Tarım Alanları Üzerindeki Planlama Baskısı: Trabzon-Çukurçayır Örneği

Günümüzde dünyada yaşamın devamı için büyük tehditler söz konusudur. Doğal ve tarımsal ekosistemdeki bozulmayı derinleştiren iklim değişikliği kaynaklı afetler, kuraklık, açlık ve savaşlar nedeniyle gerçekleşen milyonlarca insanın göçü insanoğlunun doğaya olan baskılarının kaçınılmaz sonucu olmuştur. Kentlerin gelişmesiyle yaşanan değişiklikler, kentsel mekana bölgesel ve/veya yerel ölçekteki mekansal planlar ile yansımaktadır. Hızla artan kentsel nüfus, gıda, içme suyu, barınak, ulaşım, sağlık ve rekreasyon hizmetlerine yönelik ihtiyaçları artırmakta ve bunlar da doğal ve kültürel kaynaklar üzerinde baskı yaratmaktadır. Bu çalışmada artan nüfusun talebiyle değişen ve çeşitlenen arazi kullanım kararlarının tarım alanları üzerindeki baskısı ele alınmaktadır. Amaç, Türkiye’de orta ölçekli bir yerleşme üzerinde verilen mekansal planlama kararlarının incelenmesi ve tarım alanlarına müdahalelerin bu planlar üzerinden ortaya koyulmasıdır. Trabzon ili Çukurçayır Yerleşimi 1/5000 ölçekli Revizyon Nazım ve 1/1000 ölçekli Revizyon Uygulama İmar Planları (2013) incelenmiştir. Sonuç olarak ulaşım-donatı ilişkisi, nüfus-donatı ilişkisi ve yapı yoğunluğu kararları kapsamında tarım arazilerine yapılan dolaylı müdahaleler ile bu planlarla niteliği değiştirilen tarım alanlarına yapılan doğrudan müdahaleler tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Tarım alanları, Mekansal planlama ile müdahale, Trabzon-Çukurçayır

Planning for Stress on Agricultural Lands: The Case of Çukurçayır in Trabzon

Great threats to the continuity of life on Earth are present these days. The migration of millions of people due to the climate change-induced disasters, droughts, hunger, and wars that have deepened the deterioration of natural and agricultural ecosystems is the inevitable result of human pressures on nature. The changes resulting from urban development have been reflected in urban spaces through regional- and/or local-scale spatial plans. The rapid growth of urban populations has increased the needs for food, drinking water, shelter, transportation, health, and recreation services, and these have caused stress on natural and cultural resources. This study focuses on the pressures from changing and diversifying land-use decisions regarding agricultural lands as a result of the demands of the growing urban population and aims to examine the spatial planning decisions made on a medium-scale settlement in Türkiye in order to reveal the interventions in agricultural areas these plans caused. The study examines the 1/5000 scale Revised Land-Use Plan (2013) and the 1/1000 scale Revised Implementation Plan for Çukurçayır Settlement (2013) in Trabzon Province. The findings reveal indirect interventions on agricultural lands in terms of transportation-public facility relationships, population-public facility relationships, and building density decisions as well as direct interventions on these lands by changing their category of agricultural quality in these plans.

Keywords:

Agricultural lands intervention with spatial planning, Çukurçayır, Trabzon,

PDF

___

Abel, G. J., Brottrager, M., Cuaresma, C. J., & Muttarak, R. (2019). Climate, conflict and forced migration. Global Environmental Change, 54 (January), 239-249. google scholar
Adedeji, O., & Ademiluyi, I. A. (2009). Urban agriculture and urban land use planning: Need for a synthesis in metropolitan Lagos, Nigeria. Journal of Geography and Regional Planning, 2(3), 4350. google scholar
Akseki, H. ve Meşhur, Ç. M. (2013). Kentsel yayılma sonucu yapılaşmaya açılan verimli tarım alanları: Konya kenti deneyimleri. MEGARON, 8(3), 165-174. google scholar
Bayar, R. (2004). Cumhuriyet döneminde Türkiye’nin arazi bölünüşü ve tarım alanlarındaki değişmeler. CoğrafiBilimlerDergisi, 2(1), 41-55. google scholar
Bayar, R. (2018). Arazi kullanımı açısından Türkiye’de tarım alanlarının değişimi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 16(2), 187-200. google scholar
Çavuş, C. Z. ve Başaran Uysal, A. (2018). Çanakkale’de kentsel gelişme, yayılma ve kırsal alanlarla etkileşim. Planlama Dergisi, 28(1), 105-117. google scholar
Duyguluer, F. (2012). Turkish spatial planning practice in the Neoliberal Era: Over-Fragmentation. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. google scholar
Erkan, G. H. (2006). Local institutional capacity and decentralization of power / Yerel kurumsal kapasite ve erkin desantralizasyonu. Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. google scholar
Erkan, G. H. (2014). Public city, private interest: Facing the conflict of power and ownership in the field of planning practices in Izmir. Doktora Tezi, İYTE, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir. google scholar
Eryılmaz, B. (2011). Kamu Yönetimi, 4. Baskı, Okutman Yayıncılık, Ankara. google scholar
Fazal, S. (2001). The need for preserving farmland - A case study from a predominantly agrarian economy (India). Landscape and Urban Planning, 55(1), 1-13. google scholar
FAO. (2018). Food and Agriculture Organization of the United Nations. Erişim tarihi: 27 Haziran 2022. google scholar
Genç, Ö. (2015). Sermayenin serbest dolaşımı faslı kapsamında yabancıların Türkiye’de gayrimenkul edinimi, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 14(1), 65-86. google scholar
Hersperger, A. M., Oliveira, E., Pagliarin, S., Palka, G., Verburg, P., Bolliger, J., & Gradinaru, S. (2018). Urban land-use change: The role of strategic spatial planning. Global Environmental Change, 51 (2018), 32-42. google scholar
Hodge, G. (1991). Planning Canadian communities: An introduction to the principles, practice and participants (2nd ed.) Scarborough: Nelson Canada. 414pp. google scholar
Jiang, L., Deng, X., & Seto, K. C. (2013). The impact of urban expansion on agricultural land use intensity in China. Land use policy, 35, 33-39. google scholar
Keleş, R. (1998). Kentbilim Terimleri Sözlüğü, 2. Baskı, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara. google scholar
Koç, C. ve Koç, A. (2019). Kentsel yayılma sonucu tarım alanlarında oluşan değer değişimi: Yalova (Kadıköy) örneği. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 7(2), 289-298. google scholar
Keleş, R. (1990). Kentleşme Politikası, İmge Kitabevi, Ankara. google scholar
Küçükali, U. F. (2015). Yer Seçimi sürecinde yeni yerleşim alanları üretiminin doğal yapı ve planlar ile ilişkisinin yeniden düşünülmesi-Küçükçekmece ilçesi-Atakent Mahallesi örneği. Planlama, 25(3), 212-226. google scholar
Maslow, A. H. (1954). Motivation and Personality, Harper and Row, New York. google scholar
Menteş, E. ve Töre, E. (2020). Rant etkisinde Zekeriyaköy: Çepere yönelen plan, yatırım ve kullanıcı tercihlerine dair bir araştırma, Planlama, 30(3), 389-403. google scholar
Özdemir, S. ve Meşhur, M. Ç. (2011). 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyesi Yasası’nın belde belediyelerinin planlama süreçleri üzerinde yarattığı etkiler. MEGARON, 6(3), 171-183. google scholar
Öztürk, M. (2015). Trabzon kenti Çukurçayır yerleşimi 1989-2013 gelişim süreci. (Lisans Bitirme Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, Trabzon. google scholar
Öztürk, M., Sulak, B. ve Erdoğan, A. (2016). Kente müdahalenin aracı olarak (!) planlama: Trabzon-Çukurçayır kentsel gelişim süreci. 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 39. Kolokyumu Bildiriler Kitabı, Müdahale, Mücadele ve Planlama içinde (s. 483-501). TMMOB, Şehir Plancıları Odası. google scholar
Peerzado, M. B., Magsi, H., & Sheikh, M. J. (2019). Land use conflicts and urban sprawl: Conversion of agriculture lands into urbanization in Hyderabad, Pakistan. Journal of the Saudi Society of Agricultural Sciences, 18(4), 423-428. google scholar
Phuc, N. Q. (2013). Agricultural land conversion for urban development: A critical analysis of context, drivers, and consequences in Vietnam, Journal Of Science, 80(2), 147-159. google scholar
Phuc, N. Q., Westen, A. C. M., & Zoomers, A. (2014). Agricultural land for urban development: The process of land conversion in Central Vietnam. Habitat International, 41(2014), 1-7. google scholar
Ramankutty, N., Foley, J. A., & Olejniczak, N. J. (2002). People on the land: Changes in global population and croplands during the 20th century. AMBIO: A Journal of the Human Environment, 31(3), 251257. google scholar
Smith, H. H. (1993). The Citizen’s Guide to planning (3rd ed.) Chicago: American Planning Association. 267pp. google scholar
Sulak B. ve Erdoğan A. (2016). Bölgesel ölçekli plan kararları ile alt ölçekli kentsel gelişmeler arasındaki uyumun irdelenmesi: Trabzon örneği. A. Erdoğan vd. (Yay. Haz.), 15. Ulusal Bölge Bilimi / Bölge Planlama Kongresi Bildiriler Kitabı içinde (s. 311-338). Trabzon: KTÜ Yayınları. google scholar
Tansoy, M., & Yılmaz, C. (1997). Tarım dışı arazi kullanımı planlama pratiğinde planlama uygulama semineri, 13-17, Antalya. google scholar
Tunç, M. (1985). Trabzon’da tarım alanlarının amaç dışı kullanılması sorunları, Türk Coğrafya Dergisi, (30), 383-392. google scholar
Tatlı, P., & Ünlü, C. (2015). İnşaat sektörünün son dönem dinamikleri: Trabzon kenti örneği. 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 39. Kolokyumu, 5-8 Kasım 2015, Trabzon, sunulan bildiri sayfası 1-13. google scholar
TÜİK, https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/kisi-basina-tarim-alani-i-85832#_edn1. Erişim Tarihi: 21.03.2015. google scholar
Tümtaş, S., & Ergun, C. (2016). Küreselleşme ve kentlere etkileri. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37(Nisan), 135150. google scholar
UN, 2017. World Population Prospects: Volume II: Demographic Profiles. Erişim: 10 Ocak 2018, https://esa.un.org/unpd/wpp/ Publications/Files/WPP2017_Volume-IIDemographic-Profiles.pd google scholar
URL-1. https://www.haber61.net/bolgesel/trabzon-cukurcayirda-katliam-h95507.html. Erişim tarihi: 10.06.2022 google scholar
USDA, 2017. National Resources Inventory. Ames,Iowa: Natural Resources Conservation Service, Washington, DC/Center for Survey Statistics and Methodology, Iowa State University. https:// www.nrcs.usda.gov/Internet/NRCS_RCA/reports/nri_nat.html google scholar
Ünsal Öktem, B., & Aksümer, G. (2021). Türkiye’deki serbest planlama bürolarının coğrafyası: Mekansal ve sektörel analiz. Planlama, 31(3), 500-518. google scholar
Üzmez, U. (2014). Nüfusu 2.000’in altına düşen belde belediyeleri: kapatmak ve ötesi. Mahalli İdareler Dergisi, 21: 86-95. google scholar
Yan, H. M., Liu, J. Y., Huang, H. Q., Tao, B., & Cao, M. K. (2009). Assessing the consequence of land use change on agricultural productivity in China. Global and Planetary Change, 67(1-2), 1319. google scholar
Youssef, A., Sewilam, H., & Khadr, Z. (2020). Impact of urban sprawl on agriculture lands in greater Cairo. Journal of Urban Planning and Development, 146(4), 05020027. google scholar
Zhou, B., Aggarwal, R., Wu, J., & Lv, L. (2021). Urbanization-associated farmland loss: A macro-micro comparative study in China. Land Use Policy, 101(C). google scholar
Zrôbek-Rôzanska, A., & Zielinska-Szczepkowska, J. (2019). National land use policy against the misuse of the agricultural land—causes and effects. Evidence from Poland. Sustainability, 11(22), 6403. google scholar