Serap ALA ÇELİK

40540

AKTOPRAKLIK HÖYÜK ÇANAK ÇÖMLEĞİ: DAL ÖRGÜ MİMARİ TABAKASI

Kuzeybatı Anadolu’da Uluabat Gölü’nün hemen doğusunda yer alan Aktopraklık Höyük MÖ 6400’lerden başlayarak bin yıl boyunca kesintisiz olarak iskân edilmiş bir yerdir. Son Neolitik Dönem’den Orta Kalkolitik Dönem’e kadar uzanan bu süreç kısa mesafelerde yer değiştiren üç farklı alanda (A, B, C alanları) izlenmektedir. Kronolojik olarak birbirini takip eden bu alanlar arasındaki her yer değişiminde özellikle mimari ve çanak çömlekte takip edilen yenilikler olmasına karşın, kültürel bir süreklilik de söz konusudur. Aktopraklık Höyük’teki ilk yerleşim, C Alanı’ndan B Alanı’na taşındığında, yapıların ve açık alanların bir plan dahilinde özenle düzlendiği tanımlı bir yerleşim düzeni de gelişmeye başlamıştır. Bu sürecin sonunda Aktopraklık en azından bu bakımdan, tüm Batı Anadolu’da sistematik bir şekilde örgütlenmiş köy toplumlarını en iyi şekilde yansıtan yerlerden birine dönüşmüştür. Bu yazıda B Alanı’nın erken dönemlerini temsil eden, ancak ne yazık ki dar alanda açığa çıkarılan Dal Örgü Mimari Tabakasında bulunan çanak çömlek topluluğu yerleşimdeki değişim ve süreklilik gibi verilere katkı sağlayacak şekilde tanıtılarak değerlendirilmeye çalışılmaktadır.
Anahtar Kelimeler:

Kuzeybatı Anadolu, Tarihöncesi, Son Neolitik-İlk Kalkolitik Dönem, Aktopraklık Höyük, Dal Örgü Mimari, Çanak Çömlek

POTTERY FROM AKTOPRALIK HOYUK: WATTLE AND DAUB LAYER

Aktopraklık Höyük, located east of Lake Uluabat in Northwest Anatolia, has been inhabited continuously for a thousand years, starting from 6400 BC. This process, which extends from the Late Neolithic period to the Middle Chalcolithic period, is observed in three different areas (areas A, B, C) which are replaced in short distances. Although there are innovations especially in architecture and pottery, in each change of settlement between these chronologically successive areas, there is a cultural continuity. When the first settlement in Aktopraklık Mound was moved from area C to area B, a defined layout began to develop in which buildings and open spaces were carefully arranged in a plan. At the end of this process, Aktopraklık is one of the places that best reflects the systematically organized village societies in all of Western Anatolia, at least in this respect. In this article, the pottery assemblage found in the Wattle and Daub Architectural Layer, which represents the early periods of Area B but was unfortunately unearthed in a narrow area, will be introduced and evaluated with the intention of contributing to the data such as change and continuity in the settlement.
Keywords:

Northwest Anatolia, Prehistory, Late Neolithic-Early Chalcolithic Period, Aktopraklık Höyük, Wattle and Daub Architecture, Pottery,

PDF

___

  • Ala, S. 2016 Aktopraklık Höyük İlk Kalkolitik Çağ –Dal Örgü Mimari Tabakası- Çanak Çömleği, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa.
  • Ala Çelik, S. 2019 “Chalcolithic Pottery from Aktopraklık Höyük in Northwest Anatolia”, Bulgarian e-Journal of Archaeology 7: 1-20.
  • Alpagut, C. 2016 Kuzeybatı Anadolu'da İlk Kalkolitik Dönem Sonunda Yaşanan Değişim: Aktopraklık Yuvarlak Planlı Yapılar Evresi Çanak Çömleği, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
  • Alpaslan Roodenberg, M. S. 2011 "A Preliminary Study of the Burials from Late Neolithic-Early Chalcolithic Aktopraklık", Anatolica XXXVII: 17-43.
  • Avcı M. B. 2010 Aktopraklık Verileri Işığında Doğu ve Güney Marmara’da Fikirtepe Çanak Çömleğinin Gelişim Süreci, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
  • Bocquet-Appel J. P - O. Bar-Yosef 2008 The Neolithic Demographic Transition and its Consequences.
  • Brami M. - V. Heyd 2011 “The Origins of Europe’s First Farmers: The Role of Hacılar and Western Anatolia, Fifty Years on”, Praehistorische Zeitschrift 86/2: 165-206.
  • Düring B. 2013 “Breaking the Bond: Investigating the Neolithic Expansion in Asia Minor in the Seventh Millenium BC”, Journal of World Prehistory 26: 75-100.
  • Efe T. 2001 The Salvage Excavations at Orman Fidanlığı, İstanbul.
  • Fidan E. 2020 “Fikirtepe Kültürü ve Öncesi: Bilecik Bahçelievler Kurtarma Kazısı’nın İlk Sonuçları”, Arkeoloji ve Sanat 163: 29-38. Galik A. 2013 “Archäozoologischer Bericht - Aktopraklık 2013”, Yayınlanmamış Rapor.
  • Gerritsen F. - R. Özbal - L. C. Thissen 2013 “The Earliest Neolithic Levels at Barcın Höyük, Northwest Turkey”, Anatolica XXXIX: 53-92.
  • Gerritsen F. - R. Özbal 2016 "Barcın Höyük and the pre-Fikirtepe Neolithisation of the Eastern Marmara Region", Anatolian Metal VII: 199-208.
  • Mathieson, I. - I. Lazaridis - N. Rohland, vd. 2015 “Genome-wide Patterns of Selection in 230 Ancient Eurasians”, Nature 528: 499-503.
  • İzdal Çaydan B. 2018 Kuzeybatı Anadolu'da Neolitik Dönem Geçim Ekonomisinde Hayvanların ve Hayvansal Ürünlerin Yeri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
  • Karul N. 2008 "Aktopraklık 2004-2006 Yılı Çalışmaları Genel Bir Değerlendirme", 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Cilt 1, Ankara: 65-78.
  • Karul N. 2009 “Kuzeybatı Anadolu’da Anahatlarıyla Neolitik ve Kalkolitik Dönemler”, Türk Eski Çağ Bilimleri Enstitüsü Haberler 28: 1-7.
  • Karul N. 2017 Aktopraklık – Tasarlanmış Prehistorik Bir Köy, İstanbul.
  • Karul N. 2019 “Early Farmers in Northwestern Anatolia in the Seventh Millennium BC”, A. Marciniak (ed.), Concluding the Neolithic: The Near East in the Second Half of the Seventh Millenium BC, Atlanta, Georgia: 269-286.
  • Karul N. 2020 “Living in an Enclosed Settlement: Settlement Pattern and Social Organisation at Aktopraklık”, N. N. Tasic - D. Urem Kotsou - M. Buric (eds.), Making Spaces into Places, Oxford: 225-228.
  • Karul N. – M. Avcı 2011 "Neolithic Communities in the Eastern Marmara Region: Aktopraklık C", Anatolica, XXXVII: 1-15.
  • Karul N. – M. Avcı 2013 “Aktopraklık”, M. Özdoğan - N. Başgelen - P. Kuniholm (eds.), The Neolithic in Turkey, New Excavations & New Research Vol.5: Northwestern Turkey and Istanbul, İstanbul: 45-68.
  • Karul N., - Ö. Özeren 2005 "Aktopraklık (Akçalar Sırtı) Çalışmaları - 2004", Türk Eski Çağ Bilimleri Enstitüsü Haberler 20: 23-24.
  • Kayci O. H. 2013 Aktopraklık Verileri Işığında Kuzeybatı Anadolu’da Son Neolitik İlk Kalkolitik Geçiş Sorunu, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
  • Kızıltan Z. - M. A. Polat 2013 “The Neolithic at Yenikapı - Marmaray-Metro Project Rescue Excavations”, M. Özdoğan - N. Başgelen - P. Kuniholm (eds.), The Neolithic in Turkey, New Excavations & New Research Vol.5: Northwestern Turkey and Istanbul, İstanbul: 113-165.
  • Özdoğan E. 2015 “Current Research and New Evidence for the Neolithisation Process in Western Turkey”, Europen Journal of Archaeology 18: 33-59.
  • Özdoğan M. 2007a “Neolitik Yaşam Biçiminin Orta Anadolu'dan Avrupa'ya Aktarımı”, N. Başgelen (ed.), 12.000 Yıl Önce - Uygarlığın Anadolu'dan Avrupa'ya Yolculuğunun Başlangıcı – Neolitik Dönem, İstanbul: 63-70.
  • Özdoğan M. 2007b “Marmara Bölgesi Neolitik Çağ Kültürleri”, M. Özdoğan - N. Başgelen (eds.), Anadolu'da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa'ya Yayılımı - Türkiye'de Neolitik Dönem: Yeni Kazılar-Yeni Bulgular, İstanbul: 401-426.
  • Özdoğan M. 2008 “An Alternative Approach in Tracing Changes in Demographic Composition – The Westward Expansion of the Neolithic Way of Life”, J. P. Bocquet Appel - O. Bar Yosef (eds.), The Neolithic Demographic Transition and its Consequences, Dordrecht: 139-177.
  • Özdoğan M. 2011 “Archaeological Evidence on the Westward Expansion of Farming Communitites from Eastern Anatolia to the Aegean and the Balkans”, Current Anthropology 52/4: 415-430.
  • Özdoğan M. 2013 “Neolithic Sites in the Marmara Region Fikirtepe, Pendik, Yarımburgaz, Toptepe, Hoca Çeşme and Aşağı Pınar”, M. Özdoğan - N. Başgelen - P. Kuniholm (eds.), The Neolithic in Turkey, New Excavations & New Research Vol.5: Northwestern Turkey and Istanbul, İstanbul: 167-269.
  • Özdoğan M. 2014 “A New Look at the Introduction of the Neolithic Way of Life in Southeastern Europe. Changing Paradigms of the Expansion of the Neolithic Way of Life”, Documenta Praehistorica XLI: 33-50.
  • Özdoğan M. 2017 “Neolithic Assemblages and Spatial Boundaries as Exemplified through the Neolithic of Northwestern Turkey” , M. Gori - M. Ivanova (eds.), Balkan Dialogues: Negotiating Identity between Prehistory and the Present, New York: 197-212.
  • Özdoğan M. – A. Koyunlu 1986 “Yarımburgaz Mağarası 1986 Yılı Çalışmalarının İlk Sonuçları ve Bazı Gözlemler”, Arkeoloji ve Sanat 32/33: 4-17.
  • Pasinli A. – E. Uzunoğlu – N. Atakan – Ç. Girgin - M. Soysal 1999 “Pendik Kurtarma Kazısı”, IV. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, Ankara: 147-163.
  • Perles C. 2005 “From Near East to Greece. Let’s Reverse the Focus, Cultural Elements that Didn’t Transfer”, C. Lichter (ed.), How Did Farming Reach Europe? Anatolian-European Relations from the Second Half of the 7th through the First Half of the 6th Millenium cal. BC, Proceedings of the International Workshop, İstanbul 20th-22nd May 2004, Byzas 2, İstanbul: 275-290.
  • Roodenberg J. 1999 “Investigation at Menteşe Höyük in the Yenişehir Basin”, Anatolica XXV: 21-36.
  • Roodenberg J. 2008a “Stratigraphy and Architecture: The Basal Occupation Levels (Phases X and IX)”, J. Roodenberg - S. Alpaslan Roodenberg (eds.), Life and Death in a Prehistoric Settlement in Northwestern Anatolia, The Ilıpınar Excavations, Volume III, with Contributions on Hacılartepe and Menteşe: 1-34.
  • Roodenberg J., 2008b “The Inhabitants”, )”, J. Roodenberg - S. Alpaslan Roodenberg (eds.), Life and Death in a Prehistoric Settlement in Northwestern Anatolia, The Ilıpınar Excavations, Volume III, with Contributions on Hacılartepe and Menteşe: 69-90.
  • Roodenberg J. - S. Alpaslan Roodenberg 2013 “Ilıpınar and Menteşe- Early Farming Communities in the Eastern Marmara”, M. Özdoğan - N. Başgelen - P. Kuniholm (eds.), The Neolithic in Turkey, New Excavations & New Research Vol.5: Northwestern Turkey and Istanbul, İstanbul: 69-91.
  • Sarı D. - Ş. Akyol 2019 “The Early Neolithic Pottery of Keçiçayırı and its Place in the Northwestern Anatolian Neolithisation Process”, Documenta Praehistorica XLVI: 138-156. Schoop U. D. 2005
  • “The Late Escape of the Neolithic from the Central Anatolian Plain”, C. Lichter (ed.), How Did Farming Reach Europe? Anatolian-European Relations from the Second Half of the 7th through the First Half of the 6th Millenium cal. BC, Proceedings of the International Workshop, İstanbul 20th-22nd May 2004, Byzas 2, İstanbul: 41-58.
  • Schroedter T. M. - O. Nelle 2015 “New Insights into Mid-Holocene Vegetation in the Southern Marmara Region: Charcoal from the Late Neolithic to Early Chalcolithic Settlement site Aktopraklık, Northwestern Turkey”, Quaternary International 366: 81-95.
  • Seeher J. 1987 Demircihüyük III.1. Die Ergebnisse der Ausgrabungen 1975-1978, Mainz am Rhein.
  • Steskal M. - N. Karul - J. Reiter - L. Rembart - T. Winklehner 2010. "Die Spätantik-Frühbyzantinische Bebauung von Aktopraklık Höyük: Berich über die Grabungen 2010", Jahreshefte des Österreichischen Archäologischen Institutes in Wien 79: 383-409.
  • Türkcan A. U. 2015 “Kanlıtaş Höyük (Eskişehir/İnönü) Kazı Çalışmaları Genel Değerlendirme”, Kütahya Müzesi 2014 Yıllığı, Kütahya: 197-226.
Colloquium Anatolicum-Cover
  • ISSN: 1303-8486
  • Yayın Aralığı: Yıllık
  • Başlangıç: 2002
  • Yayıncı: Türk Eskiçağ Bilimleri Enst.
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

AKTOPRAKLIK HÖYÜK ÇANAK ÇÖMLEĞİ: DAL ÖRGÜ MİMARİ TABAKASI

Serap ALA ÇELİK

Kahramanmaraş Müzesi’nde Bulunan Yeni Bir Geç-Hitit Mezar Steli

Ali ÇİFÇİ, Gülşen BAŞPINAR

Urartu Bürokrasisi’ne Dair Notlar ve İdari Açıdan Krali Kentlerin Konumu

Armağan TAN

Pisidia Bölgesi Erenler Tepe Yerleşmesi

Hilal USLU, Bilge HÜRMÜZLÜ

Tunceli Müzesi'nde Bulunan Bir Grup Mühür

Harun DANIŞMAZ, Özgür ŞAHİN

Çine-Tepecik Geç Tunç Çağı Yerleşmesinde Endüstriyel Kaynakların Ekonomik Yapılandırmadaki Yeri

Tolga Kaan KIYAK