Milli Kalkınma Partisi’nin Kasım 1945 Tarihinde Hatay/Erzin’deki Bucak Kongresi Üzerine Cumhuriyet Halk Partisi İstihbarat Raporları

İkinci Dünya Savaşı sonunda Türkiye’deki karar vericiler tekrar çok partili hayata geçmeye karar vermiştir. Bu süreçte ilk kurulan muhalefet partisi Milli Kalkınma Partisi’dir ve şube açtığı yerlerden birisi de Hatay’ın Erzin bucağı olmuştur. İktidardaki Cumhuriyet Halk Partisi yeni kurulan muhalefet partisi Milli Kalkınma Partisinin taşradaki faaliyetlerini kendi yerel teşkilatları aracılığı ile izlemeye başlamıştır. Cumhuriyet Halk Partisi’nin yerel teşkilatları bölgelerinde faaliyete başlayan Milli Kalkınma Partisi’nin faaliyetleri ve kendi izlenimlerini raporlarla Genel Merkeze iletmişlerdir. Raporlarda özellikle, Erzin’de Milli Kalkınma Partisi şubesini açanların kaybettikleri eski nüfuzlarını tekrar kazanmaya ve dini alet ederek cahil halkı kendi yanlarına çekmeye çalışan, ülkede birlik ve beraberliği bozmak isteyen, millet yararına çalışmayan kötü niyetli kimseler olduğu ve sadece ülke ve millet menfaatine çalışan, halk adına en iyisini düşünen partinin Cumhuriyet Halk Partisi olduğu ve Cumhuriyet Halk Partisi’nden başka bir partiye ihtiyaç olmadığı vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Cumhuriyet Halk Partisi, Milli Kalkınma Partisi, Kongreler, Raporlar, Erzin

The Republican People’s Party’s Rural Reports on the Congress of the National Progress Party in Hatay/Erzin in November 1945

Turkey again decided to transition to multi-party system at the end of the Second World War. In this process, the National Progress Party was the first established opposition party and its one branch was opened in Erzin which was a district of Hatay. The Republican People’s Party which was on power, tried to watch newly established opposition party by its rural party department. Rural departments of the Republican People’s Party began to sent reports about the activities of the National Progress Party with their observations to the Party Center. In this reports that matters were emphasized: Establishers of the National Progress Party in Erzin were trying to get their lost power and were trying to win illiterate people’s support by using religious sensations and were trying to damage the union of country and they were baleful and harmful. On the other hand, the Republican People’s Party was only working for people and country’s benefit and had the best thought on behalf of people and it means, there was no need for another party.

Keywords:

The Republican People’s Party, The National Progress Party, Congress, Reports, Erzin,

PDF

___

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 490.01.440.1824.2.
Ağaoğlu Ahmet (1994), Serbest Fırka Hatıraları, İletişim Yayınları,
Ahmad Feroz ve Bedia Turgay (1976), Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971, Bilgi Yayınevi, İstanbul.
Akandere Osman (1998), “İkinci Dünya Savaşından Sonra Çok Partili Hayata Geçişte Kurulan İlk Muhalefet Partisi Milli Kalkınma Partisi”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:4, s.193-211.
Bilge A. Suat (1992), Güç Komşuluk Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkileri 1920-1964, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
Çavdar Tevfik 2008), Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1938-1950), İmge Kitabevi, İstanbul.
Çaylak Adem-Hüseyin Baran (2012), “Türkiye’de Kemalist Rejimin Ordu ve Anayasa İle Pekişmesi ve Darbeler Arası Dönem (1960-1970)”, Türkiye’nin Politik Tarihi, Savaş Yayınevi, Ankara, s.421-460.
Deringil Selim (1994), Denge Oyunu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
Haytoğlu Ercan (2002, “1945’te Çok Partili Siyasi Hayata Geçişte Bir İlk: Milli Kalkınma Partisi”, Türkler, Cilt.16, s.783-797.
http://www.tbmm.g.ov.tr/TBMM_Album/Cilt1/index.html.
Kabasakal Mehmet (1991), Türkiye’de Siyasal Parti Örgütlenmesi 1908-1960, Tekin Yayınevi, İstanbul.
Kirman Emin (2006), Çok Partili Döneme Geçiş Süreci ve Türk Siyasal Kültüründe Muhalefet Olgusunun Gelişimi (1946-1950), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
Mayak Faysal (2009), “Demokrat Parti'nin Antalya'daki Faaliyetleri Üzerine 1947 Yılı CHP İstihbarat Raporları”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl.5, Sayı.10, s.71-102.
Müjdeci Mustafa (2005), “Türk Basınında Milli Kalkınma Partisi”, EKEV www.nuridemirag.com/basindamkp.doc. Dergisi, Yıl. 9, S.25,
Okyar Osman - Mehmet Seyitdanoğlu (1997), Atatürk, Okyar ve Çok Partili Türkiye Fethi Okyar’ın Anıları, İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
Özacun Orhan (2002), “Siyaset Tarihimizde Milli Kalkınma Partisi,” Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları, Yıl.1, Sayı.2.
Özdemir Hikmet (1995), Türkiye Cumhuriyeti, İz Yayıncılık, İstanbul.
Soyak Hasan Rıza (2004), Atatürk’ten Hatıralar, Yapı Kredi Yay.,
Taşdemir Serap (2009), “Tek Parti Dönemi Merzifon’da Siyasal ve Sosyo-Kültürel Yaşam, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı.74, Cilt.XXV,http://www.atam.gov.tr/index.php?Page=DergiIcerik&IcerikNo=1 165.
TBMM Tutanak Dergisi, Dönem.7, Toplantı.3, Birleşim.1, Oturum.1, Cilt.20.
Tunçay Mete (2010), Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetimi’nin Kurulması 1923-1931, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
Yalçın Durmuş ve diğerleri (2004), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
Yetkin Çetin (2011), Karşı Devrim 1945-1950, Kilit Yayınları, Ankara. EKLER: EK 1: Erzin CHP Başkanı Hüseyin Özarslan’ın 12.11.1945 Tarihli Yazısı