Kadının Toplumsal Konumunu Siyasetnameler Üzerinden Okumak: Tipolojik Bir Yaklaşım

Sekizinci yüzyıldan itibaren, Orta Doğu ve Orta Asya'nın son zamanlarda Müslümanlaşmış bölgelerinde yeni bir edebi tür ortaya çıkar. “Yönetici El Kitabı” veya “Hükümdar Aynası” niteliğindeki siyasetnameler, bu çalışmanın ana kaynağını oluşturan siyasi içerikli çalışmalardır. Siyâsetnâmelerde hükümdarların sahip olması gereken nitelikler, saltanatın koşulları ve kuralları anlatılır. İdeal bir devlet örgütünün nasıl olması gerektiği belirtilir ve kötü yönetimlerin zararlı sonuçları açıklanarak yöneticiler uyarılır.Bir ülkenin siyasal ve toplumsal yaşamını, askeri ve mali örgütlerini yasa ve tüzüklerini, toplumun gelenek ve göreneklerini de tanıtan yapıtlar olan siyasetnameler dini temellere de dayanır. Kur'an'dan, hadislerden ve tarihten de örnekler gösteren bu tür yapıtlarda, geçmişteki kötü olaylar, zalim, deneyimsiz ve cahil hükümdarların ve vezirlerin yol açtığı felaketler, öyküler ve fıkralar anlatılır. Siyasetname yazarları, çoğunlukla döneminin iyi eğitimli ve saygın kişilerdir.Siyasetname literatüründe öne çıkan siyasetnamelerin örneklem olarak ele alındığı bu çalışmada, Nizamülmülk'ün Siyasetname; Abdulhamid el Katib'in Doğunun Hükümdarı; Ebu Mansur es-Sealibi'nin Hükümdarlık Sanatı; Keykavus'un Kabusname; Yusuf Has Hacib'in Kutadgu Bilig; Muhammed b. Turtuşi'nin Siracu'l-Müluk; Ebu’l Hasan Habib el-Maverdi'nin Siyaset Sanatı, İmam Gazali'nin et-Tibru'l-Mesbûk fi Nasîhati'l-Mülûk (Yöneticilere Altın Öğütler), Nasiruddin Tusi'nin Ahlak-ı Nasıri; İbnu'l-Mukaffa’nın İslam Siyaset Üslubu ve İbn Teymiyye'nin Siyaset (es-Siyasetü'ş-Şeriyye) ve Narayana'nın Hitopadeşa eserleri çerçevesinde kadının toplumsal konumuna yaklaşım, “özneleşen”, “nesneleşen”, “temkinli” yaklaşım olmak üzere üç boyutlu olarak ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Siyasetname, Yönetim, Kadının Konumu, Özne, Nesne, Toplumsal Bağlam

PDF

___

Abdulhamid El-Katib (2007). Doğunun Hükümdarı.(Çev. Güldane Gündüzöz,Soner Gündüzöz), İstanbul: Lacivert Yayıncılık.
Beydebâ; İbnü'l-Mukaffa (2003). Kelile ve Dimne.(Çeviri ve İnceleme. Said Aykut), İstanbul: Şule Yayınları.
Çağrıcı, Mustafa (1996). "Gazzali".Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 13, 489-505.
DİA Komisyon, "Kutadgu Bilig".Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cit: 26, 478-480.
Durmuş, İsmail (2000), "İbnü’l-Mukaffa‘”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 21; 130-134.
Ebu Mansur Es-Seâlibî(1997). Hükümdarlık Sanatı (Âdâbu'l-Mulûk).(Çev. Sait Aykut), İstanbul: İnsan Yayınları.
Ergin, Şakir (1988). "Abdülhamîd el-Kâtib".Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt:1;225.
Haourani, Albert (2001). Arap Halkları Tarihi.(Çev. Yavuz Alogan), İstanbul: İletişim Yayınları.
İbn Teymiyye (1999). Siyaset (es-Siyasetü'ş-Şeriyye).(Çev. Vecdi Akyüz), İstanbul: Dergah Yayınları.
İbnu'l-Mukaffa (2004). İslam Siyaset Üslubu.(Çev. Vecdi Akyüz), İstanbul: Dergah Yayınları.
İmam Gazali(2014). et-Tibru'l-Mesbûk fi Nasîhati'l-Mülûk (Yöneticilere Altın Öğütler).(Çev. Hüseyin Okur), İstanbul: Semerkand Yayınları.
Kafesoğlu, İbrahim (2011). Türk Millî Kültürü.Ankara: Ötüken Neşriyat.
Kallek, Cengiz (2003). "Mâverdî".Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 28, 180-186.
Keykavus (2008). Kabusname.(Haz. Hasan Ahmet Gökçe), İstanbul: Lacivert Yayıncılık.
Kılıç, Muharrem (2012). "Turtuşi", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 41, 430-431.
Koca, Ferhat (1999). "İbn Teymiyye, Takıyyüddin".Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 20, 391-405.
Kurtuluş, Rıza (2002). "Keykâvus b. İskender".Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 25, 357.
Maverdi (2004). Siyaset Sanatı (Kitabülnasihatülmülûk).(Çev. Mustafa Sarıbıyık), İstanbul: Özgü Yayınları.
Muhammed B. Turtuşi (2011). Sirâcu'l-Müluk (Siyaset Ahlakı ve İlkelerine Dair).(Hazırlayan: Said Aykut), İstanbul: İnsan Yayınları.
Narayana (2006). Hitopedaşa (Yararlı Eğitim).(Çev. Korhan Kaya), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Nasiruddin Tusi (2007). Ahlak-ı Nasıri.(Çev. Anar Gafarov-Zaur Şükürov), İstanbul: Litera Yayıncılık.
Nizamülmülk (2009). Siyasetname.(Çev. Mehmet Taha Ayar), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Ögel, Bahaeddin (2001). Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları.İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
Özaydın, Abdulkerim (2007). "Nizamülmülk".Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 33, 194-196.
Şirinov, Agil (2012). "Tusi, Nasiruddin".Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 41, 437-442.
Topuzoğlu, Tevfik Rüştü (2009). "Seâlibî, Ebû Mansûr".Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi,Cilt: 36, 236-239.
Türk, H. Bahadır (2012). Çoban ve Kral Siyasetnamelerde İdeal Yönetici İmgesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Yusuf Has Hacib (2014). Kutadgu Bilig. İstanbul: Akvaryum Yayınevi.