In this study, the practical dimension of the naḥw ʿillas is tried to be determined, and the naḥw ʿillas that are effective on the iʿrāb al-munādā are tried to be determined. As it is known, the scholars of Basra naḥw school say that munādā is manṣūb and muʿrab in terms of iʿrāb. However, it is seen that some of the words of munādā carry the sign of rafʿ. In naḥw works, it is stated that such expressions are mabnī as a sign of rafʿ, and this situation is explained by various ʿillas. In this study, it was concluded that some naḥw ʿillas were effective in the iʿrāb al-munādā. The fact that the munādā is generally manṣūb and some parts of the discussion are mabnī, while other parts remain as muʿrab, are explained on the basis of naḥw ʿillas.

Keywords:

Arabic Grammar, Naḥw, Ṣarf, ʿIlal an-Naḥw, Munādā,

PDF

___

Abdülhamid, Muhammed Muhyiddin. et-Tuhfetü’s-seniyye. İstanbul: Şifa Yayınları, 2014.
Birgivî, Zeynuddîn Muhammed. İzhâru’l-esrâr fi’n-nahv. Cidde: Dâru’l-minhâc, 2009.
Câmî, Abdurrahman b. Ahmed. el-Fevâidu’d-diyâiyye fî şerhi’l-Kâfiye. İstanbul: Şefkat Yayıncılık, 2010.
Cevherî, Ebû Nasr. es-Sıhâh. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ilm, 4. Basım, 1987.
Cürcânî, Ali b. Muhammed. et-Tâ‘rîfât. Kahire: Dâru’r-Reyyân, 1983.
Çarperdî, Ahmed b. Hasan. el-Muğnî fi ilmi’n-nahv. Diyarbakır: Seyda Yayınları, 2006.
Dîneverî, Celîs. Simâru’s-sınâ‘a fî ilmi’l-Arabiyye. Riyad: Camiâtu Muhammed b. Suud el-İslâmiyye, 1990.
Esterâbâdî, Muhammed b. el-Hasen. Şerhu’l-Kâfiye. 2 Cilt. Riyad: Camiâtu Muhammed b. Suud el-İslâmiyye, 1996.
Eyyûbî, Abdullah. Şerhu’l-İzhâr. İstanbul: İbrahim Efendi Matbaası, 1892.
Fetlî, Humeyd. el-İlelu’n-nahviyye. Lübnan: Nâşirûn Yayınları, 2011.
Galâyînî, Mustafa. Câmi‘u’d-durûsi’l-Arabiyye. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 13. Basım, 2010.
Hadîsî, Hatice. eş-Şâhid ve usûlu’n-nahv fi Kitabi Sîbeveyh. Kuveyt: Matbaatu Câmiat-i Kuveyt, 1974.
Hudarî, Muhammed b. Mustafa. Hâşiye ‘alâ Şerhi İbn Akîl. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1991.
İbn Akîl, Ebû Muhammed Bahâüddîn. Şerhu Elfiyyeti İbn Mâlik. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1991.
İbn Fâris, Ahmed b. Zekeriyya. Mu‘cemu mekâyîsi’l-luğa. 6 Cilt. Şam: Dâru’l-fikr, 1979.
İbn Hâcib, Ebû Amr. el-Îzâh fî şerhi’l-Mufassal. 2 Cilt. Bağdat: Vizâretu’l-evkâf, 1982.
İbn Hâcib, Ebû Amr. el-Kâfiye fi ilmi’n-nahv. Kahire: Mektebetü’l-âdâb, 2010.
İbn Hişâm, el-Ensârî en-Nahvî. Şerhu Katri’n-nedâ ve belli’s-sadâ. Beyrut: el-Mektebetu’l-asriyye, 3. Basım, 1988.
İbn Mâlik, Ebû Abdillâh Cemâlüddîn. el-Elfiyye. Diyarbakır: Seyda Yayınları, 2009.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl. Lisânu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sader, 3. Basım, 1994.
İbn Yaîş, Ebü’l-Bekâ el-Halebî. Şerhu’l-Mufassal. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2001.
İbnü’l-Verrâk, Muhammed b. Abdillah. İlelu’n-Nahv. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 3. Basım, 2013.
İbnü’s-Serrâc, Ebû Bekr. el-Usûl fi’n-nahv. 3 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 3. Basım, 1996.
Meylânî, Muhammed b. Abdurrahim. Şerhu’l-Muğnî. İstanbul: Salah Bilici Yayınları, 2004.
Mustafa, İbrahim vd. el-Mu‘cemu’l-vasît. İskenderiye: Dâru’d-da‘ve, 2006.
Mübarek, Mâzin. en-Nahvu’l-Arabî el-illetu’n-nahviyye neş’etuha ve tatavvuruha. Beyrut: Dâru’l-fikr, 3. Basım, 1981.
Ömer, Ahmed Muhtar. Mu’cemu’l-lugati’l-Arabiyyeti’l-mu’âsira. 4 Cilt. Kahire: Dâru âlemi’l-kütüb, 2008.
Pâlevî, Alaeddin. er-Risâletu’l-alâiyye fi’l-ileli’n-nahviyye. Şam: Dâru’l-Endelüs, 2004.
Râcihî, Abduh. Durûs fi’l-mezâhibi’n-nahviyye. Beyrut: Dâru’n-nahdati’l-arabiyye, 1980.
Râcihî, Abduh. et-Tatbîku’n-nahvî. Beyrut: Dâru’n-nahdati’l-arabiyye, 2. Basım, 2010.
Sabbân, Muhammed b. Ali. Hâşiyetu’s-sabbân. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1997.
Sîbeveyh, Ebû Amr b. Osman. el-Kitâb. 5 Cilt. Kahire: Mektebetü’l hancî, 3. Basım, 1988.
Süyûtî, Celâlüddîn. el-Behcetü’l-mardiyye fî şerhi’l-Elfiyye. İstanbul: el-Mektebetu’l-hanefiyye, 2006.
Şartûnî, Reşîd. Mebâdiu’l-Arabiyye. 4 Cilt. Kum: Dâru’l-ilm, 2000.
Ukberî, Ebü’l-Bekâ. el-Lübâb fî ʿileli’l-binâʾi ve’l-iʿrâb. Kahire: Mektebetü’s-sekâfe ed-dîniyye, 2009.
Uşmûnî, Nûreddin Ali. Menhecu’s-sâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1997.
Zeccâcî, Ebü’l-Kâsım. el-Cümel fi’n-Nahv. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1984.
Zemahşerî, Mahmûd Ebü’l-Kâsım. el-Mufassal fî ilmi’l-Arabiyye. Amman: Dâru Ammâr, 2004.