Kâdükudâtlık müessesesi, Abbâsi Halifesi Harun er-Reşid (786-809/170-93) tarafından kurulmuştur. Bunun, Sâsânilerin dînî kurumlarından Möbez-i Möbezân'ın etkisiyle kurulduğu özellikle müsteşrikler tarafından sık sık dile getirilmiştir. Ebû Hanîfe'nin önde gelen talebesi Ebû Yûsuf, ilk kâdılkudât olarak atanan âlim olmuştur. Bu durumun özellikle Hanefi Mezhebi için bir dönüm noktası olduğu ve böylece daha ismi konulmasa da Hanefiliğin, Ebû Yûsuf'un kâdılkudât sıfatı sebebiyle atadığı kâdılar vasıtasıyla İslam dünyasında yayıldığı iddia edilmektedir. Makalemizde öncelikle kâdılkudâtlık müessesesinin kurulmasındaki iç ve dış sebepler tartışılacak, daha sonra da ilk beş kâdılkudât üzerinde yoğunlaşılarak müessesenin oluşum safhası aydınlatılmaya çalışılacaktır.