İbnü’l-İbrî ve Târîhu’z-Zamân ile Târîhu Muhtasari’d-Düvel Adlı Kitapları

İbnü'l-İbrî tarih alanında eser veren Süryani tarihçilerinden birisidir. Onun Târîhu’z-Zamân ve Târîhu Muhtasari’d-Düvel adlı kitapları bu alanda büyük ün kazanmıştır. İslam tarihi çalışmaları üzerinden Selçuklu tarihine yönelmiş, özellikle de Musul Selçuklularını araştırırken özel bir yaklaşım sergilemiştir. Yazarın yaşamının önemli bir bölümünü Türkiye'nin güneyindeki bölgelerde geçirmiş olmasından da mütevellit eserlerinde buraların tarihine de ışık tutmuştur. Bu nedenlerin yanı sıra çalışmalarında bölgeler ve tarihsel olaylara yer verirken Süryanice ve Arapçayı beraber kullanmıştır. Bu sebeplerle hazırlanan buradaki çalışmada söz konusu tarihsel olayların anlatımında özellikle iki farklı dilde yer alan tarihî verilere temas edilmiştir. Nitekim tarihî malzemeleri ve tarihsel olayları birden fazla dilde araştırmak içerik ve sonuç bakımından ihtilaflara sebebiyet verebilmektedir. Dolayısıyla bu araştırmamızda İbnü'l-İbrî'nin başlıca eserleri üzerinden özellikle Musul Selçuklularına ait malzemenin izi sürülmüş ve ilgili bazı metinleri nakledilmiştir. Ayrıca birtakım tarihî veriler İmâdüddin Zengi'nin Musul'un yönetimini devraldığı yıl olan 521/1127 tarihine hasredilerek mukayese edilmiştir. İbnü'l-İbrî'nin hayatının, telifâtının, Târîhu’z-Zamân adlı kitabına dair niteliklerin, kaynaklarının ve Selçuklular’a ait tarihî malzemelerin yer aldığı bu çalışma son olarak Musul Selçukluları hakkındaki malumatların mukayese edilmesi ile tamamlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İbnü, Târîh, Selçuklu, Musul, Mukayese

Ibn al-Ibri and His Books Titled Tārıh al-Zamān and Tārıh Mukhtasar al-Dawla

Ibn al-Ibri is one of the Assyrian historians who works in the field of history. His books Tārıh al-Zamān and Tārıh Mukhtasar al-Dawla gained great fame in this field. He focused on the history of the Seljuks through his Islamic history studies, and showed a special approach, especially when researching the Mosul Seljuks. The fact that the author spent a significant part of his life in the regions of the south of Turkey also shed light on the history of these regions in his works. In addition to these reasons, he used Syriac and Arabic together while including regions and historical events in his works. In this study, which was prepared for these reasons, historical data in two different languages were touched upon in the narrative of the historical events in question. As a matter of fact, researching historical materials and historical events in more than one language may cause conflicts in terms of content and results. Therefore, in this research, the material belonging to the Mosul Seljuks was traced through the main works of Ibn al-Ibri and some related texts were conveyed. In addition, some historical data were compared to the date 521/1127, the year Imadüddin Zengi took over the administration of Mosul. This study, which includes Ibnü'l-Ibri's life, copyrights, the qualities of his book Tārıh al-Zamān, its sources and historical materials belonging to the Seljuks, was finally completed by comparing the information about the Mosul Seljuks.

Keywords:

Ibn al-Ibri, History, The Seljuks, Mosul, Comparison,

PDF

___

Abdülhakîm, Zenâr Abdüsselâm. İbnü’l-İbrî Masdaran li Târîhi Dirâseti’l-Kürd. Duhok: Sîbraz li’t-Tabâati ve’n-Neşr, 2007.
Ayvâs, Zekâ Ayvâs. İbnü’l-İbrî. Bağdat: el-Mecmeu’l-‘Ilmî el-Irâkî, 1980.
Hamevî, Şihâbüddîn Ebû Abdullah Yâkût. Mu’cemü’l-Büldân. Beyrut: Dâru Sâdır, 1991.
Hüseynî, Sadruddîn Alî b. Nâsır. Zübdetü’t-Tevârîh. thk. Muhammed Nureddîn. Beyrut: Dâru İkra’, 1986.
İbnü’l-İbrî, Ebu’l-Ferece Cemâlüddîn Grigorius b. Hârûn b. Tomâ el-Malatî. Târîhu’z-Zamân. çev. İshâk Ermele. Beyrut: Dâru’l-Meşrık, 1986.
İbnü’l-İbrî, Ebu’l-Ferece Cemâlüddîn Grigorius b. Hârûn b. Tomâ el-Malatî. Târîhu Muhtasari’d-Düvel. thk. Antuvan Sâlihânî. Beyrut: Dâru’ş-Şürûk, 1992.
İshâk, Yusuf Mete. Mesâdiru Ebi’l-Ferec et-Târîhıyye. Bağdat: el-Mecmeu’l-‘Ilmî el-Irâkî, 1979.
Meâdîdî, Hâşi‘ el-Meâdîdî. Devletü Benî Akîl fi’l-Musul. Bağdat: Matbaatü Şefîk, 1968.
Takkûş, Muhammed Süheyl. Târîhu’s-Selâcika fî Horasân ve Îrân ve ve’l-Irâk. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2016.
Tavîl, Râfi‘ İbnü’t-Tavîl. Edvâ’ alâ Müellifât İbnü’l-İbrî. Bağdat: Matbaatü Şefîk, 1987.
Ziriklî, Hayruddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris. el-A‘lâm. Beyrut: Dâru’l-‘Ilmi li’l-Melâyîn, 2002.
الحموي، شهاب الدين ابي عبد الله ياقوت، معجم البلدان، بيروت، دار صادر، 1991.
الزركلي، خير الدين بن محمود بن محمد بن علي بن فارس، الأعلام، بيروت، دار العلم للملايين، 2002.
اسحاق، يوسف متى، مصادر ابي الفرج التاريخية، بغداد، المجمع العلمي العراقي، 1979.
عبد الحكيم، زنار عبد السلام، ابن العبري مصدرا لتاريخ دراسة الكورد، دهوك، سيبرز للطبلعة والنشر، 2007.
عيواص، زكا عيواص، ابن العبري، المجمع العلمي العراقي، بغداد، 1980.
الطويل، رافع بن الطويل، أضواء على مؤلفات ابن العبري، بغداد، مطبعة شفيق، 1987.
ابن العبري، أبو الفرج جمال الدين غريغوريوس بن هرون بن تومـا الملطـي، تاريخ الزمان، ترجمة، اسحاق ارملة، بيروت، دار المشرق، 1986.
الحسيني، صدر الدين علي بن ناصر، زبدة التوايخ، تحقيق، محمد نور الدين، بيروت، دار اقرأ، 1986.
المعاضيدي، خاشع المعاضيدي، دولة بني عقيل في الموصل، بغداد، مطبعة شفيق، 1968.
ابن العبري، أبو الفرج جمال الدين غريغوريوس بن هرون بن تومـا الملطـي، تاريخ مختصر الدول، تحقيق، انطون صالحاني، بيروت، دار الشروق، 1992.
طقوش، محمد سهيل، تاريخ السلاجقة في خرسان وايران والعراق، بيروت، دار النفائس، 2016م.