Coğrafya kader midir? Coğrafya-dış politika ilişkisi: Azerbaycan örneği

Bu çalışmada, bir ülkenin bulunduğu coğrafyanın o ülkenin dış politikası üzerinde etkili olduğu savunulmaktadır. Bu da Azerbaycan özelinde incelenmektedir. Coğrafya-dış politika ilişkisinin literatürde nasıl değerlendirildiği ele alındıktan sonra coğrafyadan türeyen jeopolitik, jeostrateji ve jeoekonomi gibi kavramlar üzerine bir okumaya gidilerek; Azerbaycan dış politikası açısından bu kavramlar değerlendirilmektedir. Azerbaycan’ın dış politikasında yakın komşulardan Türkiye ve Gürcistan ile yürütülen iş birliği ve Rusya ile mesafeli ve dengeli bir şekilde devam eden ilişkileri kadar Ermenistan ile yaşanan sorunları da bir şekilde coğrafyası ile ilişkilidir. Azerbaycan’ı hem bir Avrupa hem bir Asya ülkesi yapan, aynı zamanda ekonomik ve stratejik öneme sahip kimi kaynakların bulunması sebebi ile ülkeye küresel bir ilginin oluşmasını da sağlayan yine yerleştiği coğrafyadır. Nitekim petrol ve doğalgaz kaynakları açısından zengin bir ülke olan Azerbaycan, dış politikasında bu iki kaynağı kullanarak siyasi ve ekonomik kazanımlar elde etmenin yollarını aramaktadır. Aynı zamanda dış politika stratejilerini dengeli ve çok vektörlü yürüterek, dış tehditlere karşı coğrafyanın kendisine sağlamış olduğu avantajları kullanmaya çalışmaktadır. Ayrıca bu çalışmada, ülkenin dış politikasını etkileyen başlıca unsurların, 2020 yılında büyük oranda ortadan kalksa da Dağlık Karabağ sorunu ve sahip olduğu enerji kaynakları olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Azerbaycan, Güney Kafkasya, dış politika, coğrafya, jeopolitik, jeostrateji, jeoekonomik

Geography as destiny? The relationship between geography and foreign policy: The case of Azerbaijan

In this study, it is argued that the geography of a country is effective on the foreign policy of that country. This is examined in the case of Azerbaijan. After discussing how the relationship between geography and foreign policy is evaluated in the literature, by reading on concepts such as geopolitics, geostrategic, and geoeconomics derived from geography, these concepts are evaluated in terms of Azerbaijan's foreign policy.In the foreign policy of Azerbaijan, its cooperation with Turkey and Georgia, which are close neighbors, and its relations with Russia, which continue in a distant and balanced manner, and the problems with Armenia are somehow related to its geography. It is the geography where Azerbaijan is located, which makes it both a European and an Asian country and provides a global interest in the country due to the presence of some resources of economic and strategic importance. Azerbaijan, a country rich in oil and natural gas resources, seeks ways to gain political and economic gains by using these two resources in its foreign policy. At the same time, it tries to use the advantages of geography against external threats by executing its foreign policy strategies in a balanced and multi-vector. In addition, in the study, it is concluded that the main factors affecting the country's foreign policy are the Nagorno-Karabakh Issue, although it disappeared to a large extent in 2020, and the energy resources it has.

Keywords:

Azerbaijan, South Caucasus, foreign policy, geography, geopolitics, geostrategy, geoeconomics,

PDF

___

Abrahamyan, P. 2021. Was China All Innocent During the 2020 Artsakh War? 6 Eylül. https://evnreport.com/opinion/was-china-all-innocent-during-the-2020-artsakh-war/ (erişildi: Ocak 5, 2022).
Ahmadzada, R. 2021 Shaping the Region: The New Geopolitical Realities in the South Caucasus Following the Karabakh War. 16 Mart. https://thegeopolitics.com/shaping-the-region-the-new-geopolitical-realities-in-the-south-caucasus-following-the-karabakh-war/ (erişildi: Nisan 22, 2022).
Akpınar, E. ve Başıbüyük, A. 2011 «Jeoekonomik Önemi Giderek Artan Bir Enerji Kaynağı: Doğalgaz.» International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 6, no. 3 (Summer): 119-136.
Arı, T. 2018. Uluslararası İlişkiler Teorileri. 9. Baskı. Bursa: Aktüel.
Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi. 2020. İşğaldan azad edilmiş şəhər və kəndlərimiz. 1 Aralık. https://azertag.az/xeber/Isgaldan_azad_edilmis_seher_ve_kendlerimiz-1622227 (erişildi: Mart 31, 2022).
Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi. 2021. Neft və qaz layihələri. https://president.az/az/pages/view/azerbaijan/contract (erişildi: Kasım 25, 2021).
Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondu. Bakı-Tbilisi-Ceyhan Əsas İxrac Boru Kəməri. tarih yok. https://www.oilfund.az/projects/1 (erişildi: Ocak 15, 2022).
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi. 1993. «Azərbaycan Respublikası Prezidentinin növbədənkənar seçkilərinin keçirilməsi haqqında.» Azərbaycan Respublikasının Ədliyyə Nazirliyi Hüquqi aktların vahid elektron bazası. 1 Eylül. http://www.e-qanun.az/framework/8548 (erişildi: Ocak 2, 2022).
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsi President Kitabxanası. Tarih yok. «Ümumi məlumat.» PREZİDENT KİTABXANASI. https://files.preslib.az/projects/azerbaijan/gl1.pdf (erişildi: Kasım 27, 2021).
Başar, U. 2020. ANALYSIS - Is Iran one of the losers of the Karabakh War? 26 Kasım. https://www.aa.com.tr/en/analysis/analysis-is-iran-one-of-the-losers-of-the-karabakh-war/2056842 (erişildi: Ocak 5, 2022).
Bayrakdar, O.K. 2020. «Bir Dönüşüm Dinamiği Olarak Petrolün Bakü Şehir Kimliğine ve Şehirleşmesine Etkisi.» Turkish Studies - Social 15, no. 8: 3387-3402.
Biden-Harris Democrats. 2020. Nagorno-Karabakh – Statement by Vice President Joe Biden. 13 Ekim. https://joebiden.com/2020/10/13/nagorno-karabakh-statement-by-vice-president-joe-biden/ (erişildi: Ocak 10, 2022).
Brzezinski, Z. 2005. Büyük Satranç Tahtası. Çeviren Yelda Türedi. İstanbul: İnkılap Kitabevi,.
Ceferov, N., ve Aslanlı, A. 2016. «Karabağ Sorununda Ateşkes ve Rusya.» Ermeni Araştırmaları, no. 53: 239-260.
Convention on the Legal Status of the Caspian Sea. 2018. President of Russia. 12 Ağustos. http://en.kremlin.ru/supplement/5328 (erişildi: Aralık 1, 2021).
Doğanay, H., Özdemir, Ü. ve Şahin, İ.F. 2012. Genel Beşeri ve Ekonomik Coğrafya. 4. Ankara: Pegem.
Dövlət Dəniz Agentliyi. 2021. Xəzər Dənizi. https://www.ardda.gov.az/page/5 (erişildi: Aralık 10, 2021).
Durgun, S. 2012. «Yer Bilgisinden Ulusal Coğrafya'ya.» Mekan, Kimlik, Güç ve Dış Politika içinde, yazan S. Gülden Ayman, 13-38. İstanbul: Yalın Yayıncılık.
Eletek, Ö. 2021. Türkiye’nin Orta Asya’ya Açılan Kapısı: Nahçıvan Koridoru. 8 Şubat. https://www.ankasam.org/turkiyenin-orta-asyaya-acilan-kapisi-nahcivan-koridoru/ (erişildi: Nisan 20, 2022).
Euro News. 2020. Dağlık Karabağ: Müslüman ülkeler nasıl bir tutum sergiledi? . 1 Ekim. https://tr.euronews.com/2020/10/01/dagl-k-karabag-musluman-ulkeler-nas-l-bir-tutum-sergiledi (erişildi: Ocak 2, 2022).
Gachechiladze, R. 2002. «Geopolitics in the South Caucasus: Local and External Players.» Geopolitics 7, no. 1: 113-138.
Gürbüz, O. 2010. «Siyasi Coğrafya.» İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi. http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/cografya_lisans_ao/siyasi_cografya.pdf (erişildi: Ocak 10, 2022).
Haldun, İ. 2013. Mukaddime. Düzenleyen: Aslan Tekin. Cilt I-II. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık.
Harunoğulları, M. 2016. «Hazar Havzasındaki Jeoekonomik Mücadele ve Devletlerin Bölge Politikaları.» International Journal Of Eurasia Social Sciences 7, no. 25: 133-162.
Hasanov, A.M. 2016. Güney Kafkasya, Hazar-Karadeniz Havzaları ve Azerbaycan'ın Jeopolitiği. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Holdar, S. 1992. «The ideal state and the power of geography the life-work of Rudolf Kjellen.» Political Geography 11, no. 3 (Mayıs): 307-323.
Idan, A., ve Shaffer, B. 2011. «The Foreign Policies of Post-Soviet Landlocked States.» Post-Soviet Affairs 27, no. 3: 241-268.
İşyar, Ö.G. 2020. Dağlık Karabağ Sorunu Birinci ve İkinci Savaşın Dinamikleri . Bursa: Dora Yayıncılık.
Keskin, A. 2021. Zengezur Koridoru ve Kafkasya'daki jeopolitik rekabetin dönüşümü. 25 Ekim. https://fikirturu.com/jeo-strateji/zengezur-koridoru-ve-kafkasyadaki-jeopolitik-rekabetin-donusumu/ (erişildi: Nisan 20, 2022).
Khorrami, N. 2020. Perspectives: How China gains from Armenia-Azerbaijan war. 2 Aralık. https://eurasianet.org/perspectives-how-china-gains-from-armenia-azerbaijan-war (erişildi: Ocak 2, 2022).
King, C. 2008. THE GHOST OF FREEDOM A History of the Caucasus. New York: Oxford University Press.
Knutsen, T.L. 2014. «Halford J. Mackinder, Geopolitics, and the Heartland Thesis.» The International History Review 36, no. 5: 835-857.
Lacoste, Y. «Geography and Foreign Policy.» SAIS Review 4, no. 2 (Summer-Fall 1984): 213-227.
Mackinder, H.J. 1942. Democratic Ideals and Reality. Washington, DC: NDU Press.
Mahan, A.T. 2011. The Influence of Sea Power upon History: 1660-1783. London: Methuen & Company Ltd.
Mammadova, N. 2014. Cənubi Qafqaz regionu yeni geosiyasi reallıqlar kontekstində. 4 Kasım. https://www.a-r.az/az/article/10979 (erişildi: Kasım 14, 2021).
Mamo, C. 2021. Armenia’s fruitless search for allies on which it can count. 1 Haziran. https://emerging-europe.com/news/armenias-fruitless-search-for-allies-on-which-it-can-count/ (erişildi: Ocak 1, 2022).
Mehdiyeva, N. 2003. «Azerbaijan and its foreign policy dilemma.» Asian Affairs 34, no. 3: 271-285.
Meister, S. 2021. Shifting Geopolitical Realities in the South Caucasus. Reports, SCEEUS, Stockholm: SCEEUS, November, 1-14.
Memedov, Ş. «Müstəqilliyin İlk Dövrlərində ABŞ - Azərbaycan Münasibətləri.» «Elmi əsərlər», «Scientific works» 2, no. 29 (2017): 243-249.
Modelski, G. ve Thompson, W.R. 1988. Seapower in Global Politics, 1494–1993. London: Palgrave Macmillan.
Moscovenko, L.R. 2020. Massive French support for Armenians of Nagorno-Karabakh. 26 Ekim. https://www.euractiv.com/section/politics/short_news/massive-french-support-for-armenians-of-nagorno-karabakh/ (erişildi: Ocak 12, 2022).
MSB Harita Genel Komutanlığı. 2009. «Kafkasya Siyasi Haritası.» Kafkasya siyasi haritası / Harita Genel Komutanlığı. Ankara.
Myklebost, H. 1995. «Some themes in political geography.» Norsk Geografisk Tidsskrift -Norwegian Journal of Geography 49, no. 1: 45-81.
Özsoy, B. 2019. «Hazar Denizi Meselesi Bağlamında Türk Cumhuriyetleri Arasındaki Siyasi ve Ekonomik İlişkiler.» Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi 8, no. 1/1: 461-478.
Özsoy, B. ve Sipahi, E.B. 2017. «Azerbaycan'da Süreğen Bir Sorun Alanı Olarak "Qaçkın" ve "Mecburi Köçkünler".» Farklı Yönleriyle Göç ve Yönetimi içinde, yazan Sevcan Güleç Solak ve Şerife Pekküçükşen, 102-117. Beau Bassin: LAP LAMBERT Academic Publishing.
Pиa Новости. 2021. Путин рассказал о реализации соглашения по Карабаху. 11 Ocak. https://ria.ru/20210111/karabakh-1592571689.html (erişildi: Ocak 1, 2022).
Raimbekova, A. 2018. 5 ülke Hazar Denizi'nin hukuki statüsü konusunda anlaştı. 12 Ağustos. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/5-ulke-hazar-denizinin-hukuki-statusu-konusunda-anlasti/1228982 (erişildi: Aralık 2, 2021).
Rajabova, S. 2015. Pakistan rules out diplomatic ties with Armenia until liberation of Azerbaijani lands. 29 Mart. https://www.azernews.az/nation/79574.html (erişildi: Ocak 2, 2022).
Sadık, R. 2021. Karabağ’da ateşkesin 1. yılı: İşbirliği ve fırsatlara açık yeni jeopolitik denklem. 8 Kasım. https://fikirturu.com/jeo-strateji/karabagda-ateskesin-1-yili-isbirligi-ve-firsatlara-acik-yeni-jeopolitik-denklem/ (erişildi: Nisan 22, 2022).
Schiff, A.B. 2020. «Letter to Sec Pompeo on NKR 10.1.2020.» 1 Ekim. https://schiff.house.gov/imo/media/doc/Letter%20to%20Sec%20Pompeo%20on%20NKR%2010.1.2020%20updt.pdf (erişildi: Ocak 10, 2022).
Senate of Pakistan Promoting Pakistan's Defence through Development and Democracy. 2013. Report of the Senate Committee on Defence and Defence Production. Visits to Afghanistan & Azerbaijan Report 7, Senate of Pakistan, İslamabad: Pakistan Institute of Legislative Development and Transparency, 100.
Sfera.az. 2021. İranda yaşayan azərbaycanlıların sayı açıqlandı. 22 Şubat. https://sfera.az/iranda-yasayan-azerbaycanlilarin-sayi-aiqlandi/ (erişildi: Ocak 12, 2022).
Sloan, G. ve Gray, C.S. 1999. «Why geopolitics?» Journal of Strategic Studies 22, no. 2: 1-11.
Sputnik Türkiye. Rus - Türk Ortak Merkezi faaliyete başladı. 30 Ocak 2021. https://tr.sputniknews.com/20210130/rus-turk-ortak-merkezi-faaliyete-basladi-1043695109.html (erişildi: Mart 31, 2022).
Spykman, N.J. 1938. «Geography and Foreign Policy, I.» The American Political Science Review 32, no. 1 (February): 28-50.
Szymczak, P.D. 2021. «Caspian Oil and Gas Leverages Strengths To Survive in a Low-Carbon World.» Journal of Petroleum Technology, 1 Kasım.
TC Dış İşleri Bakanlığı. Türkiye ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT). tarih yok. https://www.mfa.gov.tr/turkiye-ve-avrupa-guvenli-ve-isbirligi-teskilati-_agit_.tr.mfa (erişildi: Ocak 30, 2022).
TRT Haber. 2021. Türkiye ile Azerbaycan’ı birbirine bağlayan koridor: Zengezur. 1 Haziran. https://www.trthaber.com/haber/dunya/turkiye-ile-azerbaycani-birbirine-baglayan-koridor-zengezur-585249.html (erişildi: Ocak 5, 2022).
Turkish Urmia. 2012. Iranian Foreign Minister: %40 of the Iranians speak Turkish. 21 Ocak. https://www.youtube.com/watch?v=Vc9WJ9U2uHo (erişildi: Ocak 10, 2022).
Ünlü, M. 2014. Coğrafya Öğretimi. 1. Ankara: Pegem Akademi,.
Virtual Qarabağ İnformasiya – Kommunikasiya Texnologiyaları Mərkəzi. 2020. İkinci Qarabağ müharibəsi. virtualkarabakh.az/az/post-item/52/2871/ikinci-karabag-savasi.html (erişildi: Aralık 30, 2021).
Waal, T. 2021. «In the South Caucasus, Can New Trade Routes Help Overcome a Geography of Conflict?» Carnegie Europe, 8 November: 1-10.
Welt, C. ve Bowen, A.S. 2021. Azerbaijan and Armenia: The Nagorno-Karabakh Conflict. Congressional Report, Washington DC.: Congressional Research Service, 26.
Yau, N. 2021. In the Caspian Region, China Is Just Getting Started. 27 Şubat. https://carnegiemoscow.org/commentary/83950 (erişildi: Ocak 5, 2022).
Yeni Avaz. 2020. Azərbaycan və Ermənistanın hansı ölkələrdən nə qədər silah aldığı açıqlandı. 10 Mart. https://www.yeniavaz.com/az/news/index/132811/azerbaycan-ve-ermenistanin-hansi-olkelerden-ne-qeder-silah-aldigi-aciqlandi (erişildi: Ocak 3, 2022).
Zhiltsov, S., Stoll, V. ve Blishchenko, V. 2017. «Геополитическая ситуация на Южном Кавказе: интересы России и политика западных стран.» Central Asia & The Caucasus - Journal of Social and Political 18, no. 2: 7-17.
«Заявление Президента Азербайджанской Республики, Премьер-министра Республики Армения и Президента Российской Федерации.» 2020. Президент России. Kasım 10. http://www.kremlin.ru/acts/news/64384 (erişildi: Aralık 4, 2021).
Когут, В. Г., ve Г. Н. Нурышев. 2021. «Карабахский узел геополитических противоречий на Южном Кавказе.» Евразийская интеграция: экономика, право, политика. 104, no. 1: 104-111.
СНГ. 30 лет СНГ. 2021. https://cis.minsk.by/cis30 (erişildi: Ocak 25, 2022).