AMERİKAN EMPERYALİZMİ’NİN AYAK SESLERİ: WİLSON PRENSİPLERİ VE OSMANLI KAMUOYU

Bu çalışmada ilk olarak, Wilson Prensipleri incelenmiştir. On dört maddeden oluşan bu prensiplerin her maddesi ayrı ayrı ele alınmıştır ve maddelerin içerikleri açıklanmıştır. Daha sonra, Wilson Prensiplerinin Amerika Birleşik Devletleri’nin emperyal politikalarına nasıl hizmet ettiği ele alınmıştır. Wilson Prensiplerinin temelinde Amerika Birleşik Devletleri’nin emperyalist politikaları yatmaktadır. ABD, bu prensipler vasıtasıyla dünyanın büyük güçleri arasındaki sömürge paylaşımlarında aktif bir şekilde yer almak istemiştir. Bununla beraber, Osmanlı aydınları ve Osmanlı Kamuoyunun bu prensiplere bakış açısı incelenmiştir. Osmanlı aydınlarının Wilson Prensiplerine karşı besledikleri umudun hayal kırıklığıyla sonuçlanması ve ABD’nin Osmanlı İmparatorluğu’nda İstanbul ve Ermenistan mandası arzuları anlatılmıştır. Bu arzuların altında yatan gerekçeler ve Amerika Birleşik Devletleri’nin Anadolu’daki manda isteklerinin başarısızlıkla sonuçlanması belirtilmiştir. Son olarak, ABD’nin Birinci Dünya Savaşı sonrasında yürüttüğü emperyalist politikanın ve Avrupa’nın güç dengelerine müdahil olma çabalarının başarısızlığı ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Birinci Dünya Savaşı, Wilson Prensipleri, Osmanlı Aydınları, Osmanlı Kamuoyu, ABD Emperyalizmi, Manda ve Himaye

FOOTSTEPS OF AMERICAN IMPERIALISM: WILSON’S PRINCIPLES AND OTTOMAN PUBLIC OPINION

In this study, firstly, Wilson’s Principles were examined. Each article of these principles, which consists of fourteen articles, has been dealt with separately, and the contents of the articles are explained. Then, how the Wilson Principles serve the imperial policies of the United States is discussed. The imperialist policies of the United States lie at the heart of the Wilson Principles. The United States of America, by means of these principles, wanted to take an active part in the colonial shares between the world’s great powers. In addition, the perspective of Ottoman intellectuals and Ottoman public opinion on these principles has been examined. The hopes of Ottoman intellectuals against Wilson’s Principles ended in disappointment and The desires of the United States of America for the Constantinople mandate and the Armenian mandate in the Ottoman Empire are explained. The reasons behind these desires and it was stated that the mandate demands of the United States of America in Anatolia were unsuccessful. Finally, the ineffectiveness of the imperialist policy of the United States of America after the First World War and the failure of Europe’s efforts to intervene in the balance of power are discussed.

Keywords:

The First World War, Wilson’s Principles, Ottoman Intellectuals, Ottoman Public Opinion, US Imperialism, Mandate and Protectorate,

PDF

___

AKŞİN, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele: Mutlakiyete Dönüş (1918- 1919), Cem Yayınevi, 1992.
ATATÜRK, M. Kemal, Nutuk, Cilt: 1, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1970.
ATATÜRK, M. Kemal, Nutuk, Cilt: 3, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1969.
BROGAN, D. W., American Foreign Policy, Oxford University Press, London, 1941.
ÇETİN, Çiğdem, Wilson Prensipleri Cemiyeti, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2006.
DOSTİ, Ömer Oğuzhan, İstanbul’da Bir Amerikan Zırhlısı, Zeus Kitapevi, İzmir.
EROL, Mine, Türkiye’de Amerikan Mandası Meselesi 1919-1920, İleri basımevi, Giresun, 1972.
FROMKİN, David, “What is Wilsonianism”, World Policy Journal, Vol: 11, No: 1, Spring 1994, pp. 100-111.
HELMREİCH, Paul C., From Paris To Serves, Ohio Satete University Press, Ohio, 1974.
KNUDSEN, Erick Lance, Great Britain, Constantinople and Turkish Peace Treaty 1919-1922, Garland Publishing, New York and London, 1987.
MANELA, Erez, The Wilsonian Moment: Self-determination And The İnternational Origins of Anticolonial Nationalism, Oxford University Press, New York, 2007.
ÜÇER, Sırrı Emrah, Mütareke Döneminde Osmanlı Kamuoyunda Amerikan İmgesi ve Tesiri (Eylül 1918-Mayıs 1919), (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2008.
“Amerika Reis-i Cumuhurun Avrupa Seyahati: Wilson Nazariyatı Tatbike Muvaffak Olacak Mı?”, Anadolu’da Yenigün, 24 Teşrinisani 1334 (‘4 Kasım 1918), Numara: 81.
“Cihanda Hâkim Olacak Yeni Kaideler: Wilson’ın On Dört Maddesi”, Akşam, 5 Teşrinievvel 1334 (5 Ekim 1918), Numara: 16.
“Vilayat-ı Şarkiyemizden Mamüratü’l aziz”, Anadolu’da Yenigün, 25 Şubat 1335 (25 Şubat 1919), Numara: 173.
“Wilson Esasatına Göre Yeni Türkiye 1”, Anadolu’da Yenigün, 22 Teşrinievvel 1334 (22 Ekim 1918), Numara: 48.
“Wilson Esasatına Göre Yeni Türkiye 2”, Anadolu’da Yenigün, 24 Teşrinievvel 1334 (24 Ekim 1918), Numara: 50.
“Wilson Nazariyesi ve İslam Alemi”, Sebilü’r-Reşad, 17 Teşirinievvel 1334 (!7 Ekim 1918), Cilt: 15, Numara: 374.
“Wilson ve Sulh”, Akşam, 31 Teşrinievvel 1335 (31 Ekim 1919), Numara: 398.
“Yeni Türkiye: Anadolu’da Türkler Hakkında İktitafat”, Anadolu’da Yenigün, 9 Teşrinisani 1334 (9 Kasım 1918), Numara: 66.
A. B., “Reis Wilson’ın On İkinci Prensibi 1: Ekalliyet Unsurlarının Memleketimizde vaziyet-i Hukukiyeleri”, Alemdar, 21 kanunuevvel 1334 (21 Aralık 1918), Numara: 8-1317.
A. B., “Reis Wilson’ın On İkinci Prensibi 2: Hürriyet ve Muhtariyet İddialarının Hadd-i Meşruiyeti ve derece-i Mesmu’iyeti”, Alemdar, 28 kanunuevvel 1334 (18 Aralık 1918), Numara: 14-1324.
BİLGEN, Deniz, “Wilson İlkelerine Türk Kamuoyunun Tepkisi ve Bunun Amerikan Basınına Yansıması”, Ankara Üniversitesi İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 18, Yıl: 1996, ss. 123-130.
BİLGİ, Nejdet, “Wilson Prensipleri’nin Taşrada Küçük Bir Yansıması: Vilson Gazetesi” Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXIII/1, 2018.
BİLGİN, Mustafa Sıtkı, “Wilson İlkeleri”, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/ bilgi/wilson-ilkeleri/ Erişim Tarihi: 18.10.2022.
BOZTAŞ, Asena, “Wilson İlkelerinin Türk Dış Politikasına Yansımaları: Realist ve Pragmatist Bir Perspektif”, Akademik Bakış, Cilt: 7, Sayı, 14, Yaz 2014, ss. 164-176.
CEVAD, Ahmed, “Atimiz İçin: Wilson Prensipleri”, Akşam, 22 Teşrinievvel 1334 (22 Ekim 1918), Numara: 33.
CEVAD, Ahmet, “Atimiz İçin: İnhilal Eden Osmanlı İmparatorluğu, Doğacak Olan Yeni Türkiye”, Akşam, 23 Teşrinievvel 1334 (23 Ekim 1918), Numara: 34.
ÇİN, Gökhan, “Amerikan Emperyalizminin Latin Amerika’daki Son Örneği: Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti’nda Yaşanan Kriz”, Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 8, Yıl: Mayıs 2019, ss. 1-37.
KARAKAŞ, Nuri, “Osmanlı İmparatorluğunu Tasfiye Sürecinde Amerikan Politikası”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 1, Yıl: Temmuz 2010, ss. 269-296.
KAYMAZ, İhsan Şerif, “Wilson İlkeleri ve Liberal Emperyalizm”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 67-68-69, Yıl: 2007, ss. 145-174.
L., “Wilson’ın Şartları ve İtilafiyun”, Anadolu’da Yenigün, 10 Teşrinisani 1334 (10 Kasım 1918), Numara: 67.
NADİ, Yunus, “Wilson prensiplerine Göre: Yeni Türkiye”, Anadolu’da Yenigün, 8 Kanunuevvel 1334 (8 Aralık 1918), Numara: 95.
NADİ, Yunus, “Wilson prensiplerine Göre: Yeni Türkiye”, Anadolu’da Yenigün, 8 Kanunuevvel 1334 (8 Aralık 1918), Numara: 95.
ÖZCAN, Ufuk, “Wilson Prensipleri Üzerine”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 4, Yıl: 1995, ss. 37-48.
S. M. Tevfik, “Wilson Prensipleri Revaç Bulabilecek Mi?”, Sebilü’r-Reşad, 13 Şubat 1335 (13 Şubat 1919), Cilt: 16, Numara: 391.
SADIK, Necmettin, “Wilson Sulhu”, Akşam, 6 Teşrinievvel 1334 (6 Ekim 1918), Numara: 17.
TEVFİK, M. S., “Wilson Prensipleri Revaç Bulabilecek Mi?”, Sebilü’r Reşad, 13 Şubat 1335 (13 Şubat 1919), Cilt: 16, Sayı: 391.
ÜSTE, Nazmi, “Wilson Prensiplerinin Osmanlı İmparatorluğu Sonrası Anadolu’da Ulus Devlet İnşa Çabalarına Etkisi Bağlamında Lozan Mübadelesi”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı: 180, Yıl: 2014, ss. 33-48.