OSMANLI DÖNEMİ FENER RUM PATRİKLERİNİN SEÇİMİ

Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi, dünya tarihinin en köklü kurumlarından birisidir. Patrik-‐‑ hane 1453 yılında İstanbul'ʹun fethinden Türk Cumhuriyeti'ʹnin ilanına kadar Osmanlı Devletine bağlı dini bir kurum olarak varlığını sürdürmüştür. Patrikhane’nin ruhani lideri olan patriklerin seçimleri ve azledilmeleri Bizans Dönemi’nde olduğu gibi Osmanlı Dönemi’nde de önemli bir konu olmuştur. Osmanlı Dönemi’ndeki Patrik seçimleri genelde Bizans Dönemi’nde oluşturulmuş olan usul-‐‑ lere ve geleneğe göre yapılmıştır. Seçimler Ortodoks inancı açısından Ortodoks teolojinin temellendir-‐‑ diği dini referanslara göre yapılmaktaydı. Kilise, seçimin Tanrının inayeti altında, kutsal ruhun koru-‐‑ ması ve yönlendirmesi ile ilahi bir lütufla gerçekleştiğine inanmaktaydı. Her iki dönemde de patrik seçimlerine etki eden üç temel aktör bulunmaktadır. Bunlar; Pat-‐‑ rik, Kutsal Sinod ve İmparator’dur. Ancak tarih boyunca görüldüğü üzere bunların dışında seçimlere etki eden başka faktörlerin de olduğu gözden kaçırılmamalıdır. Bunların bir kısmı kilise içerisinden, bir kısmı da siyasi erkten kaynaklanmaktadır. Biz bu çalışmada bahsi geçen bu faktörleri incelemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler:

Fener Patrikleri, Ortodoks, Seçimler, Sultan /İmparator, Kutsal Sinod

The Elections of The Phanar Patriachs in The Ottoman Period

The Greek Orthodox Patriarchate of the Phanar is one of the most enduring institutions in the World history. The Patriarchate had to obey to the authority of the Ottoman Empire after the conquest of Constantinople in 1453 and it has existed as a religious institution until the declaration of Turkish Republic in 1923. The election and deposition of patriarchs – as spiritual leader of the Patriarchate - has become an important issue in the Ottoman period as well as in the Byzantium. Patriarch elections were performed according to the procedures and traditions shaped in Byzantine period. Elections was being done with religious references. Interms of the Orthodox faith it was carried out with a divine protection and guidance of the Holy Spirital so with the grace of God. There are three main actors in both periods affects the patriarch elections ; Patriarch, the Holy Synod and the Emperor. However, besides of these main actors we should not ignore the influence of other factors like seen throughout the history. Some of them comes from the church and others from government. Inframe of this article we want to try to explain these factors.

Keywords:

Phanar Patriarchs, Orthodox, Elections, Sultan / Emperor, The Holy Synod,

PDF

___

G.W.H.Lampe (ed). A Patristic Greek Lexicon, Oxford University Press, 1972
Akyıldız, Ali. “Tanzimat” DİA, 40/1-‐‑10.
Arrnakis, G. Georgiades. “The Greek Church of Constantinople and The Ottoman Empire”, The Journal of Modern History, Vol 24, No 3 (Sep. 1952), ss. 235-‐‑250.
Atalay, Bülent. Fener Rum Ortodoks Patrikhane’sinin Siyasi Faaliyetleri (1908-‐‑1923), Tarih ve Tabiat Vakfı Yay., İstanbul, 2001.
Başbakanlık Osmanlı Arşiv Rehberi, (Komisyon), İstanbul 2010.
Decei, Aurel. “Patrik II. Gennadios Skolarios’un Fatih Sultan Mehmet İçin Yazdığı Ortodoks İ’tikad-‐‑Namesinin Türkçe Metni”, Fatih ve İstanbul, Cilt 1, Sayı 1, İstanbul 1953, s.99-‐‑116. Düstur, I. Tertip, C.II, 1289.
Emperors Patriarchs and Sultans of Constantinople 1373-‐‑1513, An Anany-‐‑ mous Greek Chronicle of The Sixteenth Centry (Trans. And Commentary by Marios Philippides) Hellenic College Press, Brookline 1990.
Hussey, J. M., The Orthodox Church in the Byzantine Empire, Oxford Uni-‐‑ versity Pres, 1990.
İmerologion tu İkumeniku Patriarhiu Etus 2009, (2009 Yılı Patrikhane Yıllığı), Ekdosis İkumeniku Patriarhiu, Selanik, 2009.
İnalcık,Halil. “TheStatus of the Greek Orthodox Patriarch Under the Ot-‐‑ tomans”,Turcica, 23/1991, ss.407-‐‑435.
İnci, Salih. “Balkanlarda Mezhep Kavgaları ve Kiliselerin Nüfuz Müca-‐‑ delesi”, Yeni Türkiye Rumeli-‐‑Balkanlar Özel Sayısı-‐‑III, Yıl 21, Sayı 68, Ankara 2015. ss.3040-‐‑3051.
Jorga, Nicolae. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, (1-‐‑5) (Çev. Nilüfer Epçeli), İstanbul, 2005.
Karaca, Filiz. “Pişkeş”, DİA, 34/294-‐‑296.
Karpat, Kemal. Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk,(çev.Recep Bozte-‐‑ mur), İmge Kitabevi, İst. 2004
……….“Ottoman Views and Policies Towards The Orthodox Christian Church”, Greek Orthodox Theological Review, Volume 31, No. 1-‐‑2, Brookline 1986, ss.131-‐‑155. Kenanoğlu, M. Macit. Osmanlı Millet Sistemi Mit ve Gerçek, Klasik Yay., İs-‐‑ tanbul, 2004.
Kofos, Evangelos. “Attempts at Mending the Greek – Bulgarian Ecclesi-‐‑ astical Schism (1875-‐‑1902)”, Balkan Studies, Volume 25, Number 2, Selanik, 1984, ss. 347-‐‑368.
Konortas, Paraskevas “Osmanlı İmparatorluğunda En Üst Düzey Ruh-‐‑ ban Sınıfının ve Özellikle Patriğin Konumu Üzerine Bazı Hipotezler (1453-‐‑ 1923)”, Ortodoksia (II. Period) Yıl 7, sayı 3, Selanik 2000 (Temmuz-‐‑Eylül), ss. 461-‐‑ 480. …………“Tarihi Uzlaşmadan Entente Cordial’e”, Tarihi Siyasi Dini ve Hukuki Açıdan Ekümenik Patrikhane, (Der. Cengiz Aktar), İletişim Yayınları, İs-‐‑ tanbul 2011, ss.27-‐‑68.
Macar, Elçin, Cumhuriyet Döneminde İstanbul Rum Patrikhanesi, İletişim Yayınları, İst.,2003.
Ortaylı, İlber. Osmanlıda Milletler ve Diplomasi, Seçme Eserler, İst. Türkiye İş Bank. Yay, 2008. s. 22
Ostrogorsky, George. Bizans Devleti Tarihi.(Çev. Fikret Işıltan), Türk Ta-‐‑ rih Kurumu, Ankara, 1999 (Beşinci baskı)
Pertusi, Agostino. İstanbul’un Fethi I, Çağdaşların Tanığı (çeviren ve notlar ekleyen Mahmut H. Şakiroğlu),İstanbul Fetih Cemiyeti, 2004.
Runciman, Steven. The Great Church in Captivity, New York : Camridge University Press, 1968.
………….The Byzantine Theocracy, : London -‐‑ New York – Melbourne, Camridge University Press, 1977.
Seidler, G.L. Bizans Siyasal Düşüncesi (çev. Mete Tunçay), Ankara Üniver-‐‑ sitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1980.
Stavridis, Vasilios. İstoria tu İkumeniku Patriarhiu 1453-‐‑Simeron, Ekdotikos İkos Adelfon Kiriakidi, Selanik, 1987.
………….“A Concise History of The Ecumanical Patriarchate”, (Trans. From the Greek George Dion. Dragas), Greek Orthodox Theological Review, 45 /1-‐‑4, 2000, ss. 57-‐‑140
Stavrionis, L. S. The Balkans Since 1453, Rinehart&Company, New York : 1958.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi, Cilt II, 7.basım, s. 157-‐‑159
http://www.patriarchate.org/patriarchate/former-‐‑patriarchs/jeremias (erişim13.05.2014)
http://www.ec-‐‑patr.org/list (erişim tarihi 19.05.2014)
http://en.wikipedia.org/wiki/Patriarch_Gabriel_II_of_Constantinople (erişim tarihi 19.05.2014)
http://en.wikipedia.org/wiki/Patriarch_Parthenius_III_of_Constantinople (erişim. 19.05.2014)