TAĞAY MURAD’IN ATIN KİŞNEDİĞİ AKŞAM ADLI ESERİNDE ESKİ-YENİ ÇATIŞMASI

Tağay Murad yirminci yüzyıl Özbek edebiyatı temsilcilerinden-dir. Roman ve uzun hikâyeleriyle meşhur olmuştur. Eserlerinde, genellik-le Özbek halkının Sovyetler Birliği döneminde çektiği çileleri dile getirir. Tağay Murad eserlerini uzun gözlemler sonucu yazan realist bir yazardır. Atın Kişnediği Akşam adlı uzun hikâyesi de uzun gözlemler sonucu ka-leme alınmış bir eserdir. Fakat yazar gözlemlediği şeyleri okuyucuya ba-zen açıkça sunmaz. Konuyu ele alırken birbirine zıt reel unsurları birbi-rinin karşısına getirerek sembolizmden de belli ölçüde yararlanır. Bu açıdan Atın Kişnediği Akşam realist-sembolist bir eser olarak karımıza çıkmaktadır. Atın Kişnediği Akşam’da Türk dünyasının geleneksel oyunların-dan biri olan köpkeri oyunu ele alınmıştır. Eserin başkahramanı, kısa bir zaman içinde aralarında sıkı bir bağ kurulan atıyla köy köy, kasaba kasa-ba dolaşarak köpkeri müsabakalarına katılmaktadır. Başkahraman, gele-neklerine bağlı bir ailede büyümüştür. Bu bakımdan Sovyet sistemi tara-fından dışlanmıştır. Başkahramanın sistem yanlısı kimselerle veya siste-min kurumlarıyla her temasında bir çatışma çıkmakta ve çoğunlukla baş-kahraman zarar görmektedir. Bu kültürel çatışma eserin tamamına damga vurmuştur. Makalede bu çatışma, “at-otomobil”, “geleneksel insan-sistem insanı”, “geleneksel insan-sistemin kurumları”, “ana dil-sistemin yetiştirdiği insanın dili” olmak üzere dört alt başlık altında ele alınmış ve yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Özbek edebiyatı, Tağay Murad (Togʻay Murod), Atın Kişnediği Akşam (Ot kishnagan oqshom), eski-yeni çatışması, Sovyet sistemi

PDF

___

Alptekin, Ali Berat (1997) Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Ankara: Akçağ Yayınları.
Atila, Kübra Ece (2021) “Tağay Murad'ın "At Kişnegen Akşam (Ot Kishnagan Oqshom)" Adlı Eseri Üzerine Bir Dil İncelemesi (Metin – Aktarma – Dil İncelemesi – Sözlük)”, Erzurum:
Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi).
Baran, Burhan (2008) “Eski Türkçeden Anadolu Ağızlarına Ulaşan Bazı Kelimeler”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Cilt: VIII, Sayı 1, s. 41-47.
Baydemir, Hüseyin (2016) “Özbek Bahşılık Geleneği ve Termeler”, Türk Dünyası Âşık Edebiyatı. (ed. Naciye Ata Yıldız, Fatma Ahsen Turan), Ankara: Gazi Kitabevi, s. 541-592.
Baydemir, Hüseyin (2019) “O‘zbek Eli O‘r Keladi O‘zi O‘jar Zo‘r Keladi” Yoshlik, S. 2, s. 52-55.
Baydemir, Hüseyin (2020) “Tağay Murad'ın ‘Atın Kişnediği Akşam’ Adlı Eserin-de Halk Kültürü Unsurları”, Prof. Dr. Avni Gözütok - Armağan Kitap. (ed. Süleyman Efendioğlu, Hüsna Kotan), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, s. 155-171.
Efe, Ayişe Hümeyra (2020) “Tağay Murad'ın Aydınlıkta Yürüyen İnsanlar Romanı Üzerine Bir İnceleme”, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi).
Hayit, Baymirza (1997) “Basmacılar” Türkistan Millî Mücadele Tarihi (1917-1934), Ankara: TDV Yayınları.
Hayit, Baymirza (2004) Millî Türkistan Hürriyet Dâvası, Ankara: AKM Yayınları.
Kartallıoğlu, Yavuz (2000) “Atamdan Qalgan Dalalar (Atalarımdan Kalan Topraklar) Metni Esasında Özbek Türkçesi'nde İsim”, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi).
Mirvaliyev, Sobir (1993) Oʻzbek Adiblari, Toshkent: Fan Nashriyoti.
Murod, Togʻay (2018) “Ot Kishnagan Oqshom”, Tanlangan Asarlar (Romanlar, Qissalar). (Nashrga tayyorlovchi: Ma’suma Ahmedova), Toshkent: Sharq Nashriyot Matbaa Aksiyadorlik Kompaniyasi Bosh Tahririyati, 409-496.
Musakulov, Abiyr (1984) Terma v Uzbekskom Folklore (Janrovaya Spetsifika, Klassifikatsiya, Poetika), Taşkent: Akademiya Nauk Uzbekskoy SSR Institut Yazika i Literaturı im A. S. Puşkina, Dissertatsiya (Yayımlanmamış doktora tezi).
Sharipova, Farangisbonu (2021) “Özbek Yazarı Toğay Murat’ın Eserlerindeki Halk Bilimi Unsurları”, Ankara: Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi).
Tolkun, Selahittin (2015) “Tåğäy Muråd’ın Åtämdän Qålgän Dälälär Romanında Sovyet Gerçeği ve Sovyet Eleştirisi”, Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi. C. 1, S. 2, s. 323-348.
Ziyayev, Hamid (2007) Türkistan’da Rus Hâkimiyetine Karşı Mücadele. (çev. Ayhan Çelikbay), Ankara: TTK Yayınları.