Şanlıurfa'da yayılış gösteren endemik Verbascum stepporum Murb., ve Verbascum tenue Hub.-Mor., (Scrophulariaceae) türleri üzerinde anatomik araştırmalar

Genel olarak "sıracaotu" olarak bilinen Scrophulariaceae familyası, otsu bitkilerden ve bir cinsi ise çalıdan oluşur. Familyanın yaklaşık olarak 62 cinsi ve 1830 tanınmış türü vardır. Türkiye’de “sığırkuyruğu” olarak tanınan Verbascum L. (Scrophulariaceae, Lamiales) cinsi, Avrupa, Afrika ve Asya'daki ılıman bölgelerde geniş bir dağılım gösteren yaklaşık 360 türden oluşur. Bu cinsin gen merkezi, 256 tür, 131 hibrit ve 13 kısmen yapay gruba bölünmüş 6 ise tam olarak bilinmeyen veya şüpheli kayıt ile temsil edildiği Türkiye'dir. Bunlardan 201 tür Türkiye'ye endemiktir, bu da yaklaşık %80'lik bir endemizm oranını işaret etmektedir. Bu cins, morfolojik olarak otsu ve nadiren küçük çalılar, alternat veya çok nadiren karşılıklı basit veya bölünmüş yapraklara sahip, tabandaki yapraklar bir rozet oluşturur. Çiçekler üstte rasemoz, spika veya panikuladır. Korolla sarı, nadiren menekşe veya mor, kahverengi veya sarımsı veya mavimsi yeşil, rotat, aktinomorfik veya biraz zigomorfik, tek yıllık, iki yıllık veya çok yıllık bitkilerle karakterize edilir. Verbascum türleri geleneksel tıpta uzun süredir kullanılmaktadır. Yaprakları idrar söktürücü, terletici, balgam söktürücü, yatıştırıcı olarak kullanılmış olup, çiçekleri mukolitik ve balgam söktürücü özelliklere sahiptir. İlk kez bu çalışmada Şanlıurfa’da yayılış gösteren endemik Verbascum stepporum ve V. tenue türlerinin kök, gövde ve yapraklarından alınan enine kesitlerle anatomik yapıları karşılaştırılmış ve aydınlatılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

anatomi, endemik, Şanlıurfa, Verbascum

Anatomical studies on endemic Verbascum stepporum Murb., and Verbascum tenue Hub.-Mor., (Scrophulariaceae) species distributed in Şanlıurfa

The family Scrophulariaceae, commonly known as "figwort", consists of herbaceous plants and a genus of shrubs. The family has approximately 62 genera and 1830 recognized species. The genus Verbascum L. (Scrophulariaceae, Lamiales), which is known as "the mullein" in Turkey, consists of approximately 360 species, widely distributed in temperate regions of Europe, Africa and Asia. The gene center for this genus is Turkey, where it is represented by 6 imperfectly known or questionable records divided into 256 species, 131 hybrids and 13 partially artificial groups. Of these, 201 species are endemic to Turkey, indicating an endemism rate of approximately 80%. This genus is morphologically herbaceous and seldom small shrubs, with alternate or very rarely opposite simple or divided leaves, leaves at the base forming a rosette. The flowers are racemose, spica or paniculate above. The corolla is characterized by annual, biennial or perennial plants that are yellow, rarely violet or purple, brown or yellowish or bluish green, rotatable, actinomorphic or slightly zygomorphic. Verbascum species have long been used in traditional medicine. Its leaves have been used as diuretic, diaphoretic, expectorant, sedative, and its flowers have mucolytic and expectorant properties. For the first time in this study, the anatomical structures of the endemic Verbascum stepporum and V. tenue species distributed in Şanlıurfa were compared and clarified with sections taken from the roots, stems and leaves.

Keywords:

anatomi, endemik, Şanlıurfa, Verbascum,

PDF

___

[1] Dong, X., Mkala, E.M., Mutinda, E.S., Yang, J-X., Wanga, V.O., Oulo, M.A… & Wang, Q-F. (2022). Taxonomy, comparative genomics of Mullein (Verbascum, Scrophulariaceae), with implications for the evolution of Verbascum and Lamiales. BMC Genomics, 23, 566. https://doi.org/10.1186/s12864-022-08799-9
[2] Duman, H., Uzunhısarcıklı, M.E., & Özbek, F. (2021). A new natural hybrid of Verbascum L. (Scrophulariacae) from Turkey. Gazi University Journal of Science, 34(4), 937-946.
[3] Firat, M. (2022). Verbascum zerdust (Scrophulariaceae), a new species from Bitlis province (Turkey) belonging to section Bothrosperma. Nordic Journal of Botany, doi: 10.1111/njb.03649
[4] Huber-Morath, A. (1978). Verbascum L.. In P.H. Davis (Ed.), Flora of Turkey and the East Aegean Islands (6th ed., pp. 461-603). Edinburgh, Edinburgh Univ. Press.
[5] Karavelioğulları, F.A. (2012). Verbascum L.. In A. Güner, S. Aslan, T. Ekim, M. Vural & M.T. Babaç (Eds.), Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler) (pp. 850-870). İstanbul, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını.
[6] Jan, F., Jan, B., Dar, M.A., Sofi, F.A., Alsuwayni, B.M., Afzal, S., & Mahomoodally, M.F. (2022). A Review on Traditional Uses, Phytochemistry, and Pharmacological Activities of Verbascum thapsus. In M.H. Masoodi & M.U. Rehman (Eds.), Edible Plants in Health and Diseases (pp. 483-500). Singapore, Springer. https://doi.org/10.1007/978-981-16-4959-2_16
[7] Kaur, V., & Upadhyaya, K. (2016). Antibacterial activity of Verbascum chinense (Scrophulariaceae) extracts. Int J Curr Microbiol App Sci., 5(4), 578-84.
[8] Şanlıurfa Valiliği. (2022). Türkiye Cumhuriyeti, Şanlıurfa Valiliği Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü, Şanlıurfa İli 2021 Yılı Çevre Durum Raporu. https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/sanliurfa-ilcdr-2021-20221011144631.pdf
[9] Davis, P.H., Mill, R.R., & Tan, K. (1988). Verbascum L.. In P.H. Davis (Ed. ), Flora of Turkey and the East Aegean, Islands (10 th ed., pp. 191-193). Edinburgh, Edinburgh Univ. Press.
[10] Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., & Babaç, M.T. (2012). Verbascum L. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler) (pp. 850-870). İstanbul, Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını.
[11] Bozdağ, B., Kocabaş, O., Akyol, Y., & Özdemir, C. (2016). A New Staining Method for Hand-Cut in Plant Anatomy Studies. Marmara Pharm J., 20, 184-190. doi: 10.12991/mpj.20162044231
[12] Alan, S., & Gökman, A.B. (2015). Investigation of morphological, morphometric and anatomical characteristics of endemic Verbascum orgyale Boiss. & Heldr. Biological Diversity and Conservation, 8(1), 94-103.
[13] Tekin, M., & Yılmaz, G. (2018). Anatomical and Palynological Studies on Endemic Verbascum weidemannianum Fisch. & Mey. (Scrophulariaceae) In Turkey. International Journal of Agriculture, Forestry and Life Science, 2(2), 6-15.
[14] Aktas, K., Özdemir, C., & Özdemir, B. (2020). Morphology, Anatomy, Palynology and Seed Micromorphology of Turkish Endemic Verbascum exuberans Hub.-Mor. (Scrophulariaceae). Planta Daninha, v38:e020191125. doi: 10.1590/S0100-83582020380100003
[15] Küçük, S., Elmaskaya, A., & Göktürk, R.S. (2021). Endemic Verbascum detersile Boiss. & Heldr.'s (Scrophulariaceae) Anatomical Features. Biological Diversity and Conservation, 14(3), 390-395.
[16] Özdemir, C., & Altan, Y. (2007). Some morphological and anatomical properties of endemic Verbascum oreophilum C. Koch var. oreophilum (Scrophulariaceae). Afyon Kocatepe Univ J Sci., 7, 429-437.
[17] Küçük, N.R. (2017). Anatomical characteristics of endemic Verbascum bellum Hub. and Mor. (Scrophulariaceae). Anadolu Univ J Sci Technol C- Life Sci Biotechnol., 6, 22-30.
[18] Lopes, L.K.C., Góes-Neto, L.A.A., & Feio, A.C. (2020). Stem anatomy and its relevance for the taxonomic survey of Selaginella subg. Gymnogynum (Selaginellaceae). Plant Syst. Evol., 306, 13. doi:10.1007/s00606-020-01655-x