TÜRKİYE’NİN YAĞIŞ TOPLAMI VE YOĞUNLUĞU DİZİLERİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLERİN VE EĞİLİMLERİN ZAMANSAL VE ALANSAL ÇÖZÜMLEMESİ
Çalışmada, Türkiye’deki 111 istasyonun yıllık ve mevsimlik yağış toplamı ve yağış yoğunluğu dizilerindeki uzun süreli değişiklikler ve eğilimler, zaman ve alandaki özellikleri dikkate alınarak çözümlendi. Yağış verilerinin homojenliği Kruskal-Wallis türdeşlik sınaması, yağış toplamı ve yoğunluğu dizilerindeki eğilimler ise, Mann-Kendall sıra ilişki katsayısı sınaması yöntemleri ile incelendi. Makalenin başlıca bulguları şöyle özetlenebilir: (1) Yıllık toplam yağışlarda ve yağış yoğunluğu tutarlarında belirgin olan azalma eğilimleri, Akdeniz ve Karadeniz yağış rejimi bölgelerinde daha kuvvetlidir. (2) Kış mevsimi toplam yağışlarında belirgin bir azalma (kuraklaşma) eğilimi bulunmasına karşın, ilkbahar, yaz ve sonbahar toplam yağışlarında genel bir artış eğilimi egemendir. (3) Yağış yoğunluğu tutarları, tüm mevsimlerde bir azalma gösterme eğilimindedir ve bu azalma, toplam yağışlarda bulunan azalmadan hem alansal dağılışın tutarlılığı hem de istatistiksel anlamlılığın büyüklüğü açılarından daha kuvvetlidir. (4) Kış toplam yağışlarında gözlenen azalma eğilimi Akdeniz’de, yağış yoğunluğu tutarlarındaki azalma eğilimi ise Karadeniz yağış rejimi bölgesinde en kuvvetlidir. (5) Yağış yoğunluğundaki azalma eğilimi, yaklaşık 1950 yılından sonra kuvvetlenmiştir
Spatial and Temporal Analysis of the Changes and Trends in Precipitation Total and Intensity Series of Turkey
In the study, long-term changes and trends in the series of seasonal and annual precipitation total and precipitation intensity of 111 stations in Turkey were analyzed by considering their spatial and temporal characteristic. Homogeneity of precipitation series and trends in precipitation total and precipitation intensity series were tested with the methods of Kruskal-Wallis homogeneity test and Mann-Kendall rank correlation coefficient test, respectively. Major findings of the paper can be summarized as follows: (1) Apparent decreasing trends in annual precipitation totals and precipitation intensity amounts are stronger in the Mediterranean and Black Sea rainfall regime regions of Turkey. (2) There is an apparent decreasing (drying) trend in the precipitation totals of winter season, while a general increasing trend is dominant in the precipitation totals of spring, summer and autumn. (3) Precipitation intensity amounts have tended to show a decrease in all seasons, and this decrease is stronger than the decrease detected in precipitation totals in terms of both coherence of the spatial distribution and magnitude of the statistical significance. (4) Decreasing trends observed in precipitation totals and precipitation intensity amounts are the strongest over the Mediterranean and the Black Sea rainfall regime regions. (5) Decreasing trend in precipitation intensity became stronger after the year 1950
Keywords:
Precipitation, observed climate change and variability, Kruskal-Wallis homogeneity and Mann-Kendall trend tests,
___
- Brunetti, M.; Maugeri, M.; Nanni, T. (2001) “Changes in total precipitation, rainy days and extreme events in northeastern Italy”, International Journal of Climatology, 21, 861-871.
- Erbekci, E. (2006) Türkiye’de Yağış Olasılığının Zamansal ve Alansal Değişimleri, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale, 87s.
- Erol, O. (2004) Genel Klimatoloji, Çantay Kitabevi, İstanbul, 445 s.
- İrdem, C. (2005) Türkiye’de Yağışların Şiddet Bakımından Alansal ve Zamansal Değişkenliği, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale, 139s.
- Kadıoğlu, M.; Şen, Z. (1998) “Power-law relationship in describing temporal and spatial precipitation pattern in Turkey”, Theoretical and Applied Climatology, 59, 93-106.
- Karabörk, M.Ç.; Kahya, E. (2003) “The teleconnections between the extreme phases of the Southern Oscillation and precipitation patterns over Turkey”, International Journal of Climatology, 23, 1607-1625.
- Koçman, A.; Işık, Ş.; Mutluer, M. (1996) “Ege ovalarında yağış değişkenliği ve kuraklık sorunu”, Ege Coğrafya Dergisi, 8, 25-36.
- Koç, T. (2001) Kuzeybatı Anadolu’da İklim ve Ortam, Sinoptik, İstatistik ve Uygulama Boyutlarıyla, Çantay Kitabevi, İstanbul, 372 s.
- Kutiel, H.; Hırsch-Eshkol, T.R.; Türkeş, M. (2001) “Sea level pressure patterns associated with dry or wet monthly rainfall conditions in Turkey”, Theoretical and Applied Climatology, 69, 39-67.
- Kutiel, H.; Maheras, P.; Guika, S. (1996) “Circulations and extreme rainfall conditions in the eastern Mediterranean during the last century”, International Journal of Climatology , 16, 73-92.
- Maheras, P.; Xoplaki, E.; Kutiel, H. (1999) “Wet and dry monthly anomalies across the Mediterranean basin and their relationship with circulation”, Theoretical and Applied Climatology, 64, 189-199.
- Norrant, C.; Douguedroit, A. (2006) “Monthly and daily precipitation trends in the Mediterranean (1950-2000)”, Theoretical and Applied Climatology, 83, 89-106.
- Ramos, M.C. (2001) “Rainfall distribution patterns and their change over time in Mediterranean area.”, Theoretical and Applied Climatology, 69, 163-170.
- Sarış, F. (2006) Türkiye’de Yağış Yoğunluğunun Alansal ve Zamansal Değişimi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale, 116s.
- Sneyers, R. (1990) On the Statistical Analysis of Series of Observations, WMO Technical Note, No. 143, Geneva: World Meteorological Organization (WMO), 192 pp.
- Tatlı, H.; Dalfes, N.; Menteş, S. (2004) “A statistical downscaling method for monthly total precipitation over Turkey”, International Journal of Climatology, 54, 161-188.
- Türkeş, M. (1996) “Spatial and temporal analysis of annual rainfall variations in Turkey”, International Journal of Climatology, 16, 1057-1076.
- Türkeş, M. (1998) “Influence of geopotential heights, cyclone frequency and Southern Oscillation on rainfall variations in Turkey”, International Journal of Climatology, 18, 649-680.
- Türkeş, M. (1999) “Vulnerability of Turkey to desertification with respect to precipitation and aridity conditions”, Turkish Journal of Engineering and Environmental Sciences, 23, 363-380.
- Türkeş, M. (2003) “Spatial and temporal variations in precipitation and aridity index series of Turkey” In Mediterranean Climate – Variability and Trends, Hans-Jürgen Bolle, (ed.), Regional Climate Studies. Springer Verlag, Heidelberg, pp. 181-213.
- Türkeş, M. (2004) İklimsel ve Atmosferik Verilerin Türdeşlik ve Rasgelelik Çözümlemesi. DMIGM Araştırma ve Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı Temel İstatistik Kursu Notları, Ankara, 39 s.
- Türkeş, M.; Erlat, E. (2003) “Precipitation changes and variability in Turkey linked to the North Atlantic Oscillation during the period 1930-2000”, International Journal of Climatology, 23, 1771-1796.
- Türkeş, M.; Erlat, E. (2005) “Climatological responses of winter precipitation in Turkey to variability of the North Atlantic Oscillation during the period 1930-2001”, Theoretical and Applied Climatology, 81, 45-69.
- Türkeş, M.; Erlat, E. (2006) “Influences of the North Atlantic Oscillation on precipitation variability and changes in Turkey”, Nuovo Cimento, 29, 117-135.
- Türkeş, M.; Sümer, U.M.; Kılıç, G. (2002) “Persistence and periodicity in the precipitation series of Turkey and associations with 500 hPa geopotantial heights”, Climate Research, 21, 59-81.
- Türkeş, M.; Sümer, U.M.; Yıldırım, Y.E. (2005) “GAP Bölgesi’nde gözlenen uzun süreli iklimsel değişimlerin ve eğilimlerin zaman dizisi çözümlemeleri” İçinde Ulusal Coğrafya Kongresi 2005 (Prof. Dr. İsmail Yalçınlar Anısına), 29-30 Eylül 2005, Bildiriler Kitabı, 373-384. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Beyazıt, İstanbul.
- Xoplaki, E. (2002) Climate Variability over the Mediterranean, PhD Thesis (unpublished), Inauguraldissertation der Philosopisch-naturwisswnschaftlichen Fakultät der Universität Bern, Bern, 195 pp.
- WMO. (1966) Climatic Change, WMO Technical Note, No. 79, Geneva: Secretariat of the World Meteorological Organization (WMO), 79 pp.
- ISSN: 1303-5851
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2003
- Yayıncı: Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi