Raşit ŞAHİN

SANAYİ DEVRİMİ OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA NEDEN BAŞLAMADI?

18. yüzyılda İngiltere’de başlayıp ardından tüm dünyaya yayılan Sanayi Devrimi, insanların yerleşik hayata geçmesinden sonra yaşadığı ikinci büyük dönüşüm olmuştur. Sanayi devrimi sadece üretim yapısını değiştirmekle kalmamış, başta sanayi olmak üzere tarımda, ticarette, ulaşımda yeniliklerin doğmasına zemin hazırlamış; ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel yapılarda köklü değişikliklerin yaşandığı bir sürecin başlangıcı olmuştur. Devrim sonrası ortaya çıkan hammadde ve pazar ihtiyacı gibi yeni kavramlar dünya ticaretini; işçi sınıfı, kentleşme gibi yeni kavramlar ise sosyal yapıyı yeniden şekillendirmiştir. Sanayi Devrimi’yle birlikte toprağa dayalı zenginlik anlayışı önemini kaybetmiş, sermaye ve sermaye araçları önem kazanmaya başlamıştır. Sanayi Devrimi’nin başladığı ülke olan İngiltere, devrimin kazanımları sayesinde, ekonomik ve siyasi anlamda dünyanın en güçlü ülkelerinden birisi olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu, Sanayi Devrimi’ne giden süreçte dönemin en güçlü ülkelerinden birisi olmasına rağmen sürece en son dahil olan ülkelerden birisi olmuştur. Bu durumun temelinde, geleneksel ekonomik ve sosyal düzenin devamlılığını sağlamak için yapılan uygulamaların büyük bir etkisi olduğu görülmüştür. Ayrıca yapısal sorunlarla beraber içsel ve dışsal faktörlerin etkisi, Osmanlı’nın bu sürece diğer ülkelerden daha geç dahil olmasına neden olan diğer etkenler olarak göze çarpmaktadır. Bu çalışmanın amacı İngiltere’de başlayan ve ardından Avrupa’ya yayılan Sanayi Devrimi’nin dönem itibariyle siyasi, askeri ve ekonomik alanlarda en güçlü ülkelerden birisi olan Osmanlı İmparatorluğunda neden başlamadığı sorusuna cevap aramak ve bu bağlamda sorulabilecek soruların yanıtına ışık tutmaktır.

Anahtar Kelimeler:

: Sanayi Devrimi, Osmanlı İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu ve Sanayileşme

WHY THE INDUSTRIAL REVOLUTION DID NOT START IN THE OTTOMAN EMPIRE?

The Industrial Revolution, which began in England in 18th century and then spread the world, was the second great transformation after being adopted settled life. The industrial revolution not only changed production structure but also posed innovations in notably industry, agriculture, trade, and transportation and it was the beginning of radical changes that were occurred in economic, social, political and cultural structures. While the new concepts like raw material and market need emerging after the revolution shaped the world trade, working class and urbanization concepts reshaped the social structure. With the Industrial Revolution, the agriculture-based wealth understanding lost its importance and capital and capital instruments started to gain importance. England was one of the most powerful countries economically and politically in the world thanks to the gains of the revolution. Although the Ottoman Empire was one of the most powerful countries of the period leading to the Industrial Revolution, it was one of the most recent countries involving the industrialization process. The practices to ensure the continuity of traditional economic and social order constituted the main reason of this outcome. In addition to structural problems, internal and external factors were the other factors that caused the Ottoman to be included the process later than other countries. The aim of this study is to seek answers to the question of why the Industrial Revolution did not start in the Ottoman Empire and is to shed light on the many questions that can be asked in this context.

Keywords:

Industrial Revolution, Ottoman Empire, Ottoman Empire in Industrialization,

PDF

___

Andrew, W. G. (2005). Bastırılmış Rönesans. The Journal of Ottoman Studies(25), 105-123.
Applebaum, W. (2005). The Scientific Revolution and the Foundations of Modern Science. London, United Kingdom: Greenwood Press.
Aydoğdu, M. (2016, Nisan). Ortaçağ Feodal Mülkiyet Anlayışı Ve Osmanlı Hukukundaki Toprak Sisteminin Türk Hukukundaki Tarımsal İşletmelerin Mirasçılara Özgülenmesine Etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1-26.
Broadberry, S., Campbell, B. M., Klein, A., Overton, M., & Leeuwen, B. (2015). British Economic Growth, 1270–1870. Cambridge: Cambridge University Press.
Bülbül, Y., & Özbay, R. D. (2010). Sanayi Devrimi’nin Tartışmalı Bir Kurumu Olarak Patent ve Osmanlı’da İhtira Beratı Kanunu. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, XXVIII(1), 37-55.
Cipolla, C. M. (1993). Before the Industrial Revolution European Society and Economy 1000-1700. London: Routledge.
Curley, R. (2009). The Britannica Guide to Inventions That Changed the Modern World (Turning Points in History).
Danişmend , İ. H. (1972). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi. İstanbul: Türkiye Yayınevi.
Deane, P. (1979). The First Industrial Revolution. Cambridge University Press.
Farr, J. R. (2003). World Eras: Industrial Revolution in Europe, 1750-1914 (Cilt IX). United States: Gale.
Feldman, R. T. (2008). The Fall of Constantinople (Pivotal Moments in History) (2008). Minneapolis, United States: Twenty-First Century Books.
Halaçoğlu, Y. (1991). XIV - XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı Ve Sosyal Yapı (Cilt VII). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
Hill, C. (2016). İngiltere'de Devrim Çağı 1603-1714. (U. Kocabaşoğlu, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
İnalcık, H. (1998). Periods in Ottoman History. H. İnalcık içinde, Essays in Ottoman History. İstanbul: Eren Yayıncılık.
İnalcık, H. (2011). Rönesans Avrupası Türkiye’nin Bati Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
İnalcık, H., & Quatert, D. (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1300-1600) (Cilt 1). İstanbul: Eren Yayıncılık.
Kunt, M., Akşin, S., Ödekan, A., Toprak , Z., & Yurdaydın, H. (1997). Türkiye Tarihi : Osmanlı Devleti, 1600-1908 (6. Baskı b., Cilt 3). Cem Yayınevi.
Küçükkalay, M. A. (1992). Endüstri Devrimi ve Ekonomik Sonuçlarının Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, II(2), 51-65.
Mokyr, J. (1998). (American & European Economic History) The British Industrial Revolution -An Economic Perspective-. United States of America: Westview Press.Outman, J. L., & Outman, E. M. (2003). Industrial Revolution: Biographies. UXL Publishing.
Oxford Reference Timeline: Commerce and Industry. (2012). Şubat 16, 2019 tarihinde Oxford Reference: http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780191737367.timeline.0001?rskey=hMZotO&result=4 adresinden alındı
Pamuk, Ş. (2007). Osmanlı - Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yayınları.
Pamuk, Ş. (2007). Seçme Eserleri 1- Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
Rostow, W. W. (1970). Sanayi Devrimi Nasıl Başladı. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, XXX(1-4), 255-278.
Saari, A. M. (2002). Renaissance and Reformation RL. Biographies (Cilt III). United States: U·X·L.
Skousen, M. (2003). İktisadi Düşünce Tarihi: Modern İktisadın İnşası (7. Baskı b.). (M. Acar, E. Erdem, & M. Toprak, Çev.) İstanbul: Adres Yayınları.
Stearns, P. N. (2012). The Industrial Revolution in World History. Westview Press.
Szostak, R. (1991). The Role of Transportation in the Industrial Revolution - A Comparison of England and France. London: McGill-Queen's University Press.
Tok, A. (2017). From Wood to Coal: The Energy Economy in Ottoman Anatolia and the Balkans (1750-1914). Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Atatürk Enstitüsü Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi: İstanbul, Türkiye
Uluerler, S. (2018). Coğrafi Keşifler ve Avrupa'nın Yayılması. S. H. Özkan (Dü.) içinde, Yeni ve Yakın Çağ Tarihi. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
Yüksel, A. (2011). Mucit ve Devlet: Son Dönem Osmanlı Dünyasında Mucitler. Belleten, 77(274), 738-811.