TÜRKİYE’DE MERKEZİLEŞME VE YERELLEŞME SORUNUNUN GİDERİLMESİNDE ADALETİN ROLÜ

Merkezi yönetim ve yerinden yönetim birimleri, ülkede vatandaşlara hizmet sunmak amacıyla faaliyet gösteren temel yönetsel sistemlerdir. Her iki yönetsel sistemin kendi alanlarına giren görevleri etkili ve verimli bir şekilde gerçekleştirmeleri ve dolayısıyla vatandaşların ihtiyaçlarını karşılamaları gerekmektedir. Türkiye’de merkezi yönetim ile yerel yönetimler arasında tarihsel bir nitelik ihtiva eden sorunlardan dolayı halkın ihtiyaçlarının karşılanmasında verimlilik sağlanamamaktadır. Merkezi yönetim ile yerel yönetimler arasında yaşanan sorunların temelinde görev paylaşımı, mali kaynak tahsisi ve denetim alanlarında yaşanan problemler bulunmaktadır. Bu sorunların giderilebilmesi için tarihsel süreç içerisinde birçok adım atılmasına rağmen, sorunlar henüz giderilebilmiş değildir. Bu durum sorunların giderilmesinde adaletin varlığını gerekli kılmaktadır. Çünkü adalet, hakkaniyet temelinde ihtiyaca uygunluğu ifade etmekte ve merkezi yönetim ile yerel yönetimler arasındaki ilişkilerde dikkate alınmayı gerekli kılmaktadır. Merkezi yönetim ile yerel yönetimlerin kendi üzerine düşen görevleri etkin bir şekilde yerine getirebilmeleri adalet temelinde gerçekleştirilecek görev paylaşımı, mali kaynak dağılımı ve denetimi gerektirmektedir. Yapılan bu çalışmada öncelikle adalet, merkezi yönetim ve yerinden yönetim kavramları açıklanacaktır. Çalışmanın devamında ise Türkiye’de çok önemli bir sorun olan merkezileşme ve yerelleşme sorununun giderilmesinde adaletin rolü tartışılacaktır.

THE ROLE OF JUSTICE IN SOLVING THE QUESTION OF CENTRALIZATION AND DECENTRALIZATION IN TURKEY

Central administration and local administration units are main administrative systems that operate for serving citizens in a country. Both administrative systems must perform the duties in their field in an efficient and productive way, and so, meet citizens’ needs. Due to historical problems between the central administration and local administrations, it is impossible to achieve efficiency in satisfying people’s needs in Turkey. At the root of issues between the central administration and local administration, there are problems faced in the areas of duty sharing, allocation of funds and supervision. Although many steps were taken to resolve these problems in the historical process, such problems still exist. This situation entails justice to overcome the problems, because justice represents suitability to needs on the basis of equity, and must be taken into consideration in relations between the central administration and local administrations. That the central administration and local administrations execute their duties efficiently requires duty sharing, allocation of funds and supervision on a just basis. This study first explores the concepts of justice, centralization and decentralization. Then, it discusses the role of justice in resolving the question of centralization and decentralization, which is a very important problem in Turkey

PDF

___

AĞAR, Serkan (2006), “Kamu Kurumları (Hizmet Yerinden Yönetim Kuruluşları) Teorisi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (65), ss. 277-310.
ANBARLI BOZATAY, Ş eniz ve KIZILKAYA, Kemal (2016), “Merkezden Yönetim-Yerinden Yönetim Tartışmalarının Odağında Bir Düzenleme: 6360 Sayılı Yasa Hakkındaki Değerlendirmeler”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), ss. 609-637.
ARİSTOTELES, (2017), Nikomakhos’a Etik, Çev. Saffet Babür, Ankara, Bilgesu Yayınları.
ARSLAN, Erkan, GÜRSES, Fatih ve BAYKAL, Ömer Nabi (2016), “Cumhuriyetten Günümüze Hükümet Programlarında Yerelleşme Vurgusu: Vaatler, Gerçekleşenler”, 9. Kamu Yönetimi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ankara, TODAİE Yayınları, ss. 42-53.
AYDIN, Ahmet Hamdi (2013), Kamu Yönetimine Giriş, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
AYDIN, Ahmet Hamdi (2015), Yönetim Bilimi, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
AYDIN, Ahmet Hamdi (2017), Türk Kamu Yönetimi, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
AYYILDIZ, Ya şar (2012), “Türkiye’de Mahalli İdareler Vergi Gelirlerinin Gelişim Trendi: 2006-2010 Dönemi”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), ss. 1-20.
BODUR, Necla (2016), “Ebû Zehre’nin Adalet ve Hürriyet Anlayışı”, AKEV Akademi Dergisi, (66), ss. 501-518.
BOZAN, Mahmut (2013), “Yerelleşme Sürecinde Valilerin Rol Tanımları”, Ed. Buğra Özer ve Güven Şeker, Yerel ve Bölgesel Kalkınma: Küresel ve Yerel Bakış Açıları, Manisa, Celal Bayar Üniversitesi Yayını, ss. 153-162.
CEVİZCİ, Ahmet (1999), Felsefe Sözlüğü, İstanbul, Paradigma Yayınları.
ÇEÇEN, Anıl (1993), Adalet Kavramı, İstanbul, Gündoğan Yayınları.
ÇİÇEK, Yeter (2014), “Geçmiş ten Günümüze Türkiye’de Yerel Yönetimler”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), ss. 53-64.
ÇİNER, Can Umut ve KARAKAYA, Oral (2013, “Merkez- Yerel İlişkileri ve Mülki İdarenin Dönüşümü”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, 68(2), ss. 63-93.
DOĞAN, M. Emin (1996), “Belediyelerin Denetimi”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 5(5), ss. 27-36.
ERDEM, Metin, ŞENYÜZ, Doğan ve TATLIOĞLU, İsmail (2013), Kamu Maliyesi, Bursa, Ekin Yayınları.
ERYILMAZ, Bilal (2015), Kamu Yönetimi, Kocaeli, Umuttepe Yayınları.
FARABİ (1987), Fusulü’l-Medeni (Siyaset Felsefesine Dair Görüşleri), Çev.
Hanefi Özcan, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
GAZALİ (2010), Mearicü’l-Kuds (Hakikat Bilgisine Yükseliş), Çev. Serkan Özbudun, İstanbul, İnsan Yayınları.
GÖRMEZ, Kemal (2000), “Demokratikleşme Açısından Merkezi Yönetim-Yerel Yönetim İli şkileri”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (4), ss. 81-88.
GÜNDAY, Metin (2013), İdare Hukuku, Ankara, İmaj Yayınevi.
GÜNGÖR, Sezen (2012), “Yerel Yönetim ve Merkezi Yönetimin Görev Paylaşımı”, Akademik Bakış Dergisi, (32), ss. 1-12.
GÜVEN, Ahmet, KARKACIER, Atilla ve ŞİMŞEK, Türker (2017), “Merkezileşme Yerelleşme Tartışmaları Kapsamında Yerel Yönetimlerde Vesayet Denetimi Sorunu”, Bilgi Ekonomisi ve Yönetim Dergisi, 12(2), ss. 189-208.
İBN RÜŞD (2005), Telhisu’s- Siyase li Eflatun, Çev. Muharrem Hilmi Özev, Siyasete Dair Temel Bilgiler: Kurtubalı İ bn Rüşd’ün Platon’un Devletine Düştüğü Şerh, İstanbul, Bordo Siyah Yayınları.
İSBİR, Begüm (2009), “Temsili Demokrasi Anlayışına Göre Yerel Yönetimlerde Özerklik”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11, ss. 1571-1599.
KARA, Mustafa (2016), “Türkiye’de Merkezileşme-Yerelleşme Tartışmaları ve Hizmet Sunumunda Ölçek Sorunu”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(27), ss. 249-276.
KELEŞ, Ruşen (2014), Yerinden Yönetim ve Siyaset, İstanbul, Cem Yayınevi.
KESİK, Ahmet (2005), “Yönetimler Arası Mali İliş kiler ve Türkiye Uygulaması”, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (10), ss. 75-103.
KILIÇ, Hüseyin (2014), Adalet: Güç Savaşında Denge Noktası, İstanbul, Beta Yayınları.
KINALIZADE ALİ ÇELEBİ (2016), Ahlak-ı Alai, Çev. Murat Demirkol, Ankara, Fecr Yayınları.
KÖSECİK, Muhammet ve SAĞBAŞ, İsa (2005), “Tarihsel Bakış Açısıyla Türkiye’de Merkezi Yönetim-Yerel Yönetim İlişkileri”, Ed. Nagehan Talat Arslan, Türkiye’de Kamu Yönetimi Sorunları Üzerine Bir İnceleme, Ankara, Seçkin Yayıncılık, ss. 111-152.
LAMBA, Mustafa (2010), “Osmanlı’dan Günümüze Türk Kamu Yönetiminde Merkeziyetçilik-Adem-i Merkeziyetçilik Üzerine Bir De ğerlendirme”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 2(1), ss. 131-156.
MAHMUTOĞLU, Abdulkadir (2011), “Merkezi Yönetim-Yerel Yönetim İlişkileri Alanında Yaşanan Global Gelişmeler”, http://www.tid.gov.tr/Makaleler/AbdulkadirMahmutoğlu 29-52.doc.
MAVERDİ (1982), Edebü’d Dünya Ved Din, Çev. Selahattin Kip ve Abidin Sönmez, İstanbul, Bahar Yayınları.
MAVERDİ (2013), Yönetimin Esasları, Çev. Mehmet Ali Kara, İstanbul, İlke Yayıncılık.
ÖNDER, Özgür (2014), Yönetimde Adalet ve Saadet-Bir Nasihatname Geleneği Olarak Siyasetname-, İstanbul, Lotus Yayınları, İstanbul.
ÖNEN, Semih Mustafa ve EKEN, İhsan (2016), “Yerel Yönetimler Üzerinde Uygulanan İdari Vesayet Yetkisinin İrdelenmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(56), ss. 216-234.
ÖZDEMİR, Biltekin (1991), “Mahalli İdare İle Mahalli İdareler Arasındaki İlişkiler”, VII. Türkiye Maliye Sempozyumu Kitabı, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye Bölümü ve Marmara Üniversitesi Maliye Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını, ss. 312-325.
PEHLİVAN, Osman (2013), Kamu Maliyesi, Trabzon, Murathan Yayınevi.
PLATON (2016), Devlet, Çev. Emre Alagöz, Ankara, Panama Yayınları.
ŞENGÜL, Ramazan (2010), Yerel Yönetimler, Kocaeli, Umuttepe Yayınları.
ŞULUL, Cevher (2015), İbn Rüşd’ün Siyaset Felsefesi, İstanbul, İnsan Yayınları.
TATLI, Adem ve GÖRMEZ, İdris (2016), Adalet ve Hürriyet, İstanbul, Elit Kültür Yayınları.
TOPÇU, Nurettin (2015), Ahlak, İstanbul, Dergah Yayınları.
TORTOP, Nuri (1991), “Özerk, Üretken ve Katılımcı Mahalli İdare Anlayışı”, Amme İdaresi Dergisi, 24(4), ss. 3-9.
TORTOP, Nuri, AYKAÇ, Burhan, YAYMAN, Hüseyin ve ÖZER, Mehmet Akif (2008), Mahalli İdareler, Ankara, Nobel Yayınları.
TURAN, Erol (2016), Kamu Yönetimi-Temel Kavramlar, Konya, Palet Yayınları.
TÜRKOĞLU, İrfan (2009), Yerel Yönetimlerde Mali Reform Arayışları: Türkiye’de Belediyelerde Mali Özerklik ve Belediye Başkanlarının Mali Özerklik Algılaması, Ankara, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayın, No:389.
TÜRKOĞLU, İrfan ve DEMİRHAN, Yılmaz (2013), “Yerel Yönetim Gelir ve Giderleri Bağlamında Türkiye’de İdari Reformlar”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2), ss. 315-332.
URHAN, Vahide Feyza (2008), “Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Yeniden Yapılandırılması”, Sayıştay Dergisi, (70), ss. 85-102.
UYSAL, Yusuf ve MECEK, Mehmet (2015), “Köylere Sunulan Kamu Hizmetlerinin Nitelik ve Niceliği: Kütahya İli Örneği”, Ed. M. Akif Çukurçayır, H. Tuğba Eroğlu, Hayriye Sağır ve Mücahit Navruz, Kamu Yönetiminde Değişimin Yönü ve Etkileri, Konya, ss. 1169-1183.
ÜNAL, Feyzullah (2011), “Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye’de Yerel Yönetimlerin Yasal ve Yapısal Dönüşümü”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (30), ss. 241-248.
YAVUZ, Yaşar (2003), “Lise Yönetici ve Öğretmenlerinin Yerinden ve Merkezden Yönetim Yönelimlerinin Karar Verme Sürecine Etkileri”, Ege Eğitim Dergisi, 3(2), ss. 25-35.
YILDIRIM, Arzu (2014), “Yerellik İlkesi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği Üzerine Bir Değerlendirme”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (5), ss. 130-140.
YILMAZ, Abdullah (2007), “AB’ye Uyum Sürecinde Türk Kamu Yönetiminin Dönüşümü Üzerine Notlar”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (17), ss. 215-240.
8. Beş Yıllık Kalkınma Planı Yerel Yönetimler Özel İhtisas Komisyonu Raporu, 2001.