SANAL ORTAMDA KÜLTÜREL YARATMALAR: DEDE KORKUT ÖRNEĞİ

Her toplumun kendisine özgü bir kültürü vardır. Farklı sosyal dokuya, tarihî koşullara, inanç sistemine sahip toplumların kültürleri de farklıdır. Kültür bir milleti millet yapan, onu farklı kılan, bireylerinin bir arada yaşamasını sağlayan en önemli unsurdur. Kültür toplumların değişimine bağlı olarak sürekli kendisini yeniler. Yenilenen kültür, toplumun ihtiyaçlarına göre şekillenir. Toplumların gelişimi farklı kültür ortamları meydana getirir. Aynı zamanda bir kültür bilimi de olan halk biliminin ürünleri üç farklı kültür ortamında oluşmuştur: sözlü kültür ortamı, yazılı kültür ortamı ve elektronik kültür ortamı. Her yeni kültür ortamı bir öncekinden etkilenir. Kendisini yenileyen her kültür unsuru, kaynağını bir önceki kültür ortamından alır. Elektronik kültür, halk biliminin günümüzde en etkin kültür yaratım ve yayılım alanlarından birini oluşturmaktadır. Bu çalışmada elektronik kültür ortamlarından internette halk kültürünün değişim/dönüşümleri ve yeniden yaratımları incelenmiştir. İnceleme yapılırken Türk kültürünün bilgesi Dede Korkut ve anlattığı hikâyeler örneğinden hareket edilmiştir. İnceleme sonucunda sanal âlemde Dede Korkut paylaşımlarının yoğun biçimde kullanıldığı görülmüştür. Ancak sanal âlemde Dede Korkut, sözlü ve yazılı gelenekteki görünümünden zaman zaman farklılaşmış, yeni bir Dede Korkut profili meydana getirilmiştir. Sanal âlemin yeni teknolojisi Dede Korkut ve hikâyelerini yeniden biçimlendirmiştir. İnternet, folklorun her geçen gün daha da önemli hale gelen derleme alanlarından biridir. Günümüzün halk bilimi araştırmacısı, dijital folkloru da inceleme alanına dahil etmelidir.

Anahtar Kelimeler:

Kültür, internet, halk bilimi, Dede Korkut, değişim. Abstract

PDF

___

Abalı, İsmail (2018) “Sanal Kültür Ortamında Yeniden Yaratılan Geleneksel Türk Anlatı Kahramanları”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7/4, 2430-2451.
Altunay, Alper (2012) “Kes-Kopyala-Yapıştır: Bir Saat Yüzeyi Olarak Ekran”, Yeni Medya ve..., (ed. Deniz Yengin), İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi, 13-41.
Aytaç, Gürsel (2005) Edebiyat ve Medya, Ankara: Hece Yayınları.
Bars, Mehmet Emin (2021) “Kültürel Dönüşümün Etkin Aracı Medya: Televizyon ‘Öldüren Eğlence’ Midir?”, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7/1, 1-26.
Bascom, William R. (2010) “Folklorun Dört İşlevi”, (çev. Ferya Çalış), Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar 2, (yay. hzl. M. Öcal Oğuz-Selcan Gürçayır), Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 71-86.
Bronner, Simon J. (2018) “Halk Biliminin Dijitalleştirilmesi ve Sanallaştırılması”, (çev. Şafak Yılmaz-Zehra Bayır), İnternet Folkloru: Netlore ve Netrografi, (yay. hzl. M. Öcal Oğuz vd.), Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 45-94.
Çobanoğlu, Özkul (2007) Türk Dünyası Epik Destan Geleneği, Ankara: Akçağ Yayınları.
De Vos, Gail Arlene (2018) “Folklor ve İnternet: Netlore”, (çev. Nurulhude Baykal), İnternet Folkloru: Netlore ve Netrografi, (yay. hzl. M. Öcal Oğuz vd.), Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 9-14. Dundes, Alan (1998) “Halk Kimdir?”, (çev. Metin Ekici), Millî Folklor, 37, 139-153. Düzgün, Dilaver (2009) “Âşıklık Geleneğinin Değişim ve Dönüşüm Sürecinde Barış Manço Olgusu”, Millî Folklor, 84, 42-50.
Düzgün, Dilaver (2019a) “Halk Kültürü Değişmeleri ve Bir Alan Araştırması”, Millî Folklor, 124, 62-74.
Düzgün, Dilaver (2019b) “Dede Korkut Anlatı Geleneği ve Barış Manço”, Dünya Kültür Mirası Dede Korkut Uluslararası Sempozyumu (25-27 Nisan 2019/ Bayburt) Bildiri Kitabı, (ed. Ferdi Güzel-Tugay Kabak), Bayburt: Bayburt Üniversitesi Yayınları, 231-239.
Düzgün, Dilaver; Rumeysa Meliha Günay (2020) “Kültürel Miras Aktarımında Tiyatro Sanatından Yararlanmanın Örneği Olarak ‘Bir Nefes Dede Korkut’ Oyunu”, Millî Folklor, 127, 101-112.
Ekici, Metin (2015) Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri, Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
Ercilasun, Ahmet Bican (2019) Nehir Destan Oğuzname (Oğuz Bitig), İstanbul: Dergâh Yayınları.
Ergin, Muharrem (1997) Dede Korkut Kitabı 1 Giriş-Metin-Faksimile, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Güvenç, Ahmet Özgür (2014) “İnternet Folkloru Üzerine Önerilen Bir Terim: E-Folklor”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18 (2), 31-46.
Maria, Gasouka vd. (2018) “Folklor Araştırması ve Yeni Zorlukları: Etnografiden Netnografiye”, (çev. Zeynep Safiye Baki Nalcıoğlu), İnternet Folkloru: Netlore ve Netrografi, (yay. hzl. M. Öcal Oğuz vd.), Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 15-24.
Oğuz, Arzu (2009) “Fikri Mülkiyet Hakları ve Geleneksel (Yerel) Bilgi ve Folklorun Hukuki Korunması”, FMR (Ankara Barosu Fikri Mülkiyet ve Rekabet Hukuku Dergisi), 9/3, 9-52.
Oğuz, M. Öcal (2009) Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?, Ankara: Geleneksel Yayınları. Ong, Walter J. (2012) Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi, (çev. Sema Postacıoğlu Banon), İstanbul: Metis Yayınları.
Özdemir, Nebi (2001) “Türkiye’de Halkbilimi/Kültürbilimi-Medya İlişkisi”, Türkbilig, 2, 110-117.
Özdemir, Nebi (2012) Medya, Kültür ve Edebiyat, Ankara: Grafiker Yayınları.
Özdemir, Nebi (2018) “Geleneksel Bilgi ve Kültür Ekonomisi”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 18/1, 1-28.
Postman, Neil (2018) Televizyon: Öldüren Eğlence Gösteri Çağında Kamusal Söylem, (çev.Osman Akınhay), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Yıldırım, Dursun (1998) “Sözlü Kültür ve Folklor Kavramları Üzerine Düşünceler”, Türk Bitiği, Ankara: Akçağ Yayınları, 37-42.
Zeybek, Işıl (2012) “İnternet Mucizesi Olarak Yaşam Alanı Bulan Sanal Benliklerin Önlenemez Yükselişi!.”, Yeni Medya ve..., (ed. Deniz Yengin), İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi, 276-290.
RL-1: https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 10.11.2021).
URL-2: https://www.youtube.com/watch?v=Enbrdtgebxc&t=32s (Erişim Tarihi: 15.11.2021).
URL-3: https://www.youtube.com/watch?v=XNkEQVLMj-E&t=125s (Erişim Tarihi: 15.11.2021).
URL-4: https://www.youtube.com/watch?v=7wrVLxpE6CA (Erişim Tarihi: 15.11.2021).
URL-5: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/musa-eroglu (Erişim Tarihi: 16.11.2021).
URL-6: https://www.youtube.com/watch?v=lWUD2OUpneA (Erişim Tarihi: 16.11.2021).
URL-7: https://www.youtube.com/watch?v=iDBF- vnOoIE&list=PLB3BC9E21D5A074C4&index=3 (Erişim Tarihi: 15.11.2021).
URL-8: https://www.youtube.com/watch?v=kdI-wAKBrbw&t=2009s (Erişim Tarihi: 16.11.2021).
URL-9: https://www.youtube.com/watch?v=vO9T6afdIrg&t=2563s (Erişim Tarihi: 16.11.2021).
URL-10: https://www.youtube.com/watch?v=T4z0bMHMb2k (Erişim Tarihi: 16.11.2021). URL-11: https://www.youtube.com/watch?v=wRWgY4l9N5Y (Erişim Tarihi: 16.11.2021).