Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırım Döviz Kuru İlişkisi Üzerine Bir Uygulama

Gelişmekte olan ülkelerde görülen en büyük ekonomik sorunlardan biri tasarruf oranlarının istenilen düzeyde olmaması ve buna bağlı olarak ekonomik büyümenin temelini oluşturan yatırımların yetersiz olmasıdır. Bu durum tasarruf yetersizliği ile karşı karşıya olan ülkeleri doğrudan yabancı yatırımlar başta olmak üzere dış kaynaklardan yararlanmaya itmekte ve bu kaynakların çekilememesi halinde borçlanma yoluna başvurulmaktadır. Doğrudan yabancı yatırımların sermaye ile birlikte ev sahibi ülkeye sağladığı yeni teknoloji, istihdam olanakları, ülke ihracatına katkı gibi pek çok avantajdan dolayı hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkeler için önem kazanmaktadır. Bu çalışmada doğrudan yabancı yatırımları etkileyen ve bu yatırımlardan etkilenen döviz kuru ile doğrudan yabancı yatırımlar arasındaki ilişki Türkiye ekonomisi için araştırılmıştır. 2005Q4-2018Q4 dönemleri arasında döviz kuruları ve doğrudan yabancı yatırımlar arasındaki ilişki, ADF birim kök testleri, Engle-Granger Eş bütünleşme testleri, hata düzeltme modelleri ve Hendry modeli iletest edilmiştir. Değişkenlere uygulanan ADF birim kök testleri sonucunda değişkenlerin 1. fark değerlerinde durağan oldukları gözlenmiştir. Tahmin sonuçları uzun dönemde doğrudan yabancı yatırımlar ile döviz kurları arasında ilişkinin var olduğunu ortaya koymuştur. Kısa dönemde ise, bu iki değişken arasında bir ilişki olmadığını ve doğrudan yabancı yatırımların bir dönem önceki değerlerinden etkilendiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Döviz Kuru, Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Engle-Granger Eşbütünleşme Testi, Hendry Model, Exchange Rate, Foreign Direct Investment, Engle- Granger Cointegration Test, Hendry Model

An Application on Foreign Direct Investment Exchange Rate Relationship in Turkey

One of the biggest economic problems seen in developing countries is that the savings rates are not at the desired level and accordingly, the investments that form the basis of economic growth are insufficient. This situation pushes the countries that are faced with a lack of savings to benefit from foreign resources, especially foreign direct investments, and if these resources cannot be withdrawn, borrowing is resorted to. It gains importance for both developed and developing countries due to many advantages such as new technology, employment opportunities, and contribution to the country's exports, which foreign direct investments provide to the host country together with the capital. In this study, the relationship between the exchange rate, which affects and is affected by foreign direct investments, and foreign direct investments has been investigated for the Turkish economy. The relationship between exchange rates and foreign direct investments between 2005Q4-2018Q4 was tested with ADF unit root tests, Engle-Granger cointegration tests, error correction models and Hendry model. As a result of the ADF unit root tests applied to the variables, it was observed that the variables were stationary at the 1st difference values. The estimation results revealed that there is a relationship between foreign direct investments and exchange rates in the long run. In the short run, it has been concluded that there is no relationship between these two variables and that foreign direct investments are affected by their previous values.

Keywords:

Exchange Rate, Foreign Direct Investment, Engle- Granger Cointegration Test, Hendry Model,

PDF

___

AÇIKALIN, Süleyman. 2007. “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırımların Seçilmiş Makroekonomik Göstergelerle İlişkisinin Zaman Serisi Analizi”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ALAGÖZ, Mehmet, Savaş ERDOĞAN, ve Nurgün TOPALLI. 2008. “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Deneyimi 1992-2007”. Gaziantep University Journal of Social Sciences 7 (1): 79-89.
AK, Mehmet Zeki. 2009. “Gelişmekte Olan Ülkelere Yönelik Doğrudan Yabancı Yatırımların Temel Belirleyicileri”. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ARSLAN, Salih, ve Macide Çİ ̇ÇEK. 2017. “Yabancı portföy Yatırımları ile Döviz Kuru İlişkisi: Türkiye’de Yabanc Sermayenin Vergilendirilmesi”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi 13 (5): 292-299-299. https://doi.org/10.11122/ijmeb.2014.13.5.1818.
Başar, Selim, ve Fuat Lebe. 2008. “Doğrudan Yabancı Yatrımların Dışlama Etkisi: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”. Tisk Akademii 3 (6): 17.
CAMBAZOĞLU, Bı̇ rgül, ve Sevcan GÜNEŞ. 2016. “The Relationship Between Foreign Exchange Rate and Foreign Direct Investment in Turkey”. Economics, Management & Financial Markets 11 (1): 284-93.
ÇÜTÇÜ, İbrahim, ve Enez KAN. 2018. “Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarını Etkileyen Faktörler: Türkiye Örneği”. Sakarya İktisat Dergisi 7 (3): 21.
DİCKEY, David A., ve Wayne A. FULLER. 1981. “Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root”. Econometrica 49 (4): 1057-72. https://doi.org/10.2307/1912517.
DİCKEY, David Alan, ve Wayne Arthur FULLER. 1979. “Distribution of the Estimators for Autoregressive Time Series with a Unit Root”. Journal of American Statistical Association 74 (366).
DÖKMEN, Gökhan, ve Ahmet AYSU. 2010. “Hükümet İstı̇krarinin Doğrudan Yabanci Yatirimlar Üzerı̇ndekı̇ Etkı̇sı̇: Gelı̇şmekte Olan Ülkelere İlı̇ Şkı̇n Ampı̇rı̇k Bı̇r Çalişma”. Journal of Yasar University 5 (18): 3028-37.
Engle, R. and Granger, C. (1987) Cointegration and Error Correction: Representation, Estimation and Testing. Econometrica, 55, 251-276.
ERÜNLÜ, Zeynep. 2018. “Do Depreciations Really Trigger an Inflow of Foreign Direct Investment? The Case of Turkey”. Döviz Kuru Doğrudan Yabancı Yatırım Girişini Gerçekten Tetikler mi? Türkiye Örneği. 26 (Temmuz): 257-72. https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2018.03.15.
GOTTSCHALK, Sylvia, ve Stephen HALL. 2008. “Foreign Direct Investment and Exchange Rate Uncertainty in South-East Asia”. International Journal of Finance & Economics 13 (4): 349-59. https://doi.org/10.1002/ijfe.355.
HENDRY, David F., ve Jean-Francois RİCHARD. 1983. “The Econometric Analysis of Economic Time Series”. International Statistical Review / Revue Internationale de Statistique 51 (2): 111-48. https://doi.org/10.2307/1402738.
KİYOTA, Koza, ve Shujiro URATA. 2004. “Exchange Rate, Exchange Rate Volatility and Foreign Direct Investment” 27 (10). https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/j.1467-9701.2004.00664.x.
LEBE, Fuat, ve Mustafa ERSUNGUR. 2011. “TÜrkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımını Etkileyen Ekonomik Faktörlerin Ampirik Analizi”. Atatürk Ü. İİBF Dergisi, 19.
KİM, Haksoon. 2010. “Political Stability and Foreign Direct Investment”. https://doi.org/10.5539/ijef.v2n3p59.
KUTLAR, Aziz. 2005. Uygulamalı ekonometri. Nobel Kitabevi.
LEE, Jung Wan. 2015. “Dynamic Relationships between Exchange Rates and Foreign Direct Investment: Empirical Evidence from Korea: Exchange Rates and Foreign Direct Investment”. Asian Economic Journal 29 (1): 73-90. https://doi.org/10.1111/asej.12048.
MORRİSSEY, Oliver, ve Manop UDOMKERDMONGKOL. 2008. “Foreign Direct Investment and Exchange Rates: A Case Study of US FDI in Emerging Market Countries by”.
SEVÜKTEKİN, Mustafa, ve Mehmet NARGELEÇEKENLER. 2007. “Finansal Faktörlerin Reel Para Talebi Üzerindeki Rolü: Türkiye Örneği”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 10 (18): 45-61
Pagan A. (1987). Journal of Economic Surveys. Volume 1
TCMB. 2003. “Reel Efektif Döviz Kuru”. 2003. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/02713545-8428-49ab-a9d9- 138
TCMB. EVDS. Türkiye'deki Özelleştirme Gelirleri https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/#collapse_2
TCMB. Evds. Türkiye'ye Gelen Doğrudan Yabancı Yatırımların Bölgeler İtibariyle Dağılımı (https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/#collapse_2
TCMB. EVDS. Türkiye'ye Avrupa Ülkelerinden Gelen doğrudan Yabancı Yatırımlar https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/#collapse_2
TOPAL, Mehmet Hanefi, ve Özlem S. GÜL. 2016. “Ekonomı̇k Rı̇sk İle Doğrudan Yabanci Sermaye Yatirimlari Arasindakı̇ İlı̇şkı̇: Türkı̇ye Örneğı̇”. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi 7 (15): 229-47. https://doi.org/10.17823/gusb.297.
YASED. 2018. “Uluslararası Doğrudan Yatırımlar 2017 Yılsonu Değerlendirme Raporu (Mart 2018)”. 2018.
http://www.yased.org.tr/ReportFiles/2018/2017_Yılsonu_Raporu_final.pdf. VALERİEVNA, Matraeva Lilia, ve Solodukha Petr VİKTOROVİCH. 2018. “Foreign Direct Investments Impact on Economic Growth in Developing Countries”. TEM Journal 7 (4): 731-37. https://doi.org/10.18421/TEM74-05 . WAFURE, Obida Gobna, ve Abu NURUDEEN. 2010. “Determinants of Foreign Direct Investment in Nigeria: An Empirical Analysis”. Global Journal of Human-Social Science Research 10 (1). https://www.socialscienceresearch.org/index.php/GJHSS/article/view/7.