Yüksek Hızlı Demiryolu Yatırımlarının Bölgesel Kalkınma Etkisinin ARAS Yöntemiyle Değerlendirilmesi

Yüksek hızlı demiryolu gelişmiş bir teknoloji içeren üst ölçek planlama çalışmalarında kent ve bölge mekanlarını birbirine bağlayan, sosyal ve çevresel etkilere sahip çok boyutlu bir ulaşım aracıdır. Yüksek hızlı demiryollarının gündeme alındığı planlama ölçeklerinden birisi de bölge planlamasıdır. Bölge planlama çalışmaları ile bir ülke içindeki yerleşimlerde yaşanan kalkınma sorunlarına ışık tutulmakta ve yeni arayışlar geliştirilmektedir. Literatürde yapılan birçok çalışma yüksek hızlı demiryolu yatırımlarının kalkınmaya olumlu etki ettiğini belirtmektedir. Bu çalışmada Türkiye’de Yüksek Hızlı Demiryolu yatırımlarının etkisinde kalan kentlerin kalkınma durumu 2013-2018 yılları için incelenmiştir. Çalışmada yapılan literatür incelemesi sonucu yüksek hızlı demiryolu yatırımlarının kişi başı gelir, girişim sayısı, ihracat büyüklüğü gibi ekonomik, nüfus yoğunluğu gibi sosyal, enerji tüketimi gibi çevresel konular üzerindeki etkileri çalışmanın odaklandığı hususlardandır. Çalışma kapsamında Türkiye’de Yüksek Hızlı Demiryolu yatırımlarının etkisinde kalan kentlerin odaklanılan perspektiflerde yaşam kalitesi performansı incelenmektedir. İnceleme yapılırken ekonomik, sosyal ve çevresel birçok boyut ve kriteri inceleme kapasitesine sahip bir teknik olan ARAS metodu tercih edilmektedir. ARAS Metodu çalışma için belirlenen göstergelerin fayda fonksiyonu değerlerini hesaplayarak performans belirlemeye yardımcı olan bir metottur. Çalışma sonucunda incelenen 12 ilden 7’sinde (Karaman, Sakarya, Kütahya, Konya, Antalya, Bilecik, Adana) kentlerin performans açısından yüksek hızlı demiryolu yolcu taşıma etkinliğinin değişimine paralel olarak bir performans değişikliği yaşadığı görülmektedir. Yüksek hızlı demiryolu yatırımının etkilediği en önemli ilk üç performans göstergesi ise nüfus yoğunluğu, toplam girişim sayısı, toplam ihracat olarak tespit edilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Bölge Planlama, Yüksek Hızlı Demiryolları, ARAS

Evaluating the Impact of High Speed Railways Investments on Regional Development with ARAS Method

In terms of planning, high-speed rail is a multi-dimensional transportation system with advanced technology, economic, social and environmental effects that connects urban and regional spaces in upper-scale planning studies. Many studies in the literature indicate that high-speed railway investments have a positive effect on the development. In this study, the quality of life of the provinces affected by High Speed Railway investments in Turkey was examined for the years 2013-2018. As a result of the literature review, it is determined that high-speed railway investments have an impact on economic indicators such as per capita income, entrepreneurship, exports, social indicators such as population density, and environmental perspectives such as energy consumption. Within the scope of the study, the development performance of the provinces that are under the influence of High Speed Railway investments in Turkey is examined in the focused perspectives. While examining, the ARAS method, which is a technique that has the capacity to examine many economic, social and environmental dimensions and criteria, is preferred. The ARAS Method is a method that helps to determine performance by calculating the utility function values of the indicators determined for the study. As a result of the study, it is seen that 7 of the 12 provinces (Karaman, Sakarya, Kütahya, Konya, Antalya, Bilecik, Adana) experienced a change in performance in parallel with the change in the efficiency of high-speed rail passenger transport in terms of performance. The three most important performance indicators affected by high-speed railway investment are population density, total number of enterprises and total exports.

Keywords:

Bölge Planlama, Yüksek Hızlı Demiryolları, ARAS,

PDF

___

[1] A. Tekin, “Küreselleşen dünyada bölgesel kalkınma dinamikleri, kamu politikaları ve bölgesel kalkınma ajansları,” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol. 29, pp. 37-48, 2011
[2] M.Ç. Kızıltaş, “Yüksek hızlı demiryolları, üretim ve ekonomik kalkınmaya etkisinin incelenmesi,” Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, vol. 9, no. 4, pp. 1844-1853, 2020
[3] M. İnan ve M. Demir, “Demiryolu ulaşımı ve Türkiye'de hızlı tren yatırımlarının etkileri: Eskişehir-Konya örneği,” Firat University Journal of Social Sciences/Sosyal Bilimler Dergisi, vol. 27, no. 1, 2017
[4] M.F. Altan ve M.Ç. Kızıltaş, “Yüksek hızlı demiryolları, Avrupa Birliği demiryolu politikaları ve bu bağlamda Türkiye’deki gelişmelerin incelenmesi,” Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, vol. 8, no. 2, pp. 635-642, 2020
[5] S.S. Tekkanat ve H. Mermer, “Bir planlama sorunsalı olarak bölgelerarası dengesizlik: Türkiye örneği,” Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, vol. 10, no. 4, pp. 91-106, 2018
[6] R. Telli, “Türkiye'de ulaşım altyapısının bölgesel kalkınmaya Etkileri,” Türk Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, vol. 5, no. 1, pp. 53-69, 2020
[7] M. Bakır ve Ö. Atalık, “Entropi ve Aras yöntemleriyle havayolu işletmelerinde hizmet kalitesinin değerlendirilmesi,” İşletme Araştırmaları Dergisi, vol. 10, no.1, pp. 617-638, 2018
[8] E. K. Zavadskas, ve Z. Turskis, “A New Additive Ratio Assessment (ARAS) Method in Multicriteria Decision‐Making,” Technological and economic development of economy, vol. 6, no. 2, pp.159-172, 2010
[9] TCDD. “YHT Bağlantı Saatleri” 2022. [Çevrimiçi] Erişim: https://www.tcddtasimacilik.gov.tr/seferler/yuksek-hizli-tren/ [Erişim tarihi:4 Aralık 2022]
[10] F. Irmak Karakaya ve E. Arıkan Öztürk, “Türkiye’de yüksek hızlı demiryolu (YHD) gelişimi, gelir gider durumu ve maliyet karşılama kapasitesi” Atlas Journal, vol. 7, no. 43, pp. 2052-2065, 2021
[11] R. Erturgut, ve N.K. Ustalı, “Kent içi raylı ulaşım performansını değerlendirmede Swara ve Aras yöntemleri ile bir model önerisi,” Verimlilik Dergisi, vol. 3, pp. 35-53, 2021
[12] TCDD “Konya-İstanbul Yüksek Hızlı Tren Seferleri Başladı” 2022. [Çevrimiçi] Erişim: https://www.tcdd.gov.tr/haberler/konya-istanbul-yuksek-hizli-tren-seferleri-basladi/ [Erişim tarihi:17 Aralık 2022]
[13] A. İncekara ve B. Savrul, “Bölgesel kalkınma politikaları ve Türkiye açısından bir değerlendirme,” İstanbul Journal of Sociological Studies, no. 44, pp. 91-13, 2011
[14] Z. Yılmaz, ve E. İncekaş, “Türkiye’de inovasyon ve bölgesel kalkınma,” Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, vol. 2, no. 1, pp. 154-169, 2018
[15] E. Poşluk, “dünyadaki son gelişmeler çerçevesinde yüksek hızlı demiryolu tünel tasarımı ve Türkiye’deki durum,” Demiryolu Mühendisliği, no. 15, pp. 13-29, 2022