Dindarlığın Psikolojik İyi Oluş Üzerine Etkisi: Meta-Analitik Bir Çalışma

Bu çalışmanın amacı dindarlığın psikolojik iyi oluş üzerine etkisini meta-analiz yöntemiyle incelemektir. Ayrıca çalışmada meta-analiz sonucu hesaplanan etki büyüklüğüne neden olabileceği düşünülen moderatör değişkenlerin varlığı da incelenmiştir. Bu amaçlarla seçim kriterlerine uygun araştırmalar tespit edilmiştir. Bu bağlamda tarih kriteri konulmaksızın dindarlık ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkiyi inceleyen ve meta-analizde kullanılan örneklem sayısı ve pearson korelasyon katsayısı (r) değerini içeren uygun 10 tez çalışmasının etki büyüklüğü hesaplanmıştır. Çalışmaya dahil edilen bu tezlerin 3’ü doktora (%30), 7’si ise yüksek lisans tezidir. Örneklem sayısı ise 3.848 (%65,06)’sı doktora ve 2.066 (%34,94)’ü yüksek lisans olmak üzere toplamda 5.914 kişiden oluşmaktadır. Verilerin analizinde CMA (Comprehensive Meta Analysis 2.0) istatistik paket programı kullanılmıştır. Çalışmaya dahil edilen araştırmaların yayım yanlılığı “huni saçılım grafiği”, “Classic fail-safe N”, “Begg ve Mazumdar sıra korelasyonları” ve “Egger’s regresyon analizi” istatistiği yöntemleriyle ayrı ayrı incelenmiştir. Bu istatistiki incelemeler sonucunda yayım yanlığının varlığına ilişkin kanıtlar bulunamamıştır. Çalışmaya dahil edilen araştırmaların etki büyüklüğünün hesaplanmasında hangi modelin kullanılacağını tespit etmek için heterojenlik testi yapılmıştır. Heterojenliğine yönelik Q(sd=9) istatistiği değeri 114,90 olarak hesaplanmıştır (p0,05). Buna göre meta-analize dahil edilen çalışmaların örneklem gruplarının dindarlık psikolojik iyi oluş ilişkisinde moderatör rol oynamadığı bulgusuna ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra yayım türü grupları için ortalama etki büyüklüğü Fisher z cinsinden sırasıyla doktora .193 ve yüksek lisans .118 olarak hesaplanmıştır. Bu alt gruplar için de ortalama etki büyüklüğü istatiksel olarak anlamlı bulunamamıştır (QB=0,384; p>0,05). Başka bir ifadeyle yayım türü dindarlık ile psikolojik iyi oluş ilişkisinde moderatör rol oynamamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Din Psikolojisi, Dindarlık, Ruh Sağlığı, Psikolojik İyi Oluş, Meta-Analiz

The Effect of Religiosity on Psychological Well-Being: A Meta-Analytical Study

The aim of this study is to analyse the effect of religiosity on psychological well-being via meta-analytical method. In addition, the presence of moderator variables that may cause the influence quantity which was calculated as a result of meta-analytical process, is analysed. For these aims, studies that are suitable for the criterion of choice were identified. Within this context, without applying a criterion for date, the influence quantity of 10 thesis studies were calculated, which analyse the correlation between religiosity and psychological well-being, and which include the number of samples used in meta-analysis and the number of pearson correlation coefficient (r) valu. Regarding the theses included in this study, 3 (30%) of them doctoral theses and 7(70%) of them are master’s theses. The number of people in samples is 5.914, 3.848 (65,06%) of which are from doctoral, and 2.066 (34,94%) of which are from master’s theses. For the analysis of the data, CMA (Comprehensive Meta-Analysis 2.0) statistical package program was used. The publication bias of the researches covered in this study was analysed via “Funnel Plot Graphic”, “Classic fail-safe N”, “Begg and Mazumdar rank correlations” and “Egger’s regression test” statistics methods. As a result of these statistical analyses, no evidence of publication bias has been found. Heterogeneity test was conducted to identify which model is to be used in measuring the influence quantity of the researches included in the study. The Q(sd=9) statistical value for its heterogeneity was measured as 114,90 (p0,05). According to this, it was concluded that the sample groups in the studies covered in the meta-analysis did not have a moderator role in the relationship between religiosity and psychological well-being. In addition, the average influence quantity for scientific publication types in Fisher’s z is respectively .193 for PhD, and .118 for master’s degree. The average influence quantity for these subsample groups was not considered to be statistically significant (QB=0,384; p>0,05), either. In other words, the type of publication does not play a moderator role in the relationship between religiosity and psychological well-being.

Keywords:

Psychology of Religion, Religiosity, Mental Health, Psychological Well-Being, Meta-Analysis,

___

Ayhan, Hatice. Dini Tutumun Adalete Duyarlılık, Ahlaki Yüreklilik ve Psikolojik İyi Oluş Üze- rine Etkisi. Kastamonu: Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Li- sans Tezi, 2019.
Bergin, Allen. “Religiosity and Psychological Well-Being: A Critical Evaluation and Meta- Analysis”. Professional Psychology: Research and Practice 14/2 (1983), 170-184.
Borhan, Nilsu. Intrinsic Religiosity and Spiritual Well-Being as Moderators of The Relation Between Wisdom and Psychological Well-Being in Elderly. Ankara: The Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University, Master Thesis, 2017.
Cohen, Louis vd. Research Methods in Education. London: Routledge, 6. Basım, 2007. https://doi.org/10.4324/9780203029053
Çarkungöz, Ender - Ediz, Bülent. “Meta-Analizi”. Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi Der- gisi 28/1 (01 Haziran 2009), 33-37.
Çınar, Hatice Acar. “Din Görevlilerinin Dini Yönelim Biçimleri ile Psikolojik İyi Oluş Durumları Arasındaki İlişki: Sivas Örneği”. Electronic Turkish Studies 13/26 (30 Ekim 2018), 1- 18. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.13986
Demir, Ahmet Furkan. Cenaze ve Defin Hizmetlerinde Çalışan Bireylerin Yaşam Doyumu, Ha- yatın Anlamı, Psikolojik İyi Oluş, Dini Tutum Algısının Depresyon ve Psikolojik Belirti Düzeyi ile İlişkisi. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Li- sans Tezi, 2019.
Dilmaç, Bülent vd. “Psikolojik Danışma Deneyimi Yaşayanların Dini Başa Çıkma, Psikolojik İyi Olma ve Affetme Düzeyleri Arasındaki Yordayıcı İlişkiler: Bir Model Önerisi”. A. Ayten, M. Koç, & A. Ayten içinde, Manevi Danışmanlık ve Rehberlik 1/ (2016), 169-186.
Doğan, Mebrure. Dindarlık Sabır ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişkiler. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
Hackney, Charles - Sanders, Glenn. “Religiosity and Mental Health: A Meta–Analysis of Recent Studies”. Journal for the Scientific Study of Religion 42/1 (2003), 43-55. https://doi.org/10.1111/1468-5906.t01-1-00160
Harris, Stephanie Joy. Religiosity and Psychological Well-Being Among Older Adults: A Meta- Analysis. Carlos Albizu University, 2001.
Hedges, Larry. “Fitting Categorical Models to Effect Sizes from a Series of Experiments”. Jour- nal of Educational Statistics 7/2 (01 Haziran 1982), 119-137. https://doi.org/10.3102/10769986007002119
Hedges, Larry - Olkin, Ingram. “Statistical Methods in Meta-Analysis”. San Diego, CA, Academic Press., 1985. https://doi.org/10.2307/1164953
Higgins, Julian vd. “Measuring Inconsistency in Meta-Analyses”. BMJ (Clinical Research Ed.) 327/7414 (06 Eylül 2003), 557-560. https://doi.org/10.1136/bmj.327.7414.557
İkis, Mehmet. Öğretmenlerde Öz-duyarlılık ile Psikolojik İyi Oluşun Dini Yönelimle Etkileşi- minin İncelenmesi (Kayseri Örneği). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens- titüsü, Doktora Tezi, 2020.
Kaplan Kalkan, İlayda Rahime. Şehit Ailelerinde Dini Yönelimin ve Algılanan Sosyal Desteğin Psikolojik İyi Oluş ve Travma Sonrası Büyüme ile İlişkisi. İstanbul: Maltepe Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
Karslı, Necmi. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinde Psikolojik İyi Oluş ve Dindarlık”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53 (15 Haziran 2021), 165-194. https://doi.org/10.21054/deuifd.895059
Karslı, Necmi. “Psikolojik İyi Oluş ve Dindarlık İlişkisi: Trabzon İlahiyat Örneği”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (20 Haziran 2019), 173-205. https://doi.org/10.32950/rteuifd.549409
Kaya, Mevlüt - Küçük, Nurettin. “İbadetler ile Hayatın Anlamı ve Psikolojik İyi Olma Arasın- daki İlişkinin İncelenmesi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 42 (2017), 17-43.
Kimter, Nurten. “Namaz ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme”. Ekev Akademi Dergisi 68 (2016), 299-332.
Laurencelle, Rhonda vd. “The Relation Between Intrinsic Religious Faith and Psychological Well-Being”. The International Journal for the Psychology of Religion 12/2 (01 Nisan 2002), 109-123. https://doi.org/10.1207/S15327582IJPR1202_03
Maltby, John vd. “Religious Orientation and Psychological Well-Being: The Role of the Frequ- ency of Personal Prayer”. British Journal of Health Psychology 4/4 (1999), 363-378. https://doi.org/10.1348/135910799168704
Ryan, Richard vd. “Two Types of Religious Internalization and Their Relations to Religious Orientations and Mental Health”. Journal of Personality and Social Psychology 65/3 (Eylül 1993), 586-596. https://doi.org/10.1037//0022-3514.65.3.586
Seyhan, Beyazıt Yaşar. “Dua Tutumu ile Psikolojik İyi Olma Hali Arasındaki İlişkiler: Üniver- site Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (15 Aralık 2014), 157-183.
Sözer, Ömer Taha. Üniversite Öğrencilerinde Kimlik Duygusu, Dini Yönelim ve Psikolojik İyi Oluş. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
Şen, Sedat - Yıldırım, İbrahim. CMA ile Meta-Analiz Uygulamaları. Ankara: Anı Yayıncılık, 2020.
Temiz, Yunus Emre. Alçakgönüllülük Dindarlık Psikolojik İyi Olma ve Yaşam Doyumu Değiş- kenleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
Tura, Hatice. Dindarlık, Affetme ve Psikolojik İyi Oluş. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Vural, Muhammet Enes. Yetişkinlerde Alçakgönüllülük, Dindarlık ve Psikolojik İyi Oluş İliş- kisi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
Yapıcı, Asım - Koçak, Ali. “Türkiye’de Ruh Sağlığı, Maneviyat ve Dindarlık: Meta Analitik Bir Değerlendirme”. ed. Hayati Hökelekli. 65-116. DEM Yayınları, 2017.
Psychometrica. “Fisher-Z-Transformation”. Erişim 15 Temmuz 2021. https://www.psycho- metrica.de/correlation.html