Ayşe TERLER BULUT, Gülmira ÖZEK, Sevim KÜÇÜK

Thymus sibthorpii Benth. üzerinde morfo-anatomik, uçucu yağ bileşenleri ve etnobotanik araştırmalar

Bu çalışmamızda tıbbi ve aromatik bitkilerden olan Thymus L. cinsi türlerinden Thymus sibthorpii Benth. teşhis edilerek, morfolojisi, anatomisi ve uçucu yağ bileşenleri aydınlatılmış, etnobotanik kullanım alanları tespit edilmiştir. Morfolojik incelememizde, türün tanımı verilmiş, ayrıntılı karakteristik özellikleri açıklanmıştır. Bitkinin genel görünüşü, gövde yaprağı, brakte, brakteol, çiçek, meyve şekilleri çizilmiştir. Anatomik incelememizde, türün kök, çiçekli gövde, yapraklarının içyapısı açıklanmıştır. Bitkinin şematik ve anatomik şekilleri mikroskop altında fotoğraflanmıştır. Uçucu yağ bileşenleri incelememizde, türün yağ verim yüzdesi hesaplanmış ve uçucu yağın içeriğindeki ana bileşenler tespit edilmiştir. Etnobotanik çalışmamızda, Eskişehir bölgesinde halk ilacı olarak kullanılan Thymus cinsine ait türlerin etnobotanik kullanım şekilleri ve hangi amaçlarla kullanıldığı ayrıca ülkemizin çeşitli bölgelerinde diğer bazı türlerin etnobotanik kullanımı tespit edilmiştir. Çalışmamızın sonucunda T. sibthorpii gövde yaprakları uzun (7-13 mm), kaliks boyu en fazla 3,5 mm dir. Bitki ginodioiktir. Salgı tüyleri Lamiaceae tipindedir. Korolla mor, leylak rengindedir. Yapraklar lanseolat, subakut ya da obtustur. Çiçekli gövdeden alınan kesitte gövdenin dörtköşe yapısı gözlemlenmiştir. Türün yaprakları bifasiyal yapı göstermektedir. T. sibthorpii’nin uçucu yağ verimi %0,62 olarak hesaplanmış, uçucu yağ ana bileşenleri geraniol (%42,5), timol (%21,5), geranil asetat (%16,8) olarak tespit edilmiştir. Etnobotanik çalışmamızda özellikle grip ve soğuk algınlığına karşı kullanıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Lamiaceae, Thymus, morfoloji, anatomi, etnobotanik

Morpho-anatomical, volatile compounds and ethnobotanical studies on Thymus sibthorpii Benth.

In this study, Thymus sibthorpii Benth. were identified, its morphology, anatomy and essential oil components were clarified, and its ethnobotanical usage areas were determined. In our morphological analysis, the definition of the species is given and its detailed characteristics are explained. General view of the plant, stem leaf, bract, bracteole, flower, fruit shapes are drawn. In our anatomical analysis, the root, flowering stem and internal structure of the leaves are explained. The schematic and anatomical shapes of the plant were photographed under the microscope. In our analysis of essential oil components, the oil yield percentage of the species was calculated and the main components in the essential oil were determined. In our ethnobotanical study, the ethnobotanical use of species belonging to the genus Thymus L. used as folk medicine in the Eskişehir region and for what purposes they were used, as well as the ethnobotanical use of species belonging to the genus Thymus in various regions of our country were determined. As a result of our study, the stem leaves of T. sibthorpii are long (7-13mm), and the calyx length is up to 3.5 mm. The plant is gynodioic. The glandular hairs are of the Lamiaceae type. Corolla purple, lilac in color. Leaves are lanceolate, subacute or obtuse. In the section taken from the flowering stem, the square structure of the stem was observed. The leaves of the species show a bifacial structure. The essential oil yield of T. sibthorpii was calculated as 0.62%, and the main components of essential oil were geraniol (42.5%), timol (21.5%), geranil asetat (16.8%). In our ethnobotanical study, it was determined that it was used especially against flu and colds.

Keywords:

Lamiaceae, Thymus, morphology, anatomy, ethnobotany,

PDF

___

[1] Tan, A. (2010). Türkiye bitki genetik kaynakları ve muhafazası . Anadolu J. of AARI, 20 (1), 9-16.
[2] Küçük, S., Kayalar, E., Kürkçüoğlu, M., Eröz Poyraz, İ. (2021). Essential oils compositions and local names of some medicinal and aromatic plants from Lamiaceae family sold in local bazaars of Edremit-Akçay (Balıkesir-Turkey), 14(3), 372-379. doi: 10.46309/biodicon.2021.911991
[3] Çatak, E., Atalay, A. (2022). Lamiaceae (Ballıbabagiller) Familyası’nın Ekonomik ve Tıbbi Değerleri, 9 (20), 150-157. https://doi.org/10.38065/euroasiaorg.941
[4] Davis P.H.(1982). Flora of Turkey and East Eagean Island Vol.7, University of Edinburg Press, Edinburg.
[5] Tanker, N., Koyuncu, M ve Çoşkun, M. (1998). Farmasötik Botanik, Ankara Üniv. Ecz. Fak. Yay., No. 78, 340.
[6] Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., Babaç, M. T. (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul.
[7] T. C. Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, Türk Farmakopesi II (2016) Avrupa Farmakopesi Adaptasyonu.
[8] European Medicines Agency (2020), EMA/380605, Thyme oil, Thymus vulgaris L. and Thymus zygis L., aetheroleum. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/herbal/thymi-aetheroleum. Erişim tarihi: 21.07.2022.
[9] Türk Farmakope Dergisi (2017) ISSN: 2587- 120X, 2(2), 11.
[10] Bakis, Y., Babac, M. T., & Uslu, E. (2011) "Updates and improvements of Turkish Plants Data Service (TÜBİVES)" In Health Informatics and Bioinformatics (HIBIT), 2011 6th International Symposium on, 136-140. http://194.27.225.161/yasin/tubives/index.php?sayfa=1&tax_id=7981. Erişim tarihi: 21.07.2022.
[11] Alan, S., Köse, Y.B, Demirci, B., Başer, K.H.C. (2015). Geographical Variation of Ajuga laxmannii (L.) Bentham Essential Oil. Nat. Volatiles & Essent. Oils, 2(1), 32-36.
[12] Tanker, N. ve İlisulu F. (1981). Türkiye’de Kekik Olarak Kullanılan Bitkilerden Thymus capitatus (L.) Hoffm. et Link. Ankara Ecz. Fak. Mec., 11(1), 127-135. https://doi.org/10.1501/Eczfak_0000000272
[13] Aljabeili, H.S., Barakat, H. and Abdel-Rahman, H.A. (2018) Chemical Composition, Antibacterial and Antioxidant Activities of Thyme Essential Oil (Thymus vulgaris). Food and Nutrition Sciences, 9(5), 433-446. https://doi.org/10.4236/fns.2018.95034
[14] Nelson, R.R.S. (1997). In-vitro activities of five plant essential oils against methicillin-resistant Staphylococcus aureus and vancomycin-resistant Enterococcus faecium, Journal of Antimicrobial Chemoterapy, 40(2), 305,306. https://doi.org/10.1093/jac/40.2.305
[15] Alan, S. ve Koca, F. (2007). Eskişehir‘de Yetişen Thymus L. (Labıatae) Türleri Üzerinde Anatomik Araştırmalar. Anadolu Üniversitesi Bilim Ve Teknoloji Dergisi Anadolu Unıversıty Journal Of Scıence And Technology, 8(1), 161-180.
[16] Bozdemir, Ç. (2019). Türkiye’de Yetişen Kekik Türleri, Ekonomik Önemi ve Kullanım Alanları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 29(3), 583-594. doi: 10.29133/yyutbd.511777
[17] Güler, S. (2004). Erzurum Yöresinde Doğal Yayılış Gösteren Bazı Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri. Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın No:209, Müdürlük Yayın No:13, 36.
[18] Pehlivan, T. ve Gül, A. (2016). Türkiye’de üretilen Keçiboynuzu, Kekik ve Sütleğen Ballarinin Kimyasal Özellikleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 21(1), 48-56.
[19] Deniz, L., Serteser, A. ve Kargıoğlu, M. (2010). Uşak Üniversitesi ve Yakın Çevresindeki Bazı Bitkilerin Mahalli Adları ve Etnobotanik Özellikleri. Deniz, Serteser ve Kargıoğlu/ AKÜ Fen Bilimleri Dergisi, 01, 57-72.
[20] Karaköse, M. & Karaköse Çolak, G. (2017). Medicinal and Aromatic Plants of Esenli (Giresun) Forest Planning Unit. Int. J. Sec. Metabolite, 4(3), 285-305. https://doi.org/10.21448/ijsm.372229
[21] Saraç, D.U., Özkan, Z.C. & Akbulut, S. (2013). Ethnobotanic features of Rize/Turkey province, 6(3), 57-66.
[22] Ergül Bozkurt, A., Özkan, Z.C. & Saraç, D.U. (2019). The floristic structure of the Artvin-Soğanlı Village (Turkey) and the traditional usage of these plant taxa in this region, 12(2), 109-118. doi: 10.5505/biodicon.2019.04796
[23] Erşan Bak, F. ve Çifci, K. (2020). Artvin’in Merkez Köylerinde Bazı Tıbbi Bitkilerin Yöresel Kullanımları. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi ISSN:2146-1880, e-ISSN: 2146-698X, 21(2), 318-329. doi: 10.17474/artvinofd.782235
[24] Bağcı, Y., Savran, A. ve Dural, H. (2006). Pozantı (Adana) ve Çevresindeki Bazı Bitkilerin Yerel Adları ve Etnobotanik Özellikleri. Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Dergisi, 2(27), 77- 82.
[25] Akıllıgöz, Y. ve Başaran, A. (2021). Ankara İlinde Yapılan Etnobotanik Çalışmaların, Covid-19 Pandemisi Üzerinde Değerlendirilmesi. Derleme Makalesi / Review Article, 2(3), 20-55. doi: 10.53445/batd.934107
[26] Balos, M.M. ve Akan, H. (2007). Zeytinbahçe - Akarçay (Birecik, Şanlıurfa) Arasında Kalan Bölgenin Etnobotanik Özellikleri. Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Dergisi, 2(29), 155-171.
[27] Koyuncu, Ş. Uysal,İ. Esen,O. Kökçü,B. Şahin, F. Peksüsler,D. Aktura, B. (2017). Thymus zygioides Grisebach var. zygioides’in Morfolojik, Anatomik ve Ekolojik Özellikleri. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(1), 24-37. https://doi.org/10.28979/comufbed.277920
[28] Selvi, S., Açar, M. & Satıl, F. (2013). Comparative micromorphological and anatomical investigations on Thymus pulvinatus and T. cherlerioides (Lamiaceae) growing in Kazdağı (Edremit-Balıkesir/Turkey), 6(3), 12-20.
[29] Tanker, N., ve Tanker, M. (1990). Farmakognozi. II. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları, No: 58. 358-361.
[30] Paşa, C. (2019). Türkiye’de Doğal Olarak Yetişen Thymus zygioides (Lamiaceae)’in Uçucu Yağı ve Bileşenlerinin Diurnal Varyasyonu. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 22(1), 6-9. doi: 10.18016/ksutarimdoga.vi.556254
[31] Okut, N. (2018). Thymus fedtschenkoi (Ronniger) Uçucu Yağındaki Kimyasal Varyasyon. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 28(3), 325-330. doi: 10.29133/yyutbd.458247
[32] Yaman, S. Özdemir, Z., Şit, M., Özer, B., Çatal, O., (2018). Kekik Yağı Karvakrol’ün İnsan Sağlığına Etkileri. SETSCI Conference Indexing System, 2(1), 391-392.
[33] Kontogiorgis, C., Ntella, M., Mpompou, L., Karallaki, F., Athanasios, P., Hadjipavlou-Litina, D. & Lazari, D., (2016). Thymus sibthorpii Bentham'ın (Lamiaceae) antioksidan aktivitesinin incelenmesi. Enzim İnhibisyonu ve Tıbbi Kimya Dergisi, 31(4) 154-159. https://doi.org/10.1080/14756366.2016.1222583
[34] Baser, K.H.C., Özek, T., Kürkçüoglu, M., Tümen, G., (1992). Thymus sibthorpii Bentham Esansiyel Yağının Karakterizasyonu. Esansiyel Yağ Araştırmaları Dergisi, 4(3), 303-304. https://doi.org/10.1080/10412905.1992.9698067