Tuba METİN, Vahide SEMERCİ, Serap ÇETİNKAYA ÖZDEMİR

Hipertansiyon Hastalarının Tanımlayıcı Özellikleri ve Aleksitimi Düzeyleri Öz Etkililik Düzeylerinin Yordayıcısı Mıdır?

Giriş: Hipertansiyon hastalarında kan basıncının kontrol altına alınmasında aleksitiminin yönetilmesi ve öz etkililiğin değerlendirilmesi önemlidir. Amaç: Bu çalışmadaki amaç hipertansiyon hastalarının tanımlayıcı özelliklerinin ve aleksitimi düzeylerinin öz etkililik düzeylerinin yordayıcısı olup olmadığını belirlemektir. Yöntem: Bu araştırma nicel araştırma yönteminin korelasyon desenine göre yapıldı. Araştırmanın verileri Aralık 2022-Mayıs 2023 tarihleri arasında toplandı. Araştırmanın evrenini Türkiye’de yaşayan hipertansiyonlu hastalar oluşturdu ve çalışmaya toplam 103 hipertansiyon hastası katıldı. Araştırmanın verileri “Hasta Tanılama Formu”, “Toronto Aleksitimi Ölçeği” ve “Hipertansiyon Öz-Etkililik Ölçeği” ile toplandı. Veriler bağımsız örneklem t testi, pearson korelasyon ve çoklu linear regresyon analizi ile değerlendirildi. Bulgular: Yaş ortalaması 45.37 ± 17.03 olan hipertansiyon hastalarının %63.1’inin kadın olduğu belirlendi. Hastaların öz-etkililikleri ile aleksitimi düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmadı (r = -0.071, p > .05). Aleksitiminin dışa-dönük düşünme alt boyutu, yaş, ailede hipertansiyon varlığı ve ilaçları düzenli kullanma bağımsız değişkenlerinin hastaların öz-etkililik düzeyleri üzerindeki varyansın %22.7’sini açıkladığı görüldü. Sonuç: Hastaların öz-etkililiği ile aleksitimi düzeyleri arasında ilişki olmadığı görüldü. Aleksitiminin dışa-dönük düşünme alt boyutu, yaş, ailede hipertansiyon varlığı ve ilaçları düzenli kullanma değişkenlerinin hipertansiyon hastalarının öz etkililik düzeylerini yordadığı bulundu. Hastaların öz-etkililiği ile aleksitimi düzeyleri arasında ilişkiyi ve yordayıcı değişkenleri inceleyen daha kapsamlı çalışmaların yapılması önerilir.

Anahtar Kelimeler:

aleksitimi, öz-etkililik, hipertansiyon

The Relationship Between Alexithymia Levels and Self-Efficacy of Hypertension Patients

Introducion: It is important to manage alexithymia and evaluate self-efficacy in controlling blood pressure in patients with hypertension. Objective: In this study, it was aimed to determine the relationship between alexithymia levels and self-efficacy in hypertension patients. Method: The research was carried out between December 2022 and May 2023. A total of 103 hypertension patients participated in the study. The data of the study were collected through the "Patient Diagnosis Form", "Toronto Alexithymia Scale" and "Hypertension Self-Efficacy Scale". Data were evaluated with independent samples t-test, one-way ANOVA, pearson correlation and multiple linear regression analysis. Results: It was determined that 63,1% of the hypertension patients with a mean age of 45.37±17.03 were female. There was no statistically significant correlation between the patients' self-efficacy and alexithymia levels (r=-0,071, p=0,475). It was observed that the independent variables of extroverted thinking sub-dimension of alexithymia, age, presence of hypertension in the family, and regular use of drugs explained 22.7% of the variance on the self-efficacy levels of the patients. Conclusion: There was no correlation between the patients' self-efficacy and alexithymia levels. It is recommended to conduct more comprehensive studies examining the relationship between patients' self-efficacy and alexithymia levels.

Keywords:

alexithymia, Self-efficacy, Hypertension,

PDF

___

1. World Health Organization, Hypertension. https://www.who.int/health-topics/hypertension/#tab=tab_1, 2020 (accessed 02.06.2023).
2. Lobo, MD, Adeyeye, E, Kapil, V, Pathogenesis, risk factors and prevention hypertension, Medicine, 2022, 50(7), 399.
3. Centers for Disease Control and Prevention, Facts About Hypertension. https://www.cdc.gov/bloodpressure/facts.htm, 2022 (accessed 02.06.2023).
4. Sengul, S, Akpolat, T, Erdem, Y, Derici, U, Arici, M, Sindel, S, Karatan, O, Turgan, C, Hasanoglu, E, Caglar, S, Erturk, S, Changes in hypertension prevalence, awareness, treatment, and control rates in Turkey from 2003 to 2012, Journal of Hypertension, 2016, 34(6), 1208-1217.
5. Casagrande, M, Mingarelli, A, Guarino, A, Favieri, F, Boncompagni, I, Germanò, R, Germanò, G, Forte, G, Alexithymia: A facet of uncontrolled hypertension, International Journal of Psychophysiology, 2019, 146(180-189.
6. Rashidi, Y, Manaflouyan, H, Pournaghi Azar, F, Nikniaz, Z, Nikniaz, L, Ghaffari, S, Knowledge, attitude and practice of Iranian hypertensive patients regarding hypertension, Journal of Cardiovascular and Thoracic Research, 2018, 10(1), 14-19.
7. Lim, L.F, Solmi,M, Cortese, S, Association between anxiety and hypertension in adults: A systematic review and meta-analysis, Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 2021, 131(96-119.
8. Piotrowska-Polrolnik, M, Holas, P, Krejtz, I, Symonides, B, Relationship between alexithymia and variability of blood pressure measured with ABPM in hypertensive patients, General Hospital Psychiatry, 2019, 60(1-5.
9. Aydemi̇r, C, Akdoğan, A.A, Örgütsel yaşamda aleksitimi (duygular için söz yokluğu) ve iş performansı üzerindeki etkisi, Journal of Yaşar University, 2022, 17(65), 315-328.
10. Tolmunen, T, Lehto, S.M, Heliste, M, Kurl, S, Kauhanen, J, Alexithymia is associated with increased cardiovascular mortality in middle-aged Finnish men, Psychosomatic Medicine, 2010, 72(2), 187-91.
11. Foroumandi, E, Kheirouri, S, Alizadeh, M, The potency of education programs for management of blood pressure through increasing self-efficacy of hypertensive patients: A systematic review and meta-analysis, Patient Education and Counseling, 2020, 103(3), 451-461.
12. Karatay, G, Karadağ, E, Akkuş, Y, Bir aile sağlığı merkezine başvuran hipertansiyon hastalarının ilaç tedavisine uyum öz etkililik düzeyleri., Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 2012, 28(3), 85-96.
13. Fletcher, B.R, Hinton, L, Hartmann-Boyce, J, Roberts,N.W, Bobrovitz, N, McManus, R.J, Self-monitoring blood pressure in hypertension, patient and provider perspectives: A systematic review and thematic synthesis, Patient Educ Couns, 2016, 99(2), 210-9.
14. Bandura, A, Social Cognitive Theory: An Agentic Perspective, Annual Review of Psychology, 2001, 52(1), 1-26.
15. Zhao, M, Rodriguez, M.A, Wang, B, Santa Ana, E.J, Friedberg,J, Fang, Y, Allegrante,J.P, Natarajan,S, Validity and reliability of a short self-efficacy instrument for hypertension treatment adherence among adults with uncontrolled hypertension, Patient Education and Counseling, 2021, 104(7), 1781-1788.
16. Bagby, R, Parker,J, Taylor, G, The twenty-item Toronto Alexithymia Scale--I. Item selection and cross-validation of the factor structure, Journal of Psychosomatic Research, 1994, 38(1), 23-32.
17. Güleç, H, Yenel, A,20 maddelik Toronto aleksitimi ölçeği Türkçe uyarlamasının kesme noktalarına göre psikometrik özellikleri, Klinik Psikiyatri Dergisi, 2010, 13(3), 108-112.
18. Han, H.R, Lee, H, Commodore-Mensah,Y, Kim, M, Development and Validation of the Hypertension Self-care Profile, Journal of Cardiovascular Nursing, 2014, 29(3), E11-E20.
19. Türkoğlu, N, Kılıç,D,Hipertansiyon özetkililik ölçeği türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması, Kardiyovasküler Hemşirelik Dergisi, 2021, 12(29), 190-195.
20. Nemiah, J.C, Alexithymia: A view of the psychosomatic process, Modern trends in psychosoamtic medicine, 1976, 3(430-439.
21. Karakaş, S.A, Karabulutlu, E.Y, Akyıl, R.Ç,Erdem,N,Turan,G.B, Hipertansiyon ve astım hastalarında aleksitimi ve sosyal desteğin incelenmesi, Journal of Psychiatric Nursing, 2016, 7(2), 68-74.
22. Ardahanli, İ, Akhan,O, Aslan,R, Akyüz, O, Akgun, O, The relationship between blood pressure regulation and alexithymia variability in newly diagnosed essential hypertension patients, Journal of Surgery and Medicine, 2021, 5(8), 768-771.
23. Warren-Findlow, J, Seymour, R.B, Brunner Huber, L.R, The association between self-efficacy and hypertension self-care activities among african american adults, Journal of Community Health, 2012, 37(1), 15-24.
24. Darvishpour, A, Mansour-Ghanaei,R, Mansouri, F,The relationship between health literacy, self-efficacy, and self-care behaviors in older adults with hypertension in the north of Iran, Health Literacy Research and Practice, 2022, 6(4), e262-e269.
25. Larsen, M,Krogstad, A, Wahl, A, Alexithymia, illness perception and self-management competency in psoriasis, Acta Dermato Venereologica, 2017, 97(8), 934-940.
26. Koçak, R, Aleksitimi: kuramsal çerçeve tedavi yaklaşımları ve ilgili araştırmalar, Ankara Universitesi Egitim Bilimleri Fakultesi Dergisi, 2002, 001-030.
27. Kızılcı, S, Hatice M,Küçükgüçlü,Ö, Yardımcı,T, Hemşirelik fakültesi öğrencilerinin öz etkililik düzeyinin cinsiyet açısından incelenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 2015, 8(2), 95-100.
28. Aşiret, G.D,Okatan, C, Hipertansiyon hastalarının ilaç uyum düzeyleri ile spirütüel iyi oluşları arasındaki ilişkinin belirlenmesi, Kardiyovasküler Hemşirelik Dergisi, 2019, 10(23), 122-128.
29. Salim, H, Lee, P.Y, Sazlina,S.G, Ching, S.M, Mawardi,M, Shamsuddin, N.H, Ali,H, Adibah,H.İ, Tan, N.C, The self-care profiles and its determinants among adults with hypertension in primary health care clinics in Selangor, Malaysia, PLOS ONE, 2019, 14(11), e0224649.
30. Vatansever, Ö, Esansiyel hipertansiyonlu hastaların ilaç tedavisine uyum öz-etkililik düzeylerinin ve bakım gereksinimlerinin belirlenmesi. 2011, Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
31. Özdemir, Ö, Akyüz, A, Doruk, H, Geriatrik hipertansif hastaların ilaç tedavisine uyumları, Bakırköy Tıp Dergisi, 2016, 12(4), 195-201.