Gülsün Ayhan AYGÖRMEZ UĞURLUBAY

95106

Almanya, İsviçre ve Avusturya Hukuku Bağlamında Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Adlî DNA Analizleri

Keşfi ile ceza muhakemesi hukukunda devrim yaratan ve bir dönem üzerinde hararetli tartışmaların yapıldığı moleküler genetik incelemelere ilişkin hukukî tartışmalar günümüzde artık arka planda kalmış olsa da ceza muhakemesi hukukunda adlî DNA incelemelerine ilişkin gelişmeler aslında ne tam olarak sonlandırılmış ne de bu husustaki sorunlara tam olarak çözüm bulunabilmiştir. Mevcut çalışma, Türk ceza muhakemesi hukukunda moleküler genetik incelemeleri yeniden mercek altına alarak, DNA profillerinin TürkCMK kapsamında kaydedilmesi ile Türkiye Milli DNA Bankasının kurulması gibi hususları yeniden tartışmaya açma hedefindedir. Çalışma üç ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde ceza muhakemesinde DNA analizlerine genel giriş yapılmış ve DNA analizlerinin ceza muhakemesi alanındaki tarihsel gelişimlerine kısaca değinilmiş, bunun ardından DNA analizlerinin temel haklar karşısındaki durumu ele alınmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde DNA analizlerine ilişkin Almanya, Avusturya, İsviçre ve Türkiye mevzuatı aktarılmış, bu esnada Alman ve Türk hukukuna ağırlık verilmiştir. Çalışmanın son aşamasında anılan ülkelerde bulunan ancak Türk ceza muhakemesi hukukunda yer almayan iki hükmün (gelecek yargılamalarda kullanılmak üzere DNA anali-zi yapılması ve DNA profillerinin kaydedilmesi ile kitlesel DNA analizleri) de lege ferenda Türk ceza muhakemesi hukukunda öngörülmesi ve bunlarla bağlantılı Türkiye Milli DNA Bankası kurulması önerileri gerekçeleriyle birlikte ortaya konulmuştur
Anahtar Kelimeler:

Moleküler genetik araştırma, adlî DNA analizi, DNA profili, kitle DNA analizleri, DNA veri bankası

Forensic DNA Analysis in the Turkish Criminal Procedure Law in the Context of the Law of Germany, Switzerland and Austria

Developments of the judicial DNA examinations in criminal procedure law have never been completely terminated or fully resolved. Even the legal debates that revolutionized criminal law have now receded into the background. The present study is aimed at rediscussing such issues as creating the authority to record DNA profiles under the criminal procedure law and establishing the national DNA bank of Turkey by reexamining molecular genetic studies in Turkish criminal procedure law. This study consists of three main parts. The first part includes a general introduction to DNA analysis in criminal proceedings, a short history of DNA analyzes in criminal procedure law and an explanation of the status of DNA analyzes against fundamental rights. In the second part of the work, the legislation on DNA analysis of Germany, Austria, Switzerland and Turkey is reviewed with an emphasis given to German and Turkish law. The last part of study deals with the need to foresee two new norms in Turkish Criminal Procedure Law on generating DNA analyzes, recording DNA profiles and analyzing mass DNA data for the future criminal proceedings. 
Keywords:

Research of Molecular Genetics, Forensic DNA Analysis, DNA Profile, Mass DNA Analysis, DNA Data Bank,

PDF

___

  • Aksoy İpekcioğlu, Pervin, Vücuttan Örnek Alma İşleminin Hukukî niteliği ve Anayasaya Uygunluğu, iç: Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan, s. 1157 - 1175, (Alıntı: Aksoy İpekcioğlu, iç: Centel’e Armağan, s. )
  • Altendorfer, Reinhold, „Rechtsprobleme der DNA-Analyse im Strafverfahren“, Münih 2001, (Alıntı: Altendorfer, s. )
  • Arslan, Kahan Onur, İnsan Onuru Kavramı Ve Koruma Tedbirleri Bağlamında Temel Bir İlke Olarak İnsan Onurunun Korunması, iç: TBBD 2015 (120), s. 155-172, (Alıntı: Arslan, TBBD 2015 (120), s. )
  • Batur, Necat, Ceza Yargılamasında Moleküler Genetik İnceleme, TBB Dergisi 2016 (126), s. 69 - 94, (Alıntı: Batur, TBBD 2016 (216) s. )
  • Benecke, Mark, „Kriminalbiologie“, Gladbach 1999, (Alıntı: Benecke, s. ).
  • Benfer, Jost, „Die molekulargenetische Untersuchung (§§ 81e, 81g StPO)“, iç: Strafverteidiger, yıl: 1999, s. 402-404, (Alıntı: Benfer, StV 1999, s. ).
  • Bergemann, Nils, Hornung, Gerrit, „Die DNA-Analyse nach den Änderungen der Strafprozessordnung- Speicherung bis auf Widerruf?“, iç: Strafverteidiger, Yıl 2007, s. 164-168, (Alıntı: Bergemann/Hornung, StV 2007, s. )
  • Beulke, Werner, Strafprozessrecht, 10. baskı, Berlin 2008, (Alıntı: Beulke, Strafprozessrecht, s. )
  • Burr, Kai, „Das DNA-Profil im Strafverfahren unter Berücksichtigung der Rechtsentwicklungen in den USA“, Bonn 1995, (Alıntı: Burr, s.)
  • Büyükay, Yusuf, Gen Analizleri ve Mukayeseli Hukuktaki Düzenlemeler, AÜEHFD C IX, S. 3-4 (2005), s. 355- 382, (Alıntı: Büyükay, AÜEHFD C IX, S. 3-4 (2005), s. )
  • Centel, Nur, Zafer, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 12. Baskı, İstanbul 2015. (Alıntı: Centel/Zafer, CMH, s. )
  • Çubuk, Mustafa Cem, Kişisel Kimlik Tespit Unsurlarına Ait Veritabanlarının Adlî Araştırmalar Açısından Faydaları ve Türkiye’deki Uygulamaların Değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi), (Alıntı: Çubuk, s. )
  • Deutsche Gesellschaft für Chemisches Apparatewesen, Chemische Technik und Biotechnologie, „Materialien und Basisdaten für gentechnisches Arbeiten und für Errichtung und den Betrieb gentechnischer Anlagen“, Cilt 1 „Biologische Sicherheit“, Frankfurt am Main, 1995, (Alıntı: DECHEMA, s. )
  • Eisenberg, Ulrich, Beweisrecht der StPO, 9. baskı, Münih 2015, (Alıntı: Eisenberg, Beweisrecht der StPO, s. )
  • Ellermann, Rolf, Opolka, Uwe, „Genomanalyse: Ihre biochemischen, medizinischen, juristischen und politischen Aspekte“, Frankfurt am Main, 1991, (Alıntı: Ellermann/Opolka, s. )
  • Elmas, İmdat, Ersoy, Gökhan, Adlî Olgulardan Biyolojik Örnek Alınması ve Moleküler Genetik İncelemelerde Yasal Boyut, Klinik Gelişim, s. 111-113, (Alıntı: Elmas/Ersoy, iç: Klinik Gelişim, s. )
  • Finger, von Thorsten, „Einwilligung in die Entnahme und Untersuchung von Körperzellen“, iç: Kriminalistik, Jahrgang 2006, s. 696-700, (Alıntı: Finger, s. )
  • Foldenauer, Wolfgang, „Genanalyse im Strafverfahren“, Berlin 1995 (Alıntı: Foldenauer, s. )
  • Gola, Peter, Schomerus, Rudolf, Klug, Christoph, „Bundesdatenschutzgesetz: Kommentar“, 8. Baskı, Münih 2005, (Alıntı: Gola/Schomerus/Klug, BDSG, § … pn. …)
  • Harbort, Stephan, „Der Beweiswert der Blutprobe“, Stuttgart 1994, (Alıntı: Harbort, s. )
  • Henke, Jürgen, Scmitter, Hermann, „DNA- Polymorphismen in forensischen Fragestellungen“, iç: Monatsschrift für deutsches Recht, Jahrgang 1989, s. 404-406, (Alıntı: Henke/Schmitter, MDR 1989, s. )
  • Hetger, Erwin, „Chancen und Risiken neuer Techniken“, iç: Die Polizei, Yıl 2003, s. 333-337, (Alıntı: Hetger, s. )
  • Joecks, Wolfgang, „Studienkommentar zur Strafprozessordnung“, 1. Baskı, 2006, Münih, (Alıntı: Joecks, StK-StPO, § … pn. …)
  • Keller, Rainer, „Die Genomanalyse im Strafverfahren“, iç: Neue Juristische Wochenschrift, Yıl 1989, s. 2289-2296, (Alıntı: Keller, NJW 1989, s. )
  • Kindhäuser, Urs, Strafprozessrecht, 7. baskı, Baden Baden, 2015, (Alıntı: Kindhäuser, Strafprozessrecht, s. )
  • Klumpe, Birgit, „Der genetische Fingerabdruck im Strafverfahren: Rechtsprobleme bei der Anwendung genetischer Analysen in Großbritannien und Deutschland“, Freiburg 1993, (Alıntı: Klumpe, s. )
  • Knauer, Christoph, Kudlich, Hans, Schneider, Hartmut, Münchener Kommentar zur StPO, 1. Cilt, 1. baskı, Münih 2014, (Alıntı: Münchener Kommentar-Trück, StPO, m. 80e sn. )
  • Krehl, Christoph, Kolz, Alexander, „Genetischer Fingerabdruck und Verfassung“, iç: Strafverteidiger, Yıl 2004, s. 447-455, (Alıntı: Krehl/Kolz, StV 2004, s. )
  • Krieglstein, Marco, „Der genetische Fingerabdruck zur Personenidentifizierung im Strafverfahren: Zur Frage des gesetzgeberischen Handlungsbedarfs“, Holzkirchen 1994, (Alıntı: Krieglstein, s. )
  • Mahmutoğlu, Fatih Selami, Moleküler Genetik İncelemenin Ceza Yargılaması Hukuku Bağlamında Analizi, son erişim: 15.01.2017, (Alıntı: Mahmutoğlu, s. 4, iç: http://fsmahmutoglu.av.tr/pdf/27b485a20728432f3c6b2f169f7a8f80c62998517818071225.pdf, son erişim: )
  • Meyer-Goßner, Lutz, „Beck’ische Kurz Kommentare zur Strafprozessordnung mit Gerichtsverfassungsgesetzt, Nebengesetzen und ergänzende Bestimmungen“, 59. Baskı, Münih 2016. (Alıntı: Meyer-Goßner/Schmitt, StPO, § 81e s. )
  • Nagl, Walter, „Gentechnologie und Grenzen der Biologie“, Darmstadt 1987, (Alıntı: Nagl, s. )
  • Neuser, Markus, „Rechtsfragen der DNA-Analyse zum Zweck der DNA-Identitätsfeststellung in künftigen Strafverfahren“, 1. Baskı, Baden-Baden 2006, (Alıntı: Neuser, s. )
  • Özbek, Veli Özer, Ceza Muhakemesi Hukukunda DNA-Analizi, iç: http://www.hukukî.net/www.saglikhukuku.net/bilgi/a044.asp, son erişim: 6.1.2017, (Alıntı: Özbek, son erişim: )
  • Özbek, Veli Özer, DNA Verileri ve Türkiye Milli DNA Veri Bankası Kanunu Tasarısı Hakkındaki Görüşlerimiz, iç: Ceza Hukuku Dergisi, Nisan 2007, Sayı: 1, s. 47 - 76, (Alıntı: Özbek, CHD, Nisan 2007, Sayı: 1, s. )
  • Özbek, Veli Özer, Kanbur, Nihat, Doğan, Koray, Bacaksız, Pınar, Tepe, İlker, 7. Baskı, Ankara 2015, (Alıntı: Özbek/Diğerleri, CMH, s. )
  • Öztürk, Bahri, Tezcan, Durmuş, Erdem, Mustafa Ruhan, Sırma, Özge, Kırıt, Yasemin F. Saygılar, Özaydın, Özdem, Akcan, Esra Alan, Erden, Efser, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, 9. Baskı, Ankara 2015, (Alıntı: Öztürk/Diğerleri, CMH, s. )
  • Öztürk, Gülsüm Ezgi, Adlî DNA ve Kimliklendirme (Bitirme Tezi) (2015), (Alıntı: Öztürk, s. )
  • Pieroth, Bodo, Jarass, Hans, „Grundgesetz-Kommentar“, 8. Baskı, Münih 2006, (Alıntı: Pieroth/Jarass, Grundgesetz, § ... pn. …)
  • Rackow, Peter, „Das DNA-Identitätsfeststellungsgesetz und seine Probleme“, Frankfurt am Main 2001, (Alıntı: Rackow, s. )
  • Rademacher, Christine , „Zur Frage der Zulässigkeit genetischer Untersuchungsmethoden im Strafverfahren“, iç: Strafverteidiger, Yıl 1989, s. 546- 551, (Alıntı: Rademacher, StV 1989, s. )
  • Roxin, Claus, Schünemann, Bernd, Strafverfahrensrecht, 27. Baskı, Münih, 2012, (Alıntı: Roxin/Schünemann, Strafverfahrensrecht, s. )
  • Schewe, Christoph, „Qua vadis genetischer Fingerabdruck? Zum Regelungsbedarf bei der Speicherung von DNA-Identifizierungsmuster“, iç: Juristischer Rundschau, Yıl 2006, s. 181-188, (Alıntı: Schewe, JR 2006, s. )
  • Senge, Lothar, „Die Neuregelung der forensischen DNA-Analyse“, iç: Neue Juristische Wochenschrift, Jahrgang 2005, s. 3028-3033, (Alıntı: Senge, NJW 2005, s. )
  • Senge, Lothar, „Gesetzt zur Änderung der Strafprozessordnung (DNA-Identitätsfeststellungsgesetz)“, iç: Neue Juristische Wochenschrift, Yıl 1999, s. 253-256, (Alıntı: Senge, NJW 1999, s. )
  • Senge, Lothar, Strafverfahrensänderungsgesetz – DNA–Analyse, iç: Neue Juristische Wochenschrift, Yıl 1997, s. 2409-2412, (Alıntı: Senge, NJW 1997, s. 2410.)
  • Simitis, Spiros, „Kommentar zum Bundesdatenschutzgesetz“, 5. Baskı, Baden-Baden 2003, (Alıntı: Simitis, BDSG/Bearbeiter, § … pn. …)
  • Sternberg-Lieben, Detlev, „„Genetischer Fingerabdruck“ und § 81a StPO“, iç: Neue Juristische Wochenschrift, Yıl 1987, s. 1242-1247, (Alıntı: Sternberg-Lieben, NJW 1987, s. )
  • Stumper, Kai, „Informationelle Selbstbestimmung und DNA-Analysen: zur Zulässigkeit der DNA-Analyse am Menschen angesichts des Informationellen Selbstbestimmungsrechts aus Art, 2 I i. V. m. Art. 1 I GG“, Frankfurt am Main 1996, (Alıntı: Stumper, s. )
  • Şahin, Cumhur, Ceza Muhakemesi Hukuku I, Cilt 1, 6. Baskı, Ankara 2015, (Alıntı: Şahin, CMH I, s. )
  • Şahin, Cumhur, Göktürk, Neslihan, Ceza Muhakemesi Hukuku II, Cilt 2, 5. Baskı, Ankara 2016, (Alıntı: Şahin/Göktürk, CMH II, s. )
  • Ünver, Yener, Ceza Hukuku Felsefesi Açısından İnsan Onuru ve Mevzuatımız, Ceza Hukuku Dergisi, Yıl: 3, Sayı 7, 2008, s. 41-82, (Alıntı: Ünver, CHD, Yıl: 3, Sayı 7, 2008, s. )
  • Ünver, Yener, Hakeri, Hakan, Ceza Muhakemesi Hukuku, Cilt 1, 11. Baskı, Ankara 2016, (Alıntı: Ünver/Hakeri, CMH, s. )
  • Volk, Elisabeth, „DNA-Identitätsfeststellungsgesetz- Kein Ende der Begehrlichkeiten“, iç: Neue Zeitschrift für Strafrecht, Jahrgang 2002, s. 561-565, (Alıntı: Volk, NStZ 2002, s. )
  • Volk, Klaus, Engländer, Armin, Grundkurs StPO, 8. Baskı, Münih, 2013, (Alıntı: Volk/Engländer, Grundkurs StPO, s. )
  • Von Münch, Ingo, Kunig, Philip, „Grundgesetz-Kommentar“, Cilt I, 5. Baskı, Münih 2000, (Alıntı: Münch/Kunig-Kunig, GGK I, m. … pn …)
  • Weichert, Thilo, „Informationelle Selbstbestimmung und strafrechtliche Ermittlung: zum verfassungskonformen Technikeinsatz im Strafverfahren“, Freiburg 1990, (Alıntı: Weichert, s. )
  • Wolter, Jürgen, Systematischer Kommentar zur Strafprozessordnung, Cilt 1, 4. Baskı, Köln 2014, (Alıntı: SK-StPO, Cilt I, s. )
  • Yenisey, Feridun, Nuhoğlu, Ayşe, Ceza Muhakemesi Hukuku, 3. Baskı, Ankara 2015, (Alıntı: Yenisey/Nuhoğlu, CMH, s. )
  • Zafer, Hamide, Özel Hayatın ve Hayatın Gizli Alanının Ceza Hukukuyla Korunması (TCK m. 132-134), 1. Baskı, 2010 İstanbul, (Alıntı: Zafer, s. )
Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi-Cover
  • ISSN: 2148-6646
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2014
  • Yayıncı: Adem Sözüer/ Rahime ERBAŞ
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Databases and Criminal Procedures in Switzerland and Turkey with Regard to European Council’s Standards

Begüm BULAK UYGUN

Alman Hukukuyla Karşılaştırmalı Yardım Etme Hareketleri

Muhammed DEMİREL

Almanya, İsviçre ve Avusturya Hukuku Bağlamında Türk Ceza Muhakemesi Hukukunda Adlî DNA Analizleri

Gülsün Ayhan AYGÖRMEZ UĞURLUBAY

Türk Ceza Hukukunda Ticari Sır, Bankacılık Sırrı ve Müşteri Sırrının Korunması

Büşra DEMİRAL BAKIRMAN

The Tension between Genome Privacy and Criminal Justice in the Wake of DNA Databases

Rahime ERBAŞ

Suçun Önlenmesinde Hapis Cezası ile Seçenek Yaptırımların Etkinliğinin Karşılaştırılması: Meta-Analiz Çalışmalarının Sistematik Olarak İncelenmesi

Buket ABANOZ