JÜLİDE GÜLİZAR YILDIRIM DUMAN, Aşkın ÇEVİRGEN

Kronik hastalıkların yönetiminde kullanılan bilişim tabanlı uygulamalar

Kronik hastalıklar genellikle süreğen karakterli, uzun ve yavaş seyirli, bireyin yaşam kalitesini olumsuz etkileyen hastalıklardır. Son yıllarda giderek yaygınlaşması, sorunun epidemi boyutuna ulaşmasına yol açmıştır. Her yıl, tüm ölümlerin %70 inden sorumlu olan kronik hastalıklar sağlık sistemine aşırı yük getirmektedir. Durumun ciddiyeti göz önünde bulundurulduğunda; günümüzde kronik hastalıkların önlenmesi ve kontrolü zorunlu hale gelmiştir. Hastalık yönetiminin bilimsel temellere dayandırılması oldukça önemlidir. Bu sebeple, sağlık çalışanları bakım uygulamalarını çeşitli model ve teorilere dayandırmaktadır. Dünya Sağlık Örgütünün desteğiyle pek çok ülke kronik hastalıklarla mücadele amacıyla hareket geçirmiş ve ulusal ve uluslararası işbirlikleri kurularak eylem planları oluşturulmuş. Asıl amacın risk faktörlerinin yönetimi olduğu bu stratejilerde büyük yatırımlar yapılmış fakat istenilen düzeyde iyileşme kaydedilememiştir. Bu sebeple sürdürülebilir ve düşük maliyetli yöntemlere ihtiyaç duyulmuştur. Bu ihtiyaç tedavi ve izlem sürecinde sürekliliğin sağlanması, uzaktan hastalık yönetimi yapılması, hataların azalması, işlerin kolaylaşması ve iş yükünün azalması, hastanın yaşam kalitesinin artması, iyilik halinin sürdürülmesi, sağlık verilerin toplanması ve sağlık çıktılarının analiz edilmesi ve etkin maliyet yönetimi yapılması gibi pek çok yararı bulunan bilişim temelli uygulamaların önem kazanmasını sağlamıştır. Bunun sonucunda, koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerinde bilgi üretimi, bilginin hizmete dönüştürülmesi, hastaların bakım ve tedavilerinde kullanımı için yararlanılan yazılım, donanım sistemi, uygulanan yöntem ve yönergelerin tümü olarak tanımlanan Sağlık Bilişimi, yapılan araştırmalar, yürütülen projeler ve yapılan eğitimlerde alternatif bir yol olarak tercih edilmeye başlanmıştır. Türkiye’de tele-tıp ve tele-sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılmasından bahsedilmesi konuya verilen önemi göstermektedir.

Chronic diseases are often chronic character, long and indolent, adversely affecting the quality of life of the individual diseases. The size of the problem in recent years has led to the spread of epidemics. Each year, over 70% of all deaths are responsible for chronic disease health system overload. Considering the seriousness of the situation; currently, the prevention and control of chronic diseases will become mandatory. Disease management is very important to scientific grounds. For this reason, health professionals are interested in the theory of various models and maintenance practices. World Health Organization with the support of many nations and countries. The principal objective is the management of risk factors, which are large investments in this strategy, but have not proved to be the desired level of improvement. For this reason, the need for sustainable and low-cost methods. These needs treatment and follow-up process continuously, the remote provide disease management, reduction of errors, easier and decrease the workload, increase the patient's quality of life, well-being, health data of the collecting and analyzing health outputs and cost effective management found several benefits like building hardware-based applications, allowing him to gain importance. As a result, the management of preventive and therapeutic health services and all kinds of information relating to the production of, reformatting, transmission and care of the patients and the treatment effectively established to be used in hardware, software, method and instructions are defined as the whole health informatics, studies, projects and trainings in began to be preferred as an alternative way. In Turkey, tele-medicine and tele-health services, the spoken the importance of the subject from the dissemination of.

PDF

___

Güler, Ç, Akın, L, Halk Sağlığı Temel Bilgiler Cilt 3, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları; 2015; 1542- 1556.

WHO, 2018a. Noncommunicable diseases: the slow motion disaster. Erişim Linki: http://www.who.int/publications/10-yearreview/ncd/en/index1.html (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

WHO, 2018b, Noncommunicable diseases and their risk factors. Erişim Linki: http://www.who.int/ncds/en/ (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

WHO, 2018c, Denmark hosts the WHO Global Dialogue on Partnerships for Sustainable Financing of Noncommunicable Disease Prevention and Control. Erişim Linki: http://www.who.int/conferences/global-ncdconference/financing/press-note-9-april-2018/en/ (Erişim Tarihi: 22.06.2018).

WHO, 2018d, Noncommunicable diseases: the slow motion disaster. Erişim Linki: http://www.who.int/publications/10-yearreview/ncd/en/index3.html (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

WHO, 2018e, Noncommunicable diseases; Key facts. Erişim Linki: http://www.who.int/en/news-room/factsheets/detail/noncommunicable-diseases (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

WHO, 2018i, Global Health Observatory data repository. Erişim Linki: apps.who.int/gho/data/node.main.A907?lang=en (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Durna, Z, Kronik Hastalıklar ve Bakım. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri; 2012; 45-550.

Tezcan, C. Sağlığa Yenilikçi Bir Bakış Açısı: Mobil Sağlık, 2016. Yayın No: TÜSİAD-T/2016-03/575.

Kocacık, F, Bilgi Toplumu Ve Türkiye. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2003; 27(1):2.

Ömürbek, N, Altın, F, Sağlık bilişim sistemlerinin uygulanmasına ilişkin bir araştırma: İzmir örneği, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2009; 19(1):211-32.

Mutluay, E, Özdemir, L, Sağlık Bilişim Sistemleri Kapsamında Hemşirelik Bilişiminin Kullanımı, Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 2014; 22(3):180-186.

Ay, F, Uluslararası elektronik hasta kayıt sistemleri, hemşirelik uygulamaları ve bilgisayar ilişkisi.Gülhane Tıp Dergisi. 2009; 51(2): 131-136.

Kulaklı, A, Bilgin, S, Müşteri Merkezli Operasyonel Bilgi Yönetimi İçin Veri Yönetiminin Ölçülmesi. İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2005; 1(2):38.

Özel, H.Ö. Özdemir-Ürkmez, D. Demiray, S. Cebeci, Z, Hemşirelik Bilişimi ve Hastane Bilgi Yönetimi Sistemi, Okmeydanı Tıp Dergisi, 2014; 30(3):158-60.

Gürsel, G. Gül, H. Kuru, K, Determining the weak sides of Healthcare Information Systems: An Emprical e-Health Evaluation Study. AJIT-e: Online Academic Journal of Information Technology. 2016; 7(23):17-29.

Yurt, N, e-Sağlık ve Teletıp. E-sağlıkta Hukuk Çalıştayı, 2008.

Koç, F, Türkiye’de e-Devlet uygulamaları Sağlık Bakanlığı Örneği. 2010. Yüksek Lisans Tezi.

Bilgiç, Ş, Şendir, M, Hemşirelik Bilişimi. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi. 2014; 3(1): 24-8.

Kratzman, V, Where Did Mobile Health Come From? Team Finland Business. 2013; Erişim Linki: http://www.finland.org/Public/default.aspx?contentid=269 582&culture=en-US (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Sağlık 365, Erişim Linki: www.saglık365.com (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Videofon Klinik, Erişim Linki: https://www.cnnturk.com/2009/saglik/09/01/7.gun.24.saat. videofon.klinik/541655.0/index.html (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Alo Doktorum, Erişim Linki: https://www.sagligimicinhersey.com/2015/09/saglikhaberleri/avea-acibadem-isbirligi-alo-doktorum/ (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Mobil Tahlil Projesi, Erişim Linki: https://www.haberler.com/avea-mobil-tahlil-projesisaglikta-devrim-yapacak-2442386-haberi/ (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Turkcell Diyet, Erişim Linki: https://www.turkcell.com.tr/servisler/saglikli-yasam (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Kronik Hastalık Yönetimi, Erişim Linki: https://www.medimagazin.com.tr/ozel-saglik//tr-kronikhastaliklar-uzaktan-takip-edilecek-9-681-46653.html (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Başakşehir Living Lab, http://basaksehirlivinglab.com/BLL/projeler/ (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Sağlık Takipçim, Erişim Linki: http://www.avea.com.tr/web/servisler/muzikeglenceveiceri k/icerik/mobilsaglik/sagliktakipcim (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Doro Kolay Mobil İlaç Hatırlatma, Erişim Linki: https://www.medimagazin.com.tr/guncel/genel/tr-turktelekom-saglik-sektorunu-bilisim-zirvesinde-bulusturdu11-681-50502.html (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Vodafone Cep Sağlık, Erişim Linki: http://www.vodafone.com.tr/yardim/tr/alt.php/bireysel/serv isler/vodafone-cep-saglik-servisi/45 (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Out TB, Erişim Linki: https://healthmarketinnovations.org/program/x-out-tb. 2008. (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Weltel Support for Clinical Management of Patients. Erişim Linki: http://www.weltel.org/ (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Text Messaging for Health, Amanda K. Hall, Heather Cole-Lewis, Jay M.Bernhardt. Mobile Text Messaging for Health: A Systematic Review of Reviews. Annu Rev Public Health. 2015 Mar 18; 36: 393–415.

SMS for Health Monitoring Key Drug Stock Levels, Erişim Linki: http://www.nationalplanningcycles.org/sites/default/files/pl anning_cycle_repository/gambia/nhpsp_me.pdf (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

SIMmed, Erişim Linki: http://www.brainstormmag.co.za/tech-transfer/9426- curing-tb-one-sms-at-a-time (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Screening for Oral Cancer, Erişim Linki: http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal. pone.0188440 (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

MedicallHome Hotline, Erişim Linki: https://healthmarketinnovations.org/program/medicallhom e (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

mDhil Health Information on Mobiles, Erişim Linki: https://www.changemakers.com/socialbusiness/entries/md hil-mobile-health-information (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

HMRI, http://www.hmri.in/ Erişim Tarihi: 22.06.2018.

HealthLine, Erişim Linki: https://healthmarketinnovations.org/program/healthlinebangladesh (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

A Computational Distributed System to Support the Treatment of Patients With Major Depression. https://cordis.europa.eu/project/rcn/97478_en.html Erişim Tarihi: 22.06.2018.

Go-Smart, A Generic Open-End Simulation Environment for Minimally Invasive Cancer Treatment Erişim Linki: https://cordis.europa.eu/project/rcn/107030_en.html (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

SensorART, A Remote Controlled Sensorized Artificial Heart Enabling Patients Empowerment and New Therapy Approaches. Erişim Linki: https://cordis.europa.eu/project/rcn/108025_en.html (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

AirPROM, Airway Disease Predicting Outcomes Through Patient Specific Computational Modelling. Erişim Linki: https://cordis.europa.eu/project/rcn/97980_en.html (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Contrast, An İndividually Adaptable, BNCI-based, Remote Controlled Cognitive Enhancement Training for Successful Rehabilitation After Stroke İncluding Home Support and Monitoring. Erişim Linki: https://cordis.europa.eu/project/rcn/100792_en.html (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

CHRONIOUS, An Open, Ubsquitous and Adaptive Chronic Disease Management Platform for COPD an Renal Insufficiency. Erişim Linki: https://cordis.europa.eu/project/rcn/85452_en.html (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

AP@Home, Erişim Linki: https://cordis.europa.eu/project/rcn/94149_en.html (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

VP2HF, Computer Model Derived İndices for Optimal Patient-Specific Treatment Selection and Planning in Heart Failure. Erişim Linki: https://cordis.europa.eu/project/rcn/110725_en.html (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

ENS4C, Evidence Based Guidelines for Nursing and Social Care on eHealth Services. Erişim Linki: https://cordis.europa.eu/project/rcn/191813_en.html (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

Nephron+, ICT-enable Wearable Artificial Kidney an Personel Renal Care System. Erişim Linki: https://cordis.europa.eu/project/rcn/108023_en.html (Erişim Tarihi: 05.11.2018).

d-LIVER, ICT-Enable, Cellular Artificial Liver System İncorporating Personalized Patient Management and Support. Erişim Linki: https://cordis.europa.eu/project/rcn/100741_en.html (Erişim Tarihi: 05.11.2018).