ŞAİR NİGÂR HANIM’IN YAŞAMINDA VE EDEBİYATINDA PİTORESK

Şair Nigâr Hanım, 1862-1918 yılları arasında İstanbul’da yaşamıştır. Mühtedi bir ailenin kızı olan NigârHanım’ın babası Macar asıllı Osman Paşa, annesi ise üst düzey Osmanlı bürokratı Keçecizâde Fuat Paşa’nınmühürdarı Nuri Bey’in kızı Emine Rifatî Hanım’dır. Şair Nigâr Hanım, Osmanlı İmparatorluğunda siyasideğişimlerin yaşandığı, yenilikçi hareketlerin gündeme geldiği bir dönemde gelenekten kopmadan Batılı eğitimanlayışı ile yetiştirilmiştir. Kadınların gazete ve dergilerde görünür olması Batılılaşma hareketlerinin bir parçasıolarak bu dönemde toplumsal yaşama yansımıştır. İlk şiir kitabı Efsûs’u böyle bir ortamda yayımlayan NigârHanım, dönemin ruhuna uygun şiirler, nesirler kaleme almıştır. Efsûs’un ardından Efsûs (ikinci kısım), Nîrân,Aks-i Sadâ ve Elhân-ı Vatan adlı şiir kitapları yayımlanır. Şair Nigâr Hanım, edebiyatı ve yaşamı ile 1880-1890yılları arasındaki İstanbul’un sosyo-kültürel hayatı hakkında okura bir fikir verir. Türk edebiyatının klasiknazım şekillerini değiştirerek eserlerinde kullanmıştır. Şiirlerinde dekoratif görüntüler yerine canlı tablolaryaratmıştır. Şair Nigâr Hanım’ın edebiyatında ve hayatında resim/fotoğraf daima etkili olmuştur. Yaşamındakiresim/fotoğraf tutkusu edebiyatına, üslubuna da aksetmiştir. Nigâr Hanım’ın yazılarında ve şiirlerinde resimögesi vardır; onun eserlerinde pitoresk bir tavır söz konusudur. Bu çalışmada öncelikle Nigâr Hanım’ıneserlerinden kısaca bahsedilecek; sonrasında ise onun eserlerindeki pitoresk tavır, örnekler üzerinden analizedilmeye çalışılacaktır.

PICTURESQUE IN THE POETESS NIGÂR HANIM’S LIFE AND LITERATURE

The poetess Nigâr Hanım has lived in İstanbul between 1862-1918. Her father is Osman Pasha, a Hungarian man who converted to Islam, and her mother is Mrs. Emine Rifatî who is daughter of Nuri Bey the sealer of Keçecizâde Fuat Pasha that is a high-ranking Ottoman bureaucrat. Nigâr Hanım was brought up with Western education without leaving the tradition at a time when political movements were taking place in the Ottoman Empire and innovative movements were on the agenda. The fact that women are visible in newspapers and magazines has been reflected in social life as part of Westernization movements. Nigâr Hanım, who published her first book of poetry, Efsûs in such an environment, wrote poems and prose in the spirit of the period. Following Efsûs, the other poetry books Efsûs (second part), Nîrân, Aks-i Sadâ and Elhân-ı Vatan are published. The Poetess Nigâr Hanım gives the reader an idea about the socio-cultural life of Istanbul between 1880-1890 via her literature and life. She used the ready-made patterns of classical literature in Turkish literature in her works by changing. In her poems she created live paintings (images) instead of decorative images. In Nigâr Hanım’s literature and life, picture/photography has always been effective. Her passion in picture/photography has reflected in her style. In the works of The Poetess Nigâr Hanım, there are elements of picture and photograph; there is a picturesque attitude in her works. In this study, firstly the works of Nigâr Hanım will be mentioned briefly; afterwards, the picturesque attitude in her works will be tried to be analyzed with the observations given as an example of her works.

PDF

___

‘Abdüllâtif ‘Âlî (1308). İstanbul’dan (Ne Yanık Mâcerâ-yı Sevdâ). Nilüfer, S. 52, Bedr-i Cemaziye’l-âhir, s. 634.
Akalın, L. S. (1984). Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Varlık Yayınları.
Altıkulaç Demirdağ, R. (2015). Şair Nigâr Hanım’ın Eserlerinde Geleneksel Eğitim Anlayışı: ‘Anne Dili ve Eleştirisi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, ISSN: 2198-4999, Mannheim-GERMANY, UDES, 2316-2324.
Ayhan, E. (1996). Dipyazılar. İstanbul: YKY.
Bayık, H. B. (2000). Cenab Şahabeddin’in Servet-i Fünûn Dergisi’nde Yayımlanmamış Makaleleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, SBE, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Bekiroğlu, N. (1993). Şair Nigâr Hanım’ın hatıraları: ‘Âşiyan Günlüğü. (http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/21694 E. T. 13.10.2018) (bkz. Taha Toros arşivi.)
Bekiroğlu, N. (2008). Şâir Nigâr Hanım. İstanbul: Timaş Yayınları.
Çotuksöken, Y. (1992). Dil ve Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Cem Yayınevi.
Demir, H. (2018). ‘Mezâr, Cânımı Âteşlere Eden İlkâ’ Nigâr Hanım’ın Eserlerinde Ölüm Teması. Modern Dönemde Edebiyat, Eğitim, İktisat ve Mühendislik, Ankara: Berikan Yayınevi, s.295-311.
Derdiyok, Ç. (2017). Nigâr Binti Osmân’ın Safahât-i Kalb’i. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatında “Kadın” Sempozyumu Bildiriler Kitabı: KIBATEK Yayınları, 4-6 Mayıs 2017, Amasya, s. 345-352.
Dirican, Gül. (1998). Yaşmak ve feracesiyle, şiir ve güfteleriyle, şöhreti ve yalnızlığıyla Şair Nigâr Hanım: Aman ya Rabbi neler çektim. Hürriyet Pazar, 25 Ekim, (Şair Nigâr Hanım kitabı için tanıtma): (http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/9905 E. T. 13 Kasım 2018). (bkz. Taha Toros arşivi.)
Eroğlu, Z. D. (2015). “Bir Günlük Usaresi: Hayatımın Hikâyesi ve Şair Nigâr Hanım”, Hece (Günlük Özel Sayısı), 222-223-224. sayı (Haziran-Temmuz-Ağustos), s.139-158.
Es, H. F. (a?). Tanımadığımız Meşhurlar: Nigâr hanımın düğününde misafirleri şaşırtan vaka. (arsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/21788 E. T. 12 Kasım 2018). (bkz. Taha Toros arşivi.)
Es, H. F. (b?). Nigar Hanım’ın kocasına hitaben yazılmış şiirleri: Evin içinde yeni bir balayı havası esmeğe başlamıştı, resimler çektirdiler.(http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/21789 E. T. 12 Kasım 2018). (bkz. Taha Toros arşivi.)
İleri, S. (1989). Hatıratsız Milli Kimlik. (http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/9766 E. T. 18 Aralık 2018) (bkz. Taha Toros arşivi.)
Kaplan, M. (1953). “Cenap Şehabettin'in Eserlerinde Pitoresk.” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, cilt V, sayı 5, s. 15-31.
Kaplan, M. (2004). Tevfik Fikret Devir-Şahsiyet-Eser. 7. bas., İstanbul: Dergâh Yayınları.
Kösa, A. (2003). Edebiyât-ı Umûmîye Mecmuası İnceleme, Tahlilî Fihrist, Seçilmiş Metinler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, KTÜ, SBE.
Kurtuluş, M. (2011). Osmanlı Şiirinin Modernleşme Sürecinde ‘Kadın’ın Doğuşu: Nigâr Hanım’ın Şiirlerinde Dişil Söylem Üretimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Türk Edebiyatı Bölümü.
Necatigil, B. (2016). Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü. İstanbul: YKY. Nigâr Hanım (2015). (haz.: Refika Altıkulaç Demirdağ). Nigâr Hanım Toplu Şiirleri. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
Nigâr Hanım (1910). Rüyâlarımda Vâlidem. Şehbâl, no.28, 1 Teşrin-i evvel 1326/14 Ekim 1910), s. 575.
Nigâr Hanım (1917). Hanımeli. Edebiyât-ı Umûmîye Mecmuası, 1 Kânûn-ı evvel 1917/15 Sâfer 1336, numara 13-44, sene 2, 15 Sâfer 1336, 2.cilt, s. 292-293.
Önertoy, O. (1978). Nigâr Hanım ve Tesir-i Aşk. Ankara: Tiyatro Araştırmaları Enst. (http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/13/1160/13667.pdf E. T. 7 Kasım 2018).
Özdemir, E. (1996). Edebiyat Bilgileri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Özkırımlı, A. (1991). Açıklamalı Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Altın Kitaplar.
Pitoresk: Kubbealtı Lugatı.(http://www.lugatim.com/s/pitoresk E. T. 12 Kasım 2018) Romanesk: Güncel Türkçe Sözlük. TDK: (http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS .5bca4e66262d00.86064101 E. T. 19 Ekim 2018).
Şemsettin Sâmî (1989). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Enderun Kitabevi.
Taha Toros (?). Bir Devrin Kültür Yıldızı: Şair Nigâr Hanım. (http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/21653 E.T. 8 Kasım 2018). (bkz. Taha Toros arşivi.)
Tarakçı, C. (1993). Cenab Şehabeddin (2 Nisan 1871-13 Şubat 1934). İslâm Ansiklopedisi, C. 7, s. 346-349.
Til, E. T. (?). Ahmet Rasim beyin Kitabei gam, Nigâr hanımın Safahatı kalb Eserleri. Taha Toros Arşivi. (http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/15107 E. T. 8 Kasım 2018) (bkz. Taha Toros arşivi.)
Ünaydın, R. E. (?). (Yalınlaştıran: Şemsettin Kutlu). Nigâr Hanım Diyor ki… (http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/handle/11498/9660 E. T. 8 Kasım 2018) (bkz. Taha Toros arşivi.)