Osmanlı Belgelerinde Nasturi-Kürt Aşiret Anlaşmazlıkları (1856-1914)
19. yüzyıla kadar sayılarının azlığı, siyasi yönleriyle ön planda olmamaları ve Hakkâri gibi dağlık bir alanda yaşamaları nedeniyle Nasturiler dikkati çekmeyen bir topluluktu. Büyük kısmı aşiretler şeklinde Kürt aşiretleriyle yan yana ve iç içe yaşayan Nasturiler, Müslüman komşuları gibi otlak-yayla paylaşımı, hayvan hırsızlığı ve kan davası kaynaklı yerel anlaşmazlıklar yaşıyordu. Bu anlaşmazlıklar yüzyılların şekillendirdiği farklı -ve çoğunlukla sulhla neticelenen- yöntemlerle çözülüyordu. Bu durum 19. yüzyılın ikinci çeyreğine kadar böyle devam etti. Ancak bu tarihten itibaren bölgeye batılı gezgin, misyoner, konsolos ve benzeri görevlilerin gelmesiyle mevcut yapı giderek değişmeye başladı. Eskiden yerel aşiret kavgaları olarak görülen sorunlar batılı konsoloslarca önce dinsel daha sonra da siyasi bir mesele olarak yansıtıldı. Yüzyılın sonlarına gelindiğinde Nasturilerle ilgili meseleler yerel ve sosyo-ekonomik olmaktan çok artık siyasi olarak anılmaya başlanacaktır.
From Tribal Fighst to the National Problem: Nestorians
Until the 19th century, because of their small number, not being at the forefront, and populating in mountainous as Hakkâri, Nestorians was an unobtrusive community. Nestorians whom most of them live side by side with Kurdish tribes in the form of tribes experienced local disagreements originating grassland-plateau sharing, feud and theft of livestock like their Müslim neigbours. These disagreements resolved in different kind at ways which was shaped by centuries-mostly settling by peaceful. This situation continued until the second quarter of the 19th century. Nevertheless, as of this date the existing structure gradually began to change with the arrival at the western travellers, missionaries, consuls and other officials. Formerly problems seen as local tribal conflicts have been firstly reflected as as religious, later as apolitical issue by Western consulates. End of the century, issues would begin to be called as political more than local and socioeconomic.
Keywords:
Hakkâri, Nestorian, Kurd, tribal, missionaries.,
___
- CUİNET, Vital (1891), La Turquie D’asie, Geographie, Administrative, Statistique, Descriptive et Raisonnee de Chaque Province de L’asie Mineure, Cilt II, Paris.
- ERDOST, M. İlhan (1993), Şemdinli Röportajı, Onur Yayınları, Ankara. GÜNEL, Aziz (1970), Türk Süryaniler Tarihi, Diyarbakır.
- KARPAT, Kemal (2010), Osmanlı Nüfusu 1830-1914, Timaş Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
- KARACA, Ali (1993), Anadolu Islahatı ve Ahmet Şakir Paşa 1838-1899, Eren Yayınları, İstanbul.
- KODAMAN, Bayram (1983), Şark Meselesi Işığı Altında Sultan II. Abdülhamid’in Doğu Anadolu Politikası, Orkun Yayınevi, İstanbul.
- MENTEŞAŞVİLİ, A. M. (2004), Dünden Bugüne Kürtler, Evrensel Basım Yayın, İstanbul.
- MİLLİNGEN, Major Frederick (1870), Wild Life Among The Kurds, yey., London.
- ÖZTÜRK, Levent (2005), “İslamiyet’in Yayıldığı Coğrafya’da Yaşayan Hristiyanların Tarihine Genel Bir Bakış”, Süryaniler ve Süryanilik I (Ed. A. Taşğın, E. Tanrıverdi, C. Seyfeli), Orient Yayınları, Ankara.
- Sadettin Paşa’nın Anıları-Ermeni-Kürt Olayları (Van-1896) (2004), Haz: Sami Önal, Remzi Kitapevi, İstanbul.
- SATILMIŞ, Selahattin (2006), “XIX. Yüzyılda Hakkâri’de Hıristiyan Bir Cemaat: Nesturiler-İdari, İktisadi ve Sosyal Durumları”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. VIII, S. 2, Aralık.
- SEVGEN, Nazmi (1982), Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki Türk Beylikleri-Osmanlı Belgeleri ile Kürt Türkleri Tarihi, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara.
- SURMA, D. Bayt (1996), Ninovanın Yakarışı (Çev. Meral Barış), Avesta Yayınları, İstanbul.
- WİGRAM, W. A (2004), İnsanlığın Beşiği-Kürdistan’da Yaşam (Çev. İbrahim Bingöl), Avesta Yayınları, İstanbul.
- YONAN, Gabriel (1999), Asur Soykırımı (Çev. Erol Sever), Pencere Yayınları, İstanbul
- ISSN: 2147-8465
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2013
- Yayıncı: Çankırı Karatekin Üniversitesi