22088

BÜKREŞ’TE KOMİTACILIK FAALİYETLERİ (1860-1916)

19. yüzyıl, Osmanlı Devleti’nin Avrupa ve Asya topraklarındaki bağımsızlık hareketlerinde komitacılık faaliyetlerinin büyük bir yere sahip bulunduğunu göstermiştir. Bu bakımdan, 1878’e kadar tabi bir eyalet olup Osmanlı Devleti’nden ayrılan Eflak ve Boğdan (Romanya), Osmanlı aleyhtarı çalışmaların yürütüldüğü merkezî bir rol oynamıştır. Osmanlı arşiv belgeleri, adı geçen eyaletin başşehri olan Bükreş’in Bulgar, Yunan, Arnavut, Romen ve Ermeni komitacılarının yoğun bir faaliyet sahası olduğunu ortaya koymuştur. Bu faaliyetlerin, halkı ayaklandırmaya teşvik etmek, bu amaçla neşriyatta bulunmak, kiliseyi ve ticari şirketleri etkin bir şekilde kullanmak, büyük devletlerin yardımını temin etmek, Avrupa ülkelerinde gizlice organize olmak, isyan çıkarılacak bölgelere silah sevk etmek gibi geniş bir alana yayılmış olduğunu görmek mümkündür. Öyle ki, Eflak Boğdan/Bükreş, bu yönüyle sadece Osmanlı devlet adamlarının değil, aynı zamanda dönemin aydınlarının da ciddi bir şekilde kaygı duyduğu bir bölge haline gelmiştir

Anahtar Kelimeler:

Makedonya Sorunu, Bulgar Gizli Merkezi Komitası, Drita Arnavut Komitası, Helenizm, Hınçak

Committee Activities in Bucharest (1860-1916)

The 19th century has demonstrated that committee activities had a great location in Independence Movement in the territory of the Ottoman Empire in Europe and Asia .Therefore Wallachia and Moldavia (Romania) separated from the Ottoman Empire, being a subject to state until 1878, has played a central role in the execution of work which is Ottoman opponent. Ottoman archive documents revealed that Bucharest being capital city of the state which is meter of concern is a dense field of activity of Bulgarian, Greek, Albanian, Romanian and Armenian committees. It is possible to see that these activities spread over a wide area like to encourage people to rebel, to include publication for this purpose, to use effectively churches and commercial companies, to provide assistance of a large state, to be organized secretly in European countries, to ship weapon to the zone to be rebelled. So that, Wallachia, Moldavia / Bucharest has become a religion about which not only of Ottoman statesmen but also intellectuals of the period severely concerned in terms of this aspect

Keywords:

Macadonian Problem, Bulgarian Secret Central Committe, Drita Albanian Committe, Hellenism, Hinchak,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA),
Sadaret Müteferrik Kalemi Evrâkı (A.} M.),
Sadaret Mümtaze Kalemi Evrakı (A.Mtz.04),
Bâb-ı Âli Evrâk Odası (BEO.),
Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umûmiye (DH.EUM.) 2. Şube,
Dahiliye Mektubi Kalemi (DH.MKT.),
Dahiliye Şifre Kalemi (DH.ŞRF.),
Hariciye Siyasi (HR.SYS.),
Hariciye Nezareti Tercüme Odası (HR.TO.),
İradeler Harbiye ( İ.HB.),
Meclis-i Vâlâ Defterleri (M.VL.),
Teftişât-ı Rumeli Evrâkı Umûm Evrâkı Rumeli Müfettişliği (TFR.I.A.),
Teftişât-ı Rumeli Evrakı Umûm Evrakı (TFR.I.UM.),
Yıldız Tasnifi Perakende Evrâkı Elçilik ve Şehbenderlikler Tahriratı (Y.PRK.EŞA.),
Yıldız Tasnifi Perakende Evrâkı Hariciye (Y.PRK.HR.),
Yıldız Tasnifi Sadaret Hususî Marûzat Evrâkı Bölümü (Y.A.Hus.),
Yıldız Mütenevvi Evrâkı (Y.Mtv.),
Yıldız Tasnifi Perakende Evrâkı Tahrirat-ı Ecnebiye ve Mabeyn Mütercimliği (Y.PRK.TKM.), Yıldız Tasnifi Zabtiye Nezareti Marûzat (Y.PRK.ZB.), Zabtiye Nezareti (ZB.).
II. Kitaplar
Avlonyalı Ekrem Bey, Osmanlı Arnavutlukundan Anılar (1885-1912)/Ekrem Bey Vlora: Lebenserinnerungen (1885-1912), Çev. Atilla Dirim, 1. Bsk., İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
AYDIN, Mithat, Balkanlarda İsyan/Osmanlı-İngiliz Rekabeti-Bosna-Hersek ve Bulgaristandaki Ayaklanmalar (1875-1876), Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2005.
BARTL, Peter, Millî Bağımsızlık Hareketleri Esnasında Arnavutluk Müslümanları (1878-1912), Çev. Ali Taner, Bedir Yayınevi, İstanbul, 1998.
BOZBORA, Nuray, Osmanlı Yönetiminde Arnavutluk ve Arnavut Ulusçuluğunun Gelişimi, 1. Bsk., Boyut Kitapları, İstanbul, 1997.
CHALABIAN, Antranig, General Andranik and the Armenian Revolutionary Movement, USA, 1988.
CRAMPTON, R. J. A., Concise History of Bulgaria, First Published, Cambridge University Press, 1997.
CLAYER, Nathalie, Arnavut Milliyetçiliğinin Kökleri/Avrupada Çoğunluğu Müslüman Bir Ulusun Doğuşu, 1.Bsk., İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2013.
Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, Haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Robert Dankoff, C.VII, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2005.
GÜRÜN, Kâmuran, Ermeni Dosyası, 7. Bsk., Remzi Kitabevi, İstanbul, 2005.
HACISALİHOĞLU, Mehmet, Jön Türkler ve Makedonya Sorunu (1890-1918), Çev. İhsan Catay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2008.
JELAVICH, Barbara, Balkan Tarihi-18. ve 19. Yüzyıllar, Çev. Zehra Savan, Hatice Uğur, C.1, 3. Bsk., Küre Yayınları, İstanbul, 2013.
KARPAT, Kemal H., Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikler, Çev. Bahar Tırnakçı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2003.
LANGER, William L., European Alliances and Alignaments 1871-1890, New York, 1939. MAZICI, Nurşen, Belgelerle Uluslararası Rekabette Ermeni Sorununun Kökeni 1878- 1918, Gümüş Basımevi, İstanbul, 1987.
Osmanlı Belgelerinde Osmanlı-Rus İlişkileri (1907-1921), C.III, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2006.
SEDES, Halil, 1875-1878 Osmanlı Ordusu Savaşları 1875-1876 Bosna-Hersek ve Bulgaristan İhtilalleri ve Siyasi Olaylar, 1. Kısım, İstanbul, 1946.
ŞİMŞİR, Bilâl N., Rumeliden Türk Göçleri-Belgeler, C.II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989.
TURAN, Ömer, The Turkish Minority in Bulgaria (1878-1908), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1998.
UNTILO, Olga, 19. Yüzyılda Osmanlı Döneminde Tunanın Kuzey ve Güneyinde Romence Basın, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul, 2013.
URAS, Esat, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, 2. Bsk., Belge Yayınları, İstanbul, 1987.
UZER, Tahsin, Makedonya Eşkıyalık Tarihi ve Son Osmanlı Yönetimi, 2. Bsk., Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1987.
YILDIRIM, Bülent, Bulgaristandaki Ermeni Komitelerinin Osmanlı Devleti Aleyhinde Faaliyetleri (1890-1918), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2014.
III. Makaleler
ALTINTAŞ, Ahmet, Makedonya Sorunu ve Çete Faaliyetleri, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.VII, S.2, 2005, ss.69-91.
ARSLAN, Ali, Makedonyada Rum-Ulah Çatışması, İ. Ü. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S.4, İstanbul, 2003, ss.1-25.
AYDIN, Mithat, Bosna-Hersek Ayaklanması (1875)nda Panslavizmin Etkisi ve Sırbistan ve Karadağın Rolü, Belleten, C.LXIX, S.256, Ankara, 2005, ss.913-935.
AYDIN, Mahir, Arşiv Belgeleriyle Makedonyada Bulgar Çete Faaliyetleri, Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, İstanbul, 1989, ss.209-234.
BALTALI, Kemal, 1875 Hersek Ayaklanmasının Uluslararası Bir Nitelik Kazanması, Belleten, C.LI, S.199-201, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1988, ss.205-230.
BELDICEANU, Nicoara, Bükreş, İslam Ansiklopedisi, Diyanet İşleri Vakfı Yayınları, C.10, İstanbul, ss.484-485.
ÇAKMAK, Zafer, 1875 Hersek İsyanı, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S.8, Elazığ 2003, ss.241-254.
DECEİ, Aurel, Eflak, İslam Ansiklopedisi, C.4, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, 1993, ss.178-189
GÖLEN, Zafer, Osmanlı Yurdu Olan Bosna Hersekte XIX. Yüzyıldaki Siyasî Olaylar, Belleten, C. LXXIV, S.270, Ankara, 2010, ss.421-475.
KÖSE, Osman, Balkanlarda Rus Konsolosluklarının Kuruluşu ve Faaliyetleri TurkishStudies/Türkoloji Dergisi, I/2, Erzincan, 2006, ss.141-155.
ŞIVGIN, Hale, Osmanlı Arşiv Belgeleriyle 1902-1912 Yıllarında Makedonya Sorunu, The Balkans: Languages, History, Cultures, Bulgaristan Veliko, Tunova Üniversitesi, 2007.